Στο πλαίσιο της ομαδικής εικαστικής έκθεσης Modern Sanctuaries, που διερευνά πώς πτυχές της αρχαιότητας, που αγγίζουν καίρια τα ανθρώπινα υπαρξιακά ζητήματα, συνομιλούν με το σήμερα μέσα από νέες φόρμες, ο Λόφος Art Project παρουσιάζει το Athens Sanctuary (Ιερό των Αθηνών). Πρόκειται για μια βίντεο-εγκατάσταση σε μορφή τετράπτυχου, σε σκηνοθεσία του Αμερικανού σκηνοθέτη ελληνικής καταγωγής Richard C. Ledes. Για το έργο ο Ledes συνεργάστηκε με τη διεπιστημονική καλλιτέχνιδα Alisha Trimble (aka Αλίκη Παυλή / Aliki Pavli), επίσης ελληνικής καταγωγής, η οποία εμπνεύστηκε τη σύγχρονη χορογραφία, σχεδίασε τα κοστούμια και χορεύει μαζί με έξι ακόμη χορευτές υπό τους ήχους της techno μουσικής που έγραψε ο συνθέτης Anthony P (aka Adonis Palaskas).
Το Athens Sanctuary αντλεί έμπνευση από τις τραγωδίες «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή και «Ευμενίδες» του Αισχύλου. Το έργο ξεκίνησε ως μια αναστοχαστική προσέγγιση στην εμπειρία του Ledes κατά τη διάρκεια γυρισμάτων στη Λέσβο με πρόσφυγες και ανθρώπους που τους βοηθούσαν. Τόσο οι «Ευμενίδες» όσο και ο «Οιδίπους επί Κολωνώ», περιστρέφονται γύρω από το θέμα του Ξένου, ενός μη πολίτη που γίνεται δεκτός στην πόλη των Αθηνών· στην περίπτωση του Ορέστη, προκειμένου να βρει δικαιοσύνη και στην περίπτωση του Οιδίποδα, για να τερματιστεί η πολυετής εξορία και ο αποκλεισμός του. Στις «Ευμενίδες», ο Ορέστης φτάνει στην Αθήνα, καταδιωκόμενος από τις Ερινύες, που ζητούν εκδίκηση για τη μητροκτονία που διέπραξε· εκεί του παρέχεται δίκη με ενόρκους. Στον «Οιδίποδα επί Κολωνώ», στην τυφλή φιγούρα του Οιδίποδα που οδηγείται στην Αθήνα από την κόρη του Αντιγόνη, μετά από χρόνια περιπλάνησης στην εξορία λόγω πατροκτονίας και αιμομιξίας, προσφέρεται καταφύγιο. Μέσα από τη σύμπτυξη των δύο τραγωδιών το Athens Sanctuary αναδεικνύει θεματικές που ανατρέπουν την πλάνη ότι η πλήρης απομόνωση και ο αποκλεισμός – είτε ως ατομική επιλογή είτε ως συλλογική στρατηγική - μπορούν να λειτουργήσουν. Αντίθετα, υποστηρίζει την αναγκαιότητα αναγνώρισης της ετερότητας ως αναφαίρετου συστατικού της ατομικής και συλλογικής μας ταυτότητας. Η επικαιρότητα αυτού του έργου καθίσταται προφανής σε μια εποχή όπου ο πόλεμος και η γενοκτονία, εκτός από τις δεκάδες χιλιάδες θυμάτων (στην πλειονότητά τους μάλιστα παιδιά – προς δόξαν της προόδου), γεννούν και εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες, οι οποίοι αντιμετωπίζονται με βαρβαρότητα και αποκλεισμό στα σύνορα των σύγχρονων φρουρίων.
Η παράσταση κινηματογραφήθηκε από τον Richard C. Ledes και ένα συνεργείο με επικεφαλής τον διευθυντή φωτογραφίας Αλέξανδρο Κακούρη. Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν σε λατομείο μαρμάρου στις πλαγιές του Πεντελικού όρους – στο ίδιο βουνό από το οποίο εξορύχθηκε το μάρμαρο για την ανέγερση της Ακρόπολης τον 5ο αιώνα π.Χ., μετά τους Ελληνοπερσικούς πολέμους. Ο ντοκιμαντερίστας φωτογράφος Γιώργος Βδοκάκης κατέγραψε τις δύο ημέρες των γυρισμάτων. Τα χορευτικά αποσπάσματα που προέκυψαν, επεξεργάστηκαν στη συνέχεια από τον μοντέρ Αλέξανδρο Καντώρο και τον Richard C. Ledes, ώστε να σχηματίσουν τέσσερις κάθετα τοποθετημένες οθόνες. Η συγκεκριμένη διάταξη επιτρέπει στο μοντάζ να αξιοποιήσει δημιουργικά την κίνηση των χορευτών, αναδεικνύοντας τη ροή ανάμεσα στα επιμέρους καρέ.
Όπως σημειώνει ο ίδιος ο δημιουργός Richard C. Ledes: «Το 2017 συνεργαζόμενος με την Ελληνίδα παραγωγό Λαμπρινή Θωμά, γύρισα μια ταινία για τους πρόσφυγες που έφθαναν στη Λέσβο. Οι γονείς του πατέρα μου, το 1923, είχαν φύγει από την Τουρκία ως Πόντιοι πρόσφυγες με πλοίο που τους μετέφερε απευθείας στη Νέα Υόρκη. Πολλοί άλλοι Πόντιοι Έλληνες είχαν διαφύγει μέσω της Λέσβου, όπου το 2017 βρέθηκα να κινηματογραφώ έναν άλλο πληθυσμό προσφύγων.
Ο πατέρας μου δεν ήθελε τα παιδιά του να μάθουν ελληνικά. Βαφτίστηκα Επισκοπιανός, όπως η μητέρα μου, και μου έδωσαν το όνομα Ρίτσαρντ, όπως ο πατέρας της και ο αδερφός της, ενώ πήρα και το επίθετό της ως μεσαίο όνομα. Ωστόσο, μετά από ένα ταξίδι μου στην Ελλάδα, όταν ο Έλληνας παππούς μου πλήρωσε για να συμμετέχω σε μια καλοκαιρινή κατασκήνωση που διοργάνωνε η Αρχιεπισκοπή της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας της Βόρειας Αμερικής, την ερωτεύτηκα - μαζί με τις συγκρούσεις και τις αντιφάσεις της. Καθώς αυτή ήταν η μόνη μου σύνδεση με την Ελλάδα, άρχισα να μαθαίνω Αρχαία Ελληνικά όταν ήμουν δώδεκα χρονών και συνέχισα να το κάνω μέχρι να ολοκληρώσω το διδακτορικό μου στη Συγκριτική Φιλολογία. Η δική μου εμπειρία με την ελληνική γλώσσα είναι κυρίως μέσα από την ελληνική τραγωδία. Ο πατέρας μου, αν και ξεκίνησε τη ζωή του ως παιδί μιας φτωχής ελληνικής οικογένειας μεταναστών στο Μπρονξ, κατάφερε να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο Yale και παντρεύτηκε με κόρη προτεσταντικής οικογένειας με αγγλοσαξονική καταγωγή, όμως δεν κάλεσε τους φτωχούς μετανάστες γονείς του στον γάμο του - κάτι που μου αποκάλυψε αργότερα η μητέρα του και γιαγιά μου εκφράζοντας και τον πόνο που αυτό της προκάλεσε.
Για πολλούς ανθρώπους, τα Αρχαία Ελληνικά ταυτίζονται με τη συμβολή τους στη διαμόρφωση της ιδεολογίας της λευκής φυλετικής ανωτερότητας των Αρίων Ευρωπαίων τον 18ο και 19ο αιώνα. Για μένα, αντίθετα, ταυτίζονται με αυτό που ο Γάλλος φιλόσοφος Ζακ Ντεριντά ονόμασε «η εισβολή του Άλλου». Αυτό βρίσκεται στον πυρήνα της ελληνικής τραγωδίας. Οι «Ευμενίδες» του Αισχύλου και ο «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή επικεντρώνονται σε έναν χαρακτήρα που είναι μη-πολίτης. Στη σημερινή εποχή, με την επιστροφή του εθνοτικού εθνικισμού και των συναφών ρατσιστικών εγκλημάτων, το Athens Sanctuary μας υπενθυμίζει την Αρχαία Ελλάδα ως μια δύναμη αντίστασης στο φασισμό και την ανάγκη να αναγνωρίζουμε και να τιμούμε την ετερότητα — τόσο μέσα μας όσο και μέσα στις κοινωνίες μας».
Ο βραβευμένος σκηνοθέτης, συγγραφέας και media artist Richard C. Ledes έχει βάση τη Νέα Υόρκη, την Αθήνα και το Παρίσι. Σπούδασε Αρχαία Ελληνικά, Αγγλική Φιλολογία και Θέατρο στο Amherst College της Μασαχουσέτης και πήρε διδακτορικό τίτλο στη Συγκριτική Λογοτεχνία από το New York University (NYU).
Το έργο του διερευνά την έννοια του “μέσου” σε ποικίλες σημασίες που περιλαμβάνει και τη γλώσσα, ως αυτό που παρεμβάλλεται ανάμεσα στους ανθρώπους και την άμεση εμπειρία. Μέσα από το έργο του, ο δημιουργός επιδιώκει να εκτρέψει τον συνηθισμένο τρόπο σκέψης μας και να δημιουργήσει ένα άνοιγμα προς το άρρητο και εκείνο που δεν μπορεί να αναπαρασταθεί.
Ανάμεσα στις ταινίες του περιλαμβάνεται το, βασισμένο σε αληθινή ιστορία, «Adieu Lacan» (2021), με τον David Patrick Kelly και την Ismenia Mendes. Η ταινία που καταγράφει μέρη από την ψυχαναλυτική θεραπεία μιας γυναίκας με τον αντισυμβατικό Γάλλο αναλυτή Ζακ Λακάν έκανε πέρσι sold out πανελλαδική πρεμιέρα στο 13ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, που διοργανώνει η Ταινιοθήκη της Ελλάδος. Πέρσι επίσης κυκλοφόρησε η ρομαντική κωμωδία «Ikonophile Z» (2024) με πρωταγωνιστές τους Betsy Aidem, Mitzi Akaha και T. Ryder Smith. Ακόμη, o Richard C. Ledes σκηνοθέτησε τις ταινίες «Foreclosure» (2014) με τον Michael Imperioli, «A Hole in One» (2004) με τη Michelle Williams και τον Meat Loaf, «The Caller» (2008 – βραβείο Made in New York στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Tribeca), «Fred Won’t Move Out» (2012 - επιλέχθηκε από το Βρετανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου BFI ως μία από τις δέκα καλύτερες ταινίες του Elliott Gould). Η τελευταία ταινία του, «V13» (2024), η δεύτερη που εξερευνά την πρακτική της ψυχανάλυσης, με τον Alan Cumming στον ρόλο του Σίγκμουντ Φρόυντ, προβάλλεται αυτόν τον καιρό με μεγάλη επιτυχία στην Ευρώπη και την Αμερική.
Πάνος Σαραφιανός, Άτιτλo, 1967-68
Προβολή βίντεο και εικαστική έκθεση
Η προβολή του βίντεο πραγματοποιείται στα πλαίσια της εικαστικής έκθεσης «Modern Sanctuaries» που συγκεντρώνει έργα τέχνης, τα οποία δεν χρησιμοποιούν την αρχαιότητα για να επιβεβαιώσουν μια ιδεολογία ελληνικής ανωτερότητας, αλλά, αντιθέτως, αναδεικνύουν την οικουμενικότητά της στο πλαίσιο ενός πρωτοποριακού μοντερνισμού. Η έκθεση συνδυάζει έργα των Βάσως Κατράκη, Πάνου Σαραφιανού, Κώστα Ανδρέου, Μαίρης Χατζηνικολή, Θεόδωρου Παπαγιάννη, Βάνας Ξένου, Ρουμπίνας Σαρελάκου και Έφης Σπηλιώτη.
Αφετηρία για την έκθεση αποτέλεσαν τα έργα του ζωγράφου και δασκάλου Πάνου Σαραφιανού, ο οποίος εργάστηκε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ως καλλιτέχνης για την αποκατάσταση αρχαίων παραστάσεων και ανάγλυφων. Σε μια σειρά έργων του της περιόδου 1967–1968, ξεκινά από τις Βοιωτικές επιτύμβιες στήλες αλλά και από τα χρώματα των λευκών ληκύθων και δημιουργεί μια απροσδόκητη κίνηση στις αφαιρετικές μορφές των πολεμιστών, ενώ τα αρχαία ειδώλια -γεωμετρικά και νεολιθικά επίσης- αποτελούν την πηγή έμπνευσης για μία από τις πιο ρηξικέλευθες σειρές έργων αφηρημένου εξπρεσιονισμού, τα εβένινα σινιάλα ενός κόσμου συλλογικής δημιουργίας.
Η Βάσω Κατράκη μελετά σε βάθος τα κυκλαδικά ειδώλια, αλλά και τις μάσκες της αρχαίας τραγωδίας, και μέσα από τις επιμήκεις αφηρημένες μορφές της εκφράζει όλες τις αγωνίες και τις εξεγέρσεις του σύγχρονου ανθρώπου.
Ο Κώστας Ανδρέου αποδομεί τη μορφή του αρχαίου κίονα, εισάγοντας το κενό ως δομικό στοιχείο της σύγχρονης εξπρεσιονιστικής γλυπτικής, ενώ παράλληλα μεταμορφώνει τη μορφή της κουκουβάγιας σε στοργική αγκαλιά.
Τα τοτέμ του Θεόδωρου Παπαγιάννη συνδυάζουν τις αρχαίες μορφές με την παραδοσιακή λαϊκή τέχνη της Ηπείρου για να συμβολίσουν το μεγαλείο της ανθρώπινης επιβίωσης κατά τη μετανάστευση και την εξορία, ενώ τα ζευγάρια του υμνούν την αιωνιότητα του έρωτα ακόμα και πέρα από το θάνατο
Με τα μεγάλα αφηρημένα κεραμικά της Μαίρης Χατζηνικολή, οι αρχαιοελληνικές γεωμετρικές απεικονίσεις αποκτούν δική τους ζωή και μεταμορφώνονται σε αυθύπαρκτα όντα. Παράλληλα, εμπνεόμενη από τις αρχαίες ελληνικές φόρμες δημιούργησε μια σειρά από κεραμικά χρηστικά αντικείμενα, ενώ η Ρουμπίνα Σαρελάκου, μετατρέπει τις πτυχώσεις των ενδυμάτων των αρχαίων αγαλμάτων σε δυναμικές, αυτόνομες μορφές.
Η Βάνα Ξένου αναδεικνύει ότι η εμβύθιση στη συλλογική μνήμη αποτελεί τη μέθοδο για τον μετασχηματισμό του κόσμου και ότι με αυτόν τον τρόπο μια έκθεση μπορεί να μετατραπεί σε μια σύγχρονη μυσταγωγία, ενώ η Έφη Σπηλιώτη με τον Ιερό Πέπλο της Θεάς Αθηνάς μας αναβιβάζει στον κόσμο του δημιουργικού Πνεύματος.
ATHENS SANCTUARY |Video Installation
Μια σύγχρονη ερμηνευτική προσέγγιση των «Ευμενίδων» του Αισχύλου και του «Οιδίποδα επί Κολωνώ» του Σοφοκλή
28 Ιουνίου – 31 Ιουλίου 2025 | Λόφος Art Project (Βελβενδού 39, Κυψέλη)
Εγκαίνια: 28 Ιουνίου | ώρα 19:00 | Ημέρες & ώρες λειτουργίας: Τρίτη – Κυριακή | ώρες 18:00-21:00 | Είσοδος ελεύθερη
Πληροφορίες: www.lofosartproject.com | Facebook | Instagram
ATHENS SANCTUARY | Συντελεστές
Καλλιτέχνες-Δημιουργοί: Richard C. Ledes (Ρίτσαρντ Σ. Λεντζ) & Alisha Trimble (Αλίσα Τρίμπλ, γνωστή και ως Αλίκη Παυλή) | Παραγωγή, Σκηνοθεσία και Πρωτότυπη Ιδέα: Richard C. Ledes | Χορογραφία, Κοστούμια βιώσιμης μόδας και πρώτη χορεύτρια: Alisha Trimble | Συμπαραγωγή: Λαμπρινή Θωμά | Διευθυντής Φωτογραφίας: Αλέξανδρος Κακούρης | Μουσική: Anthony P. (Αντώνης Παλάσκας) | Μοντάζ: Αλέξανδρος Καντώρος | Φωτογράφος παραγωγής: Γιώργος Βδοκάκης | Διάρκεια: 18’
Χορευτές: Μίρκα Χαλκιά, Ruta Gilyte (Ρούτα Γκιλίτε), Αναστάσης Καραχανίδης, Άγγελος Παπαδόπουλος, Σοφία Πούχτου, Niko Rupllem (Νίκο Ρούπλεμ)
