Η Καΐρειος Βιβλιοθήκη τιμά φέτος την χαρακτική τέχνη φιλοξενώντας στον όμορφο εκθεσιακό της χώρο, την οικία Μ.Ε. Κυδωνιέως, στη Χώρα της Άνδρου, δυο σπουδαίες εκπροσώπους της, τη Βάσω Κατράκη και τη Ζιζή Μακρή.
Πρόκειται για δυο γυναίκες δημιουργούς που επελέγησαν από τους διοργανωτές της έκθεσης, τον ομότιμο καθηγητή ζωγραφικής της ΑΣΚΤ, Γιάννη Ψυχοπαίδη και την ιστορικό τέχνης Λήδα Καζαντζάκη, από το πρόσφατο παρελθόν της τέχνης της χάραξης στην Ελλάδα. Έτσι ώστε, μέσα από έναν διάλογο έργων διαφορετικών περιόδων, να αναδειχτεί όχι μόνον η εξέλιξη της ελληνικής χαρακτικής του 20ού αιώνα εν γένει, αλλά και η πορεία των δυο καλλιτέχνιδων ειδικότερα, καθώς και τα σημεία σύγκλισής τους.
Η μεγαλωμένη στο Αιτωλικό Βάσω Κατράκη(1914-1988) που σπούδασε δίπλα στον Γιάννη Κεφαλληνό την περίοδο της ναζιστικής κατοχής και η γεννημένη στο Βελιγράδι Ζιζή Μακρή (1924-2014) που σπούδασε δίπλα στον Δημήτρη Γαλάνη στη Σχολή Καλών Τεχνών του μεταπολεμικού Παρισιού, σημαδεμένες αμφότερες από το βίωμα της εξορίας και του εγκλεισμού, ακολούθησαν παράλληλες διαδρομές.
«Είναι εμβληματικές όχι μόνο γιατί πέτυχαν να καταξιωθούν εν ζωή σε ένα ανδροκρατούμενο διεθνές προσκήνιο, αλλά και γιατί ανέπτυξαν την καλλιτεχνική τους πράξη μέσα από την αντίστασή τους στον ολοκληρωτικό αυταρχικό λόγο», επισημαίνει η Λήδα Καζαντζάκη. «Συναντήθηκαν με τον πρωτοποριακό εικαστικό λόγο της Δύσης συμπεριλαμβάνοντας το κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής τους. Αναμετρήθηκαν με τα υλικά τους, τον σκληρό ψαμμίτη λίθο η Κατράκη, το ξύλο και το λινόλεουμ η Μακρή, διαρρηγνύοντας τα όρια μεταξύ των διαφορετικών μορφών της έκφρασης. Αναπτέρωσαν με τις ρηξικέλευθες μορφοπλαστικές τους αναζητήσεις τη νέα πολυσχιδή γλώσσα της χαρακτικής τέχνης».
Απέδειξαν, όπως γράφει ο Γιάννης Ψυχοπαίδης, στο κείμενό του για τη χαρακτική τέχνη, ότι η χαρακτική είναι τελικά «μια τέχνη πρωτόγονη και γι’ αυτό πάντοτε σύγχρονη, μια αρχέγονη πράξη καταγραφής και αναζήτησης ενός βαθύτερου, πυκνού νοήματος των πραγμάτων που πάντα θα το νοσταλγούμε και πάντα θα μας διαφεύγει».
Ο υπέροχος κατάλογος που συνοδεύει την έκθεση σχεδιάσθηκε και υλοποιήθηκε από τον Γιάννη Μαμάη και εκδόθηκε από τις εκδόσεις Gutenberg.
Στα αποψινά εγκαίνια θα μιλήσουν ο Γιάννης Ψυχοπαίδης και η Λήδα Καζαντζάκη.
Έργο της Βάσως Κατράκη
Η Βάσω Κατράκη (1914-1988) υπήρξε μια από τις σημαντικότερες καλλιτέχνιδες που με το έργο της έδωσε νέα πνοή στη χαρακτική τέχνη. Χαρισματική και πρωτοπόρα, χάραξε στην πέτρα τον αγώνα του λαού, την τραγικότητα της μοίρας του, τη μάχη για την ελευθερία και τα ιδανικά. Τα δυνατά βιώματα της ζωής της πέρασαν με έναν μοναδικό τρόπο στο καλλιτεχνικό της έργο. Οι δημιουργίες της έγιναν σύμβολα, εξυψώθηκαν και καταξιώθηκαν μέσα από μεγάλες διεθνείς διακρίσεις και βραβεία. Ακόμη και σήμερα λειτουργούν ως έμπνευση και παράδειγμα για συνεχή αναζήτηση, πειραματισμό αλλά και έκφραση αισθημάτων και ανθρωπιστικών ιδεών. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών με καθηγητές τον Παρθένη στη Ζωγραφική και τον Κεφαλληνό στη Χαρακτική. Πήρε το δίπλωμα της Σχολής το 1940 και αμέσως μετά, πόλεμος, κατοχή, πείνα, αντίσταση, και μετά πάλι εμφύλιος πόλεμος, πάλι σκοτωμοί άδικοι κι ακατονόμαστοι, εξορίες, φυλακές, όλα τα δεινά της Πατρίδας περάσανε από της δικής της γενιάς τις πλάτες, όπως η ίδια αναφέρει. Το 1942 οργανώνεται στο ΕΑΜ καλλιτεχνών και παίρνει μέρος στην Αντίσταση. Ζει τη χαρά της απελευθέρωσης αλλά και τη φρίκη των Δεκεμβριανών του 1944. Το 1945 με τον σύντροφο της Γιώργο Κατράκη ακολουθούν την ΕΠΟΝ και τον ΕΛΑΣ.
Κατά τη περίοδο 1949-1966 πραγματοποιεί σημαντικές εκθέσεις και λαμβάνει ξεχωριστές διακρίσεις και διεθνή αναγνώριση: 1958 - πρώτο βραβείο χαρακτικής στη Μεσογειακή Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας, 1958 - «Πρέμιουμ» Διεθνούς Μπιενάλε Χαρακτικής του Λουγκάνο, 1965 - εξελέγη επίτιμο μέλος της L’ Accademia Fiorentina delle Arti del Disegno, 1966 - Διεθνές βραβείο λιθογραφίας Tamarind στη Μπιενάλε Βενετίας.
Με την επιβολή της δικτατορίας το 1967, συλλαμβάνεται και εξορίζεται στο ξερονήσι Γιούρα. Απελευθερώνεται έναν χρόνο αργότερα μετά από διεθνείς πιέσεις και αντιδράσεις. Το 1976 παίρνει το πρώτο βραβείο της Intergrafik, της Διεθνούς Έκθεσης Γραφικών Τεχνών στο Ανατολικό Βερολίνο. Το 1987 κάνει την τελευταία ατομική της έκθεση στην Αθήνα και γίνεται ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Ελλήνων Χαρακτών. Από το 2006 ολόκληρο το έργο της στεγάζεται σε μόνιμη έκθεση στο «Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών & Μουσείο Βάσως Κατράκη» που βρίσκεται στην γενέτειρά της, Αιτωλικό Αιτωλοακαρνανίας.
Έργο της Ζιζής Μακρή
Η Ζιζή Μακρή (1924-2014) γεννήθηκε στο Βελιγράδι. Την περίοδο 1946-1950 σπούδασε χαρακτική στην Εcole des Beaux-Arts, στο Παρίσι, με δάσκαλο τον μεγάλο χαράκτη Δημήτρη Γαλάνη. Εκεί γνώρισε τον μετέπειτα σύζυγό της, εξόριστο γλύπτη Μέμο Μακρή. Το 1951, ο Μέμος και η Ζιζή Μακρή απελάθηκαν από τη Γαλλία λόγω των πολιτικών πεποιθήσεών τους. Εγκαταστάθηκαν στη Βουδαπέστη, όπου οργάνωσαν την καλλιτεχνική και κοινωνική τους δράση μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970.
Η Ζιζή Μακρή συμμετείχε συστηματικά σε εκθέσεις στην Ουγγαρία και εικονογράφησε έργα ουγγρικών εκδοτικών οίκων. Με βάση τη Βουδαπέστη και με δεδομένο ότι ευνοούνταν οι σχέσεις ανάμεσα σε χώρες του ανατολικού μπλοκ, πραγματοποίησε πολλά ταξίδια που τροφοδότησαν την εικαστική της παραγωγή, όπως στην Κίνα (1956), τη Ρωσία (1962), την Κούβα (1963), το Αζερμπαϊτζάν, την Γεωργία, την Αρμενία (1964-1966) κ.α.
Εκτός από τη χαρακτική διακρίθηκε στο ψηφιδωτό και την ταπισερί, με πολλές ομαδικές εκθέσεις σε πολλές χώρες του κόσμου. Το κοινό ταύτισε τη Μακρή με τα έργα που έκανε στη φυλακή, την ενότητα έγχρωμων αλλά και μαυρόασπρων ξυλογραφιών για την Κίνα καθώς και την ενότητα ξυλογραφιών του Τσέπελ.
Παράλληλα με την έκθεση, στις 25 Αυγούστου, θα προβληθεί στο «Σινέ Αυλή» της Χώρας, το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ του Τίμωνα Κουλμάση, «Το Βράδυ Υποχωρεί» που αφηγείται την κοινή ζωή και διαδρομή του σπουδαίου γλύπτη Μέμου Μακρή και της πολύπλευρης καλλιτέχνιδας και συντρόφου του Ζιζής Μακρή. Η ταινία φωτίζει τις τομές μιας εποχής μέσα από τη ματιά και τα έργα δύο καλλιτεχνών που έζησαν ανάμεσα σε ιδεολογίες, σύνορα και καθεστώτα.
Έκθεση χαρακτικής
«ΜΗΤΡΕΣ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ» Βάσω Κατράκη - Ζιζή Μακρή
Καΐρειος Βιβλιοθήκη, οικία Μ.Ε Κυδωνιέως | Χώρα Άνδρου
Εγκαίνια: 4 Αυγούστου | ώρα 20.00 | Θα μιλήσουν: ο Γιάννης Ψυχοπαίδης και η Λήδα Καζαντζάκη
Διάρκεια έκθεσης: 4 Αυγούστου-27 Σεπτεμβρίου
Προβολή ταινίας
«ΤΟ ΒΡΑΔΥ ΥΠΟΧΩΡΕΙ» του Τίμωνα Κουλμάση
25 Αυγούστου | Σινέ Αυλή | Χώρα Άνδρου
