Λίγες ημέρες πριν τεθεί σε ισχύ η ισραηλινή νομοθεσία που απαγορεύει τις δραστηριότητες της υπηρεσίας του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες (UNRWA) «στο ισραηλινό έδαφος», άγνωστη παραμένει η τύχη των κρίσιμων υπηρεσιών που προσφέρει σε εκατομμύρια Παλαιστίνιους.
Πολιτική νίκη αυτών που κατηγορούν εργαζόμενους στην UNRWA ότι συμμετείχαν στην επίθεση της Χαμάς εναντίον του Ισραήλ, στις 7 Οκτωβρίου 2023, η νομοθεσία που έχει στόχο να θάψει την υπηρεσία αυτή του ΟΗΕ, που δημιουργήθηκε πριν 75 χρόνια, προκαλεί ανησυχία στους Παλαιστίνιους και στην ανθρωπιστική κοινότητα.
Η UNRWA δραστηριοποιείται στις κατεχόμενες παλαιστινιακές περιοχές προσφέροντας υπηρεσίες στους πρόσφυγες, κυρίως στους τομείς της παιδείας, της υγείας και της υγιεινής.
Η νομοθεσία απαγορεύει στους Ισραηλινούς αξιωματούχους να συνεργάζονται με αυτή και απαγορεύει τις δραστηριότητές της «στο ισραηλινό έδαφος», στο οποίο περιλαμβάνεται η Ανατολική Ιερουσαλήμ, την οποία κατέλαβε και προσάρτησε το Ισραήλ το 1967.
Η νομοθεσία ψηφίστηκε στα τέλη Οκτωβρίου και προβλέπεται να τεθεί σε ισχύ τρεις μήνες αργότερα.
Στην Ανατολική Ιερουσαλήμ η UNRWA διαθέτει ένα μεγάλο συγκρότημα γραφείων και εργάζεται κυρίως στον καταυλισμό προσφύγων Σουαφάτ.
Σύμφωνα με τον Τζόναθαν Φάουλερ, εκπρόσωπο της υπηρεσίας, περισσότερα από 1.100 παιδιά και έφηβοι φοιτούν στα σχολεία και τα κέντρα εκπαίδευσης της UNRWA στην Ανατολική Ιερουσαλήμ. Εξάλλου κάθε χρόνο γίνονται 80.000 ιατρικές επισκέψεις στο προσωπικό της υπηρεσίας από «περίπου 70.000 ανθρώπους που εξαρτώνται αποκλειστικά από εκείνη για την υγεία τους και δεν έχουν εναλλακτική».
Στη Λωρίδα της Γάζας, που έχει καταστραφεί έπειτα από 15 μήνες πολέμου, η υπηρεσία διαθέτει 13.000 εργαζόμενους και διαχειρίζεται την ανθρωπιστική βοήθεια που προσφέρουν και άλλες οργανώσεις. Για τον λόγο αυτό βρίσκεται τακτικά σε επαφή με τις ισραηλινές αρχές.
Στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, η UNRWA βοηθά εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους στους καταυλισμούς προσφύγων. Για να μετακινηθεί στην περιοχή το προσωπικό της υπηρεσίας πρέπει να λάβει την άδεια της ισραηλινής υπηρεσίας αρμόδιας για τις πολιτικές υποθέσεις στις παλαιστινιακές περιοχές, την Cogat.
Η UNRWA, βάσει της νέας νομοθεσίας, πρέπει να αναστείλει τις δραστηριότητές της στην Ιερουσαλήμ και να εγκαταλείψει τα γραφεία της εκεί στις 30 Ιανουαρίου, ανέφερε την Παρασκευή ο Ισραηλινός πρεσβευτής στον ΟΗΕ, ο Ντάνι Ντανόν, σε επιστολή του προς τη γενική γραμματεία του οργανισμού.
Πέρα από αυτή την ανακοίνωση, «κανείς δεν γνωρίζει τι θα συμβεί, όλα είναι ασαφή», τονίζει ο Φάουλερ. «Θα συνεχίσουμε όλα όσα μπορούμε να συνεχίσουμε, αναμένοντας διευκρινίσεις. Δεν θα σταυρώσουμε τα χέρια».
Ευρισκόμενος σε ένα από τα ισραηλινά σημεία ελέγχου που παραλύουν την κυκλοφορία στη Δυτική Όχθη ο εκπρόσωπος της UNRWA διερωτάται: «το να μας δίνουν έγγραφα θα θεωρείται επαφή με τις ισραηλινές αρχές;».
Προσθέτει εξάλλου ότι στη διάρκεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Ισραήλ στους καταυλισμούς προσφύγων, όπως αυτόν της Τζενίν, η UNRWA βρίσκεται πάντα σε επαφή με την Cogat προκειμένου να μπορεί να κρατά ασφαλή τα πρόσωπα τα οποία προστατεύει, κυρίως τους μαθητές.
«Αν χάσουμε αυτή την επαφή, θα είναι μεγάλο πρόβλημα», εξηγεί. «Είναι πολύ επικίνδυνο».
Στη Λωρίδα της Γάζας, η UNRWA «προσφέρει επιμελητειακή υποστήριξη» και σε άλλες υπηρεσίες του ΟΗΕ και παραμένει «η ραχοκοκαλιά των δραστηριοτήτων του ΟΗΕ στο πεδίο», σύμφωνα με τον ανθρωπιστικό συντονιστή του ΟΗΕ για τη Μέση Ανατολή Μουχανάντ Χάντι.
Κατά συνέπεια δεν εξετάζεται η αντικατάσταση της υπηρεσίας, αν και αναζητούνται εδώ και εβδομάδες εναλλακτικές.
Η μη κυβερνητική οργάνωση προάσπισης των δικαιωμάτων του ανθρώπου Adalah κατέθεσε προσφυγή στο ανώτατο δικαστήριο του Ισραήλ στις 15 Ιανουαρίου, εξ ονόματος δέκα Παλαιστίνιων προσφύγων. Σε αυτή αναφέρει ότι η νέα νομοθεσία «παραβιάζει τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του Ισραήλ με βάση το διεθνές δίκαιο».
Το ανώτατο δικαστήριο δεν έχει αποφανθεί ακόμα.
«Με βάση το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, εναπόκειται στη δύναμη κατοχής να φροντίζει για την ευημερία (…) ενός κατεχόμενου λαού», υπενθυμίζει ο Φάουλερ.
Η παλαιστινιακή Ερυθρά Ημισέληνος επεσήμανε σε ανακοίνωσή της την Πέμπτη ότι «απορρίπτει οποιαδήποτε αντικατάσταση της UNRWA, παρά τις επανειλημμένες απόπειρες».
«Η πιο πρόσφατη από αυτές τις απόπειρες ήταν αυτή του ισραηλινού υπουργείου Υγείας, το οποίο προσπαθεί να μεταφέρει (την ευθύνη για) την κλινική Μπαμπ αλ Ζαουίγια της UNRWA στην Ιερουσαλήμ, στην παλαιστινιακή Ερυθρά Ημισέληνο με αντάλλαγμα οικονομική υποστήριξη». Την πρόταση «απέρριψε κατηγορηματικά» η παλαιστινιακή Ερυθρά Ημισέληνος.
Άλλοι προτείνουν να αναλάβουν τις αποστολές της UNRWA ξένες χώρες ή άλλες υπηρεσίες του ΟΗΕ.
Όμως οι εργαζόμενοι του ΟΗΕ δήλωσαν στο AFP, υπό τον όρο της διατήρησης της ανωνυμίας τους, ότι οι υπηρεσίες τους δεν έχουν ούτε τους ανθρώπινους ούτε τους υλικούς πόρους για να αντικαταστήσουν την UNRWA.
Οι άλλες υπηρεσίες του ΟΗΕ «δεν έχουν τη δυνατότητα, επί του πεδίου, να κάνουν τη διανομή όπως την κάνουμε εμείς», εξηγεί ο Φάουλερ.
Από την πλευρά της η Cogat έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι συνεργάζεται με άλλες υπηρεσίες του ΟΗΕ ή ΜΚΟ για να οργανώσει την ανθρωπιστική απάντηση στη Γάζα.
