«Στο Σύμπαν υπάρχουν περίπου ένα τρισεκατομμύριο τρισεκατομμύρια άστρα. Τόσα άστρα όσοι είναι και οι κόκκοι της άμμου όλων των ωκεανών της Γης. Και παρ’ όλα αυτά βρίσκουμε ένα δισεκατομμύριο τρισεκατομμύρια άτομα στην ύλη που περιέχεται μέσα σε μία μόνο δαχτυλήθρα. Πού βρίσκεται λοιπόν τώρα το κέντρο του Σύμπαντος; Βρίσκεται άραγε ο άνθρωπος πραγματικά πολύ μακριά από αυτό; Ή μήπως το απροσδιόριστο αυτό κέντρο δεν είναι παρά πραγματικά θέμα προοπτικής και σχετικότητας; Η αναζήτησή της γνώσης είναι πράγματι στη φύση του ανθρώπου. Από όλα τα όντα πάνω στη Γη μόνο εμείς διερωτόμαστε τι κάνει τον Ήλιο να λάμπει, γιατί το ουράνιο τόξο ακολουθεί την καταιγίδα, με ποιον τρόπο τα πουλιά πετάνε. Μόνο εμείς διερωτόμαστε τι κρύβεται πίσω από τον επόμενο λόφο ή πέρα από την απέραντη θάλασσα. Και έχουμε πάντα αναρριχηθεί στον λόφο και έχουμε πάντα διασχίσει τον ωκεανό. Και ήταν το ίδιο αναπόφευκτο, έχοντας εξερευνήσει και την τελευταία θάλασσα, να στρέψουμε τελικά την προσοχή μας στον πιο μεγάλο ωκεανό: τον ωκεανό του διαστήματος. Γι’ αυτό άλλωστε και ο σημερινός επιστήμονας όταν κοιτάζει τα άστρα από τη Γη, δεν αντικρίζει έναν εχθρικό και άδειο κόσμο. Βλέπει, αντίθετα, την υπόσχεση ενός πανέμορφου ταξιδιού προς την Ιθάκη των γνώσεων, ενός ταξιδιού χωρίς τέλος.» γράφει ο Διονύσης Π. Σιμόπουλος στο βιβλίο «Ο ουρανός της Ελλάδας: Άνοιξη» (εκδ. Μεταίχμιο), το πρώτο από τα τέσσερα μέρη (ένα για κάθε εποχή του έτους) της νέας εκδοτικής σειράς του πολυγραφότατου και πολυβραβευμένου αστροφυσικού και επίτιμου διευθυντή του Ευγενίδειου Πλανηταρίου.
Το δικό του «πανέμορφο ταξίδι προς την Ιθάκη των γνώσεων» καλά κρατεί επί 50 χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων διακονεί, όπως λέει στην Popaganda, την επικοινωνία και τη διάχυση της επιστήμης, είτε με τη συγγραφή σεναρίων για το Πλανητάριο και την τηλεόραση, είτε μέσω βιβλίων ή άρθρων για εφημερίδες και περιοδικά, είτε ακόμη και αναρτήσεων στο Facebook τα τελευταία χρόνια.
Ίσως τώρα που ο καθένας μας αφήνει πίσω του τον μικρόκοσμο του σπιτιού του και όλοι ψάχνουμε τα ατομικά και συλλογικά πατήματά μας ώστε η ζωή στον πλανήτη να συνεχιστεί με όλους εμάς, τους ανθρώπους, παρόντες, ίσως λοιπόν ειδικά τώρα να αποκτά ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα ο πράος, φιλοσοφημένος και σοβαρός λόγος του δημοφιλέστερου και πλέον έγκριτου εκλαϊκευτή αστρονομίας στην Ελλάδα, ο λόγος ενός δασκάλου, όπως προτιμά περισσότερο από οτιδήποτε άλλο να αντιλαμβάνεται ο ίδιος τον εαυτό του, που «ακόμη και στη διάρκεια του εγκλεισμού μας δεν έπαψα ποτέ να έχω στραμμένο το κεφάλι μου ψηλά και να κοιτάζω όλες αυτές τις εβδομάδες τον ουρανό, τα άστρα και τους πλανήτες με την ίδια αισιοδοξία όπως και πριν. Γιατί το να κοιτάζεις ψηλά είναι πρωταρχικά θέμα προσωπικής αντίληψης και επιλογής».
Μια επιλογή που δεν είναι πάντα εύκολη.
Μια επιλογή που αξίζει πάντα τον κόπο.
Αναρωτιέμαι πώς διαχειρίζεται την τρέχουσα υγειονομική-κοινωνική-οικονομική περιπέτεια του social distancing, αυτή τη νέας -μέχρι νεωτέρας τουλάχιστον- πραγματικότητα εξαιτίας του κορονοϊού ένας επιστήμονας που επί δεκαετίες έχει στραμμένο το κεφάλι ψηλά για να παρατηρεί τα αστέρια αλλά αναγκάστηκε, όπως όλοι μας, να κλειστεί στο σπίτι του;
Υποθέτω όπως και ο καθένας μας, γιατί απλούστατα όποια κι αν είναι η ιδιότητα του καθενός μας όλοι μας είμαστε πρώτα απ’ όλα άνθρωποι και ως άνθρωποι αντιδρούμε με παρόμοιους τρόπους σε μια τέτοια πρωτόγνωρη κατάσταση. Προσωπικά, πάντως, ακόμη και στη διάρκεια του εγκλεισμού μας δεν έπαψα ποτέ να έχω στραμμένο το κεφάλι μου ψηλά και να κοιτάζω όλες αυτές τις εβδομάδες τον ουρανό, τα άστρα και τους πλανήτες με την ίδια αισιοδοξία όπως και πριν. Γιατί το να κοιτάζεις ψηλά είναι πρωταρχικά θέμα προσωπικής αντίληψης και επιλογής. Παρ’ όλα αυτά πρέπει να ομολογήσω ότι μου έλειψε όντως η άμεση επικοινωνία με τα παιδιά και τα εγγόνια μου αλλά και με τους κοντινούς μου φίλους γιατί το τηλέφωνο και το skype δεν μπορούν ούτε θα μπορούσαν να υποκαταστήσουν την άμεση επικοινωνία. Το ίδιο μου έλειψε και μια ολόκληρη σειρά προγραμματισμένων ομιλιών μου, στην Αθήνα και σ’ ολόκληρη τη χώρα που αναγκάστηκα να ματαιώσω.
Ξέρετε, στα 50 χρόνια που διακονώ τον χώρο αυτό, όλες μου οι δραστηριότητες αφορούν την επικοινωνία και την διάχυση της επιστήμης, είτε είναι με τη συγγραφή σεναρίων για το Πλανητάριο και την τηλεόραση, είτε μέσω βιβλίων ή άρθρων για εφημερίδες και περιοδικά, είτε ακόμη και αναρτήσεων στο facebook τα τελευταία χρόνια. Όλες αυτές οι μορφές επικοινωνίας έχουν το δικό τους ιδιαίτερο ενδιαφέρον και την δική τους γοητεία και τις εβδομάδες του εγκλεισμού μας δεν έπαψα ούτε στιγμή να ασχολούμαι με όλα αυτά. Αλλά παρ’ όλα αυτά θεωρώ ότι η προφορική επικοινωνία με ομιλίες σ’ ένα ευρύ κοινό υπερέχει, κατά την γνώμη μου όλων των άλλων, γιατί έχει το χάρισμα της αμεσότητας που λείπει από τα άλλα είδη.
Για να το...ελαφρύνουμε λίγο: Έχετε επανειλημμένα εκφράσει την άποψή σας για τις ζωδιακές προβλέψεις, αλλά δε μπορώ να μη ζητήσω το σχόλιό σας τώρα που εκτός από «προβλέψεις για το πώς διαχειρίζεται το κάθε ζώδιο την πανδημία», φτάσαμε να δούμε μέχρι και ζωδιακή ανάλυση του ίδιου του Covid-19…
Όλα αυτά τα 50 χρόνια έχω όντως προσπαθήσει να καταπολεμήσω με όλες μου τις δυνάμεις τις διάφορες αυτές αστρολογικές βλακείες αλλά και όλες τις άλλες ψευδοεπιστημονικές αντιλήψεις που κατά καιρούς εμφανίζονται σαν τα μανιτάρια. Κι όμως όλες αυτές επιβιώνουν και πολλαπλασιάζονται θαρρείς σαν την Λερναία Ύδρα. Τι να πει κανείς. Είναι μάλλον θέμα μελέτης της ψυχιατρικής και της κοινωνιολογίας. Προσωπικά έχω σηκώσει τα χέρια ψηλά. Αν θέλει κάποιος να πιστεύει σε όλες αυτές τις κουταμάρες, τι να πω, με γεια του και χαρά του. Προσωπικά θα προσπαθώ, φυσικά, όσο ζω, να επικοινωνώ την πραγματικότητα της επιστήμης σε αντιπαράθεση των όποιων ψευδοεπιστημονικών αντιλήψεων κυκλοφορούν.
Στο ίδιο, πάνω κάτω μήκος κύματος: Τις προάλλες έγινε viral ένα αποχαρακτηρισμένο εμπιστευτικό έγγραφο της CIA σύμφωνα με το οποίο πριν από δεκαετίες εθεάθη στο Βόλο ένα ΑΤΙΑ. Πιθανότατα ήταν ένα κατασκοπευτικό αεροπλάνο των ΗΠΑ όμως η όλη ιστορία αποτέλεσε καύσιμο στη φωτιά της συζήτησης που κατά καιρούς αναζωπυρώνεται σχετικά με το αν υπάρχει και κάποιος άλλος εκεί έξω. Είναι προτιμότερο να σκέφτεται κανείς ότι δεν υπάρχει μέχρι αποδείξεως του εναντίου; Ή το αντίθετο;
Αν και δεν έχω υπ’ όψη μου το δεδομένο περιστατικό θεωρώ ότι σ’ αυτές τις περιπτώσεις πρέπει κάποιος να εφαρμόζει αυτό που έχει ονομαστεί «Ξυράφι του Όκαμ» γιατί πιστεύω ακράδαντα πως η απλούστερη εξήγηση είναι συνήθως και η πιο σωστή. Τώρα όσον αφορά την ύπαρξη κι άλλων διαστημικών πολιτισμών στο Σύμπαν θεωρώ ότι θα ήταν μάλλον παράλογο, όπως έλεγε κι ο αρχαίος μας πρόγονος, ο Μητρόδωρος ο Χίος, ότι σε ένα χωράφι που θα σπείρουμε με κριθάρι να φυτρώσει μόνο ένα στάχυ! Τα τελευταία χρόνια έχουμε ήδη ανακαλύψει στη γειτονιά μας πάνω από 4.000 άλλους πλανήτες ενώ στον Γαλαξία μας και μόνο υπάρχουν πάνω από 100 δισεκατομμύρια πλανητικά συστήματα και στο Σύμπαν πρέπει να υπάρχουν μέχρι και ένα τρισεκατομμύριο άλλοι γαλαξίες.
Παρ’ όλα αυτά η ταυτόχρονη ύπαρξη δύο τεχνολογικά αναπτυγμένων πολιτισμών στον Γαλαξία μας είναι μάλλον πολύ μικρή. Αλλά ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι υπάρχουν ένα εκατομμύριο τεχνολογικά αναπτυγμένοι διαστημικοί πολιτισμοί στον Γαλαξία μας αυτή τη στιγμή που μιλάμε, τότε αυτοί θα πρέπει να απέχουν εκατοντάδες έτη φωτός μεταξύ τους. Η δική μου δηλαδή άποψη είναι ότι ναι μεν δεν είμαστε μόνοι μας στο Σύμπαν, ναι μεν μπορεί το Σύμπαν να σφύζει από ζωή, ναι μεν μπορεί να υπάρχουν εξωγήινοι πολιτισμοί που να είναι αναπτυγμένοι τεχνολογικά, αλλά η πιθανότητα να επικοινωνήσουμε ή να συναντηθούμε μαζί τους είναι μάλλον αδύνατη ή στην καλύτερη περίπτωση απειροελάχιστη.
«Στην εποχή μας που η εξάρτηση της ανθρωπότητας από την υπεύθυνη χρήση της επιστήμης και της τεχνολογίας αυξάνει καθημερινά η ανάγκη για μια πλατύτερη διάχυση της γνώσης, με οποιοδήποτε πρόσφορο μέσο, θα αυξηθεί όλο και πιο πολύ στο άμεσο μέλλον. Με προσοχή, όμως, γιατί υπάρχει πάντα και ο κίνδυνος του "Μεγάλου αδελφού" που ελλοχεύει σε τέτοιες καταστάσεις!»
Φέτος το Χαμπλ σβήνει τα τριάντα του κεράκια. Θα μπορούσατε να «αποκωδικοποιήσετε», για κάποιον που το έχει απλώς ακουστά αλλά δεν ξέρει τι ακριβώς εστί, σε ποια βασικά σημεία έγκειται η σημασία των ευρημάτων του μέχρι σήμερα;
Aπό τον Απρίλιο του 1990 που τέθηκε σε τροχιά μέχρι σήμερα το περίφημο αυτό τηλεσκόπιο μας έστειλε εκατοντάδες χιλιάδες φωτογραφίες από δεκάδες χιλιάδες αστρονομικά αντικείμενα. Στη διάρκεια των 30 αυτών χρόνων συμπλήρωσε δεκάδες χιλιάδες περιφορές γύρω από τον πλανήτη μας καλύπτοντας έτσι μιαν απόσταση αρκετών δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων. Οι πληροφορίες που μας στέλνει ακόμη και σήμερα σε καθημερινή βάση φτάνουν τα δέκα gigabytes ενώ οι συνολικές πληροφορίες που έχουμε πάρει όλα αυτά τα χρόνια χρειάζονται εκατοντάδες χιλιάδες CD για να χωρέσουν. Στη διάρκεια της ζωής του περίπου 5.000 αστρονόμοι απ’ όλον τον κόσμο έχουν χρησιμοποιήσει τις πληροφορίες αυτές σε σχεδόν 10.000 επιστημονικές εργασίες που έχουν δημοσιευτεί μέχρι τώρα.
Με την όλη του λειτουργία μας έδειξε τα όρια σχεδόν του Σύμπαντος, μας επιβεβαίωσε την ύπαρξη πολλών νέων αντικειμένων, και μας διευκρίνισε τον τρόπο λειτουργίας πολλών από τα φαινόμενα που συμβαίνουν στο Σύμπαν. Οι δυνατότητες που έχει συνεχίζει να μας αποκαλύπτει όλο και πιο πολλά και πιο νέα μυστικά και να διαλευκάνει πολύ περισσότερα αινίγματα του Σύμπαντος. Οι φωτογραφίες που μας έστειλε αποτυπώνουν πάνω τους την απέραντη ομορφιά του Σύμπαντος, επιβεβαιώνοντας το γεγονός ότι οι ανακαλύψεις που έχουμε κάνει μέχρι σήμερα δεν είναι παρά απλές ενδείξεις όλων όσων θαυμαστών πρόκειται να μάθουμε στο μέλλον για ‘μας και για τον κόσμο που μας περιβάλλει.
Ως άνθρωπος που είτε μέσω των βιβλίων σας είτε μέσω των κατά καιρούς επιτελικών, επαγγελματικών θέσεών σας έχετε αφιερώσει τη ζωή σας στη -για να το πω απλά- μετάδοση γνώσης, είστε αισιόδοξος για το πώς αυτή θα συνεχιστεί μέσα σε ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο που δείχνει να διαμορφώνεται εκ νέου (μαθήματα εξ αποστάσεως, κλπ) εξαιτίας της πανδημίας;
Όπως σας είπα και προηγουμένως η άμεση επαφή του δάσκαλου με τους μαθητές του, σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης, είναι κατά την γνώμη μου αναντικατάστατη. Αλλά παρ’ όλα αυτά η χρήση της τεχνολογίας είναι ιδιαίτερα επιβοηθητική της εκπαιδευτικής διαδικασίας και θα πρέπει να την χρησιμοποιήσουμε με αυξανόμενο ρυθμό και στο μέλλον, όχι μόνο στην επίσημη αλλά και στην ανεπίσημη δια βίου εκπαίδευση. Στην εποχή μας που η εξάρτηση της ανθρωπότητας από την υπεύθυνη χρήση της επιστήμης και της τεχνολογίας αυξάνει καθημερινά η ανάγκη για μια πλατύτερη διάχυση της γνώσης, με οποιοδήποτε πρόσφορο μέσο, θα αυξηθεί όλο και πιο πολύ στο άμεσο μέλλον. Με προσοχή, όμως, γιατί υπάρχει πάντα και ο κίνδυνος του «Μεγάλου αδελφού» που ελλοχεύει σε τέτοιες καταστάσεις!
Για να επιστρέψουμε στα βιβλία σας: ποιος είναι ο αγαπημένος σας αστερισμός και γιατί;
Έχω μια ιδιαίτερη προτίμηση στον αστερισμό του Ωρίωνα, όχι μόνο για την όμορφη εμφάνιση που έχει στον ουρανό, αλλά και γιατί στην περιοχή του περιλαμβάνονται όλα τα αντικείμενα που μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει για να περιγράψει εύκολα τις διάφορες ενότητες της σύγχρονης αστροφυσικής σχετικά με την εξελικτική πορεία των άστρων: την γέννηση, την εξέλιξη και τον θάνατό τους.
Έχοντας ένα τόσο πλούσιο συγγραφικό έργο μέχρι σήμερα, αφενός θα ήθελα να μου πείτε αν η δύναμη που σας κινητοποιεί να γράψετε έχει αλλάξει με τα χρόνια, αφετέρου αν κάθε φορά που ξεκινάτε ένα βιβλίο έχετε στο μυαλό σας έναν ιδεατό αναγνώστη.
Όχι ακριβώς γιατί δεν μπορώ ούτε καν να φανταστώ έναν τέτοιο ιδεατό αναγνώστη. Μπορώ όμως να σας πω πως γράφω πάντα με τον ίδιο τρόπο που μιλάω. Επί πλέον όλα τα κείμενά μου γράφονται για όλους, οποιασδήποτε ηλικίας και οποιουδήποτε εκπαιδευτικού επιπέδου. Υπάρχει φυσικά ένας γενικός κανόνας που ακολουθώ προσπαθώντας τα κείμενά μου να απευθύνονται σε άτομα με βασικές τουλάχιστον γνώσεις Λυκείου. Παρ’ όλα αυτά η εμπειρία μου λέει ότι ο οποιοσδήποτε αναγνώστης παίρνει από κάθε κείμενο αυτά που μπορεί ή θέλει να πάρει. Κατά τη γνώμη μου και οι άνθρωποι με γενικότερα ενδιαφέροντα όσο και αυτοί που διαθέτουν στοιχειώδη μόνο εκπαίδευση μπορούν να απολαύσουν τα βιβλία μου, παρ’ όλο που οι «μορφωμένοι», έστω κι αν δεν έχουν εντρυφήσει σε διάφορα θέματα αστροφυσικής, ίσως μπορέσουν να αποκομίσουν πολύ περισσότερα από ορισμένους άλλους. Και οι μεν και οι δε όμως θα μπορέσουν να συνδέσουν τη γενική συναίσθηση της εξέλιξης των γεγονότων που συμβαίνουν στο Σύμπαν, κι αυτό, τις περισσότερες φορές, είναι αρκετό.
Μία συνάδελφός σας με ρώτησε κάποτε για το πόσο χρόνο χρειάζομαι για να γράψω ένα βιβλίο και η απάντηση που της έδωσα ήταν «50 χρόνια»! Και το εννοούσα, γιατί το είδος των βιβλίων που γράφω εγώ δεν γράφονται από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά είναι αποτέλεσμα όλων των γνώσεων και των εμπειριών που έχουν αποκτηθεί στη διάρκεια μιας ολάκερης επαγγελματικής καριέρας, έστω κι αν η χρονική διάρκεια της διαμόρφωσης και καταγραφής του μού παίρνει συνολικά δύο-τρεις μήνες. Ο τρόπος πάντως της συγγραφής έχει όντως αλλάξει. Γιατί όταν χρειάζεται να περιγράψω τα πιο πρόσφατα δεδομένα που έχουμε συγκεντρώσει τα τελευταία χρόνια από τις χιλιάδες παρατηρήσεις των αστεροσκοπείων μας, επίγειων και διαστημικών, και τα αποτελέσματα των πειραματικών δραστηριοτήτων της επιστημονικής κοινότητας στους επιταχυντές, όπως είναι το CERN, είναι φυσικό να προσφεύγω σε διάφορες πηγές, κυρίως εκείνες που δημοσιεύονται στα ειδικά περιοδικά και στις ανακοινώσεις των διάφορων ερευνητικών κέντρων. Σ’ αυτή, λοιπόν, την προσπάθεια η ύπαρξη του Διαδικτύου αποδεικνύεται συνεχώς μια μεγάλη βοήθεια από πλευράς χρόνου. Ιδιαίτερα στη δική μου περίπτωση που προτιμώ να γράφω τη νύχτα χωρίς να υποχρεώνομαι, όπως στο παρελθόν, να έχω στη διάθεσή μου βιβλία και περιοδικά σε έντυπη μορφή, το Διαδίκτυο είναι αναντικατάστατο, αρκεί κάποιος να προσέχει τις πηγές. Πολλές φορές μάλιστα αναρωτιέμαι τι θα κάναμε χωρίς αυτό!
Ο Διονύσης Σιμόπουλος στη τελετή βράβευσης του, για την πολύτιμη προσφορά του στην επιστήμη και από την θέση του στο Ευγενίδειο Ίδρυμα ως επίτιμος διευθυντής του, Αθήνα Πέμπτη 14 Μαρτίου 2019. ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΟΡΕΣΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ
Η νέα σας σειρά βιβλίων έχει να κάνει με τον ουρανό της Ελλάδας σε κάθε μία από τις τέσσερις εποχές. Στο πρώτο βιβλίο της σειράς για τον Ανοιξιάτικο ουρανό γράφετε και το εξής: «Από τους πανάρχαιους ακόμη χρόνους η άφιξη της άνοιξης καλωσοριζόταν από τους ανθρώπους με μεγάλη χαρά και αγαλλίαση, διότι στον ερχομό της άνοιξης έβλεπαν το τέλος του χειμώνα και των στερήσεών τους, του κρύου και του θανάτου. (...) Έβλεπαν τη ζωή να ξαναγυρίζει στη γη». Αυτό συνέβη και φέτος - και μάλιστα η φύση, αν κρίνουμε από ορισμένες εικόνες που έκαναν το γύρο του κόσμου, αναγεννήθηκε όσο ήμασταν αναγκασμένοι να μένουμε κλεισμένοι στα σπίτια μας. Ίσως γιατί λόγω αντικειμένου έχετε κατά νου τη «μεγάλη εικόνα», σας ήταν πιο εύκολο να διώξετε την αίσθηση απώλειας του «τρένου της άνοιξης», την αίσθηση του χαμένου χρόνου, που έχει ο κόσμος ειδικά φέτος;
Δεν μπορώ να ξέρω πως αντιμετώπισαν οι άλλοι την αίσθηση απώλειας του «τρένου της άνοιξης», όπως λέτε, αλλά προσωπικά πρέπει να ομολογήσω ότι μου έλλειψε αυτό το τρένο. Κυρίως όμως μου έλλειψε η οικογενειακή μας επίσκεψη στο πατρικό χωριό για τις ημέρες του Πάσχα όπου συναντάω κάθε χρόνο την Άνοιξη. Ιδιαίτερα φέτος η έλλειψη αυτή ήταν μεγαλύτερη επειδή ούτε πέρσι, λόγω ενός προβλήματος υγείας που είχα, δεν μπορέσαμε να πάμε. Ευτυχώς, όμως, που μερικές μέρες πριν από την καραντίνα είχαμε κάνει μια επίσκεψη «στους άγιους τόπους» σ’ ένα σύντομο αλλά γεμάτο Σαββατοκύριακο για μια εκδήλωση που οργανώθηκε προς τιμή ενός αγαπητού μας συμπατριώτη!
Στην «Άνοιξη» γράφετε επίσης: «Οι νέες όμως ιδέες διαδόθηκαν παντού σαν πυρκαγιά. Και στο τέλος ακόμα και το εκκλησιαστικό κατεστημένο κατάλαβε ότι ούτε οι αφορισμοί ούτε το κάψιμο των βιβλίων ούτε οι απειλές ούτε οι εκτελέσεις μπορούσαν να σταματήσουν την εξάπλωση των νέων γνώσεων. Γιατί το όραμα του Γαλιλαίου βασιζόταν στην πραγματικότητα». Τα τελευταία χρόνια, αλλά και ειδικά αυτή την περίοδο, εκτός από τη διάδοση ολοένα και περισσότερων «νέων γνώσεων» ως αποτέλεσμα επιστημονικών ανακαλύψεων, παρατηρείται η ταυτόχρονη διάδοση fake news που όχι μόνο δεν έχουν την παραμικρή σχέση με την πραγματικότητα αλλά συχνά πυκνά παραπλανούν ανεπιστρεπτί μια μεγάλη μερίδα του κόσμου, ακόμη και αν αποδειχτεί σύντομα ότι επρόκειτο περί απάτης. Είναι, λοιπόν, υπό μία έννοια, κάθε επόμενο χρόνο πιο δύσκολο απ’ ότι στον προηγούμενο να ακουστεί όσο θα έπρεπε να ακουστεί η επιστημονική αλήθεια;
Δεν νομίζω ότι είναι πιο δύσκολο να ακουστεί σήμερα η επιστημονική αλήθεια απ’ ό,τι στο παρελθόν. Αντίθετα μάλλον. Η ευκολία όμως της διάδοσης της αλήθειας κάνει επίσης πολύ πιο εύκολη και την διάδοση και την διασπορά των fake news και των ψευδοεπιστημονικών δοξασιών λόγω της ύπαρξης του διαδικτύου και της ανωνυμίας με την οποία μπορούν να καλυφτούν διάφοροι επιτήδειοι οι οποίοι για τους δικούς τους λόγους μπορούν να διασπείρουν ό,τι τους κατέβει. Ο μόνος τρόπος για να προστατευθεί κάποιος από τέτοιους κινδύνους είναι να ακολουθήσει την προτροπή του Ρίτσαρντ Φάινμαν που έλεγε ότι: «δεν με νοιάζει εάν μια θεωρία είναι πανέμορφη, ή ποιο είναι το όνομα αυτού που την προωθεί, εφόσον αυτά που λέει δεν υποστηρίζονται από την παρατήρηση ή το πείραμα, τότε είναι βλακείες»!
Αν, υποθετικά μιλώντας, ο χρόνος, η γεωγραφική θέση της χώρας, ο καιρός κλπ δεν έπαιζαν κανένα ρόλο, ο ουρανός της Ελλάδας σε ποια εποχή είναι για εσάς πιο συναρπαστικός;
Θα έλεγα ότι είναι το καλοκαίρι και ιδιαίτερα τον Αύγουστο! Γιατί τον Αύγουστο μπορούμε να θαυμάσουμε κάθε χρόνο μια θεαματική βροχή διαττόντων, τις Περσείδες, μερικούς από τους πιο όμορφους αστερισμούς, όπως αυτοί που σχηματίζουν το επονομαζόμενο Καλοκαιρινό Τρίγωνο, καθώς επίσης και το καλοκαιρινό κομμάτι του Γαλαξία μας που διασχίζει μεταξύ άλλων και τον αστερισμό του Κύκνου, του επονομαζόμενου και βόρειου Σταυρού. Τα καλοκαιρινά βράδια μας κρατάνε επίσης συντροφιά μερικά από τα πιο λαμπερά άστρα του ουρανού, όπως είναι ο Αρκτούρος στον αστερισμό του Βοώτη, ο Βέγας στον αστερισμό της Λύρας και ο Αντάρης, η λαμπερή καρδιά του Σκορπιού, ενώ προς το τέλος του μπορούμε να θαυμάσουμε και μια σπουδαία περιοχή στον αστερισμό του Τοξότη όπου είναι κρυμμένη η τεράστια Μαύρη Τρύπα στο κέντρο του Γαλαξία μας σε απόσταση 26.000 ετών φωτός από τη Γη.
«Ο Διονύσης Σιμόπουλος είναι επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, βραβευμένος για τη συνεισφορά του στην αστρονομική εκπαίδευση, με σημαντική συγγραφική και δημοσιογραφική δραστηριότητα στον Τύπο, στην τηλεόραση και σε θεάματα πολυμέσων και ως σεναριογράφος σε ενημερωτικές εκπομπές». Αυτά, μεταξύ άλλων, μπορεί να διαβάσει για εσάς κάποιος στη wikipedia. Εσείς πώς θα περιγράφατε την επαγγελματική σας δραστηριότητα σε κάποιον με τον οποίο θα τύχαινε να βρεθείτε στο ίδιο τραπέζι όταν με το καλό αρθούν και άλλα μέτρα περιορισμού και αρχίσουμε να απολαμβάνουμε τις νύχτες του επερχόμενου καλοκαιριού έξω από το σπίτι;
Θα έλεγα ότι αυτό είναι μια πολύ καλή, σύντομη και περιεκτική περιγραφή της επαγγελματικής μου δραστηριότητας τα τελευταία 50 χρόνια, αν και ανέκαθεν θεωρούσα την ιδιότητα του «δασκάλου» πολύ πιο τιμητική απ’ οποιαδήποτε άλλη περιγραφή, αφού αλλού είναι η ουσία κι όχι στους επιθετικούς προσδιορισμούς. Γιατί κατά την γνώμη μου εκείνο που μετράει περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο στη ζωή είναι η διαδρομή, η πορεία κι ό,τι εκείνη σου προσφέρει και φυσικά και οι ανθρώπινες σχέσεις που δημιουργούνται στη διάρκεια του ταξιδιού. Κι αυτό που μένει μετά από μία τέτοια διαδρομή, είναι τελικά το έργο που αφήνει κάποιος πίσω του. Γιατί η παρακαταθήκη κάθε ανθρώπου δεν είναι τίποτε άλλο παρά το αποτέλεσμα της δουλειάς του.
Αν ο Διονύσης Σιμόπουλος του 2020 συναντούσε τον Διονύση Σιμόπουλο που σε ηλικία 29 ετών έγινε διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, ποια συμβουλή θα έδινε ο ένας στον άλλο;
Με την ερώτησή σας μου θυμίσατε τον Μπρεχτ και το θεατρικό του έργο για τον Γαλιλαίο. Σε ένα σημείο ο Μπρεχτ περιγράφει την αντίδραση ενός από τους πιστούς μαθητές του Γαλιλαίου, όταν εκείνος αναγκάστηκε από την παπική εκκλησία να ανακαλέσει τον ηλιοκεντρισμό. Η στενοχώρια του μαθητή ήταν τόσο μεγάλη ώστε επιτέθηκε στον δάσκαλό του λέγοντας: “Αλίμονο στην χώρα που δεν έχει ήρωες”, ενώ ως απάντηση ο Γαλιλαίος του είπε: “Αλίμονο στην χώρα που έχει ανάγκη από ήρωες”. Κάτι παρόμοιο λοιπόν θα συνέβαινε και στην υποθετική συνάντηση που προτείνετε: ο νεαρός Σιμόπουλος θα έλεγε στον γεροντότερο αυτό που είπε ο μαθητής στον Γαλιλαίο, και η δική μου απάντηση στον νεαρό θα ήταν εκείνη που έδωσε ο Γαλιλαίος!
Ολοκληρώνοντας, ποιο είναι το μήνυμα που θα θέλατε να στείλετε σε όσους μας διαβάσουν;
Εύχομαι από καρδιάς σε όλους να θυμούνται πότε-πότε τον Στίβεν Χόκινγκ και την παραίνεσή του «να κοιτάζουμε ψηλά στ’ αστέρια κι όχι κάτω στα πόδια μας». Γιατί, όπως έγραφε μια αγαπημένη φίλη πρόσφατα, «αγαπάω εκείνους που αγαπούν τη ζωή... Που γνωρίζουν ότι δεν τα ξέρουν όλα, γιατί δεν μαθαίνονται όλα. Που στύβουν το λίγο και βγάζουν το πολύ.» Γιατί, όπως έγραφε κι ο Οδυσσέας Ελύτης... «δεύτερη ζωή δεν έχει».
