Πώς καταφέρνει ένας «απλός μουσικοκριτικός» να αποκαλύψει ένα από τα πιο σοκαριστικά σκάνδαλα σεξουαλικής κακοποίησης γυναικών στην ιστορία της ποπ κουλτούρας; Είναι ένα εύλογο ερώτημα στο οποίο ο Jim DeRogatis, που έφτασε να γνωρίζει προσωπικά 48 γυναίκες-θύματα του R&B σούπερ σταρ R.Kelly, απαντά πρόθυμα: «Ο μουσικοκριτικός είναι, ή θα έπρεπε να είναι, πρώτα και πάνω απ’ όλα δημοσιογράφος. Είτε γράφεις κριτική για ένα δίσκο είτε για μια συναυλία, πρέπει να είσαι ακριβής και να γράφεις την αλήθεια, όχι ό,τι σου κατέβει στο κεφάλι και πρέπει να έχεις την ικανότητα, όποτε χρειάζεται, να πατάς ένα κουμπί και να μετατρέπεσαι σε ρεπόρτερ. Σε πληροφορώ ότι έγραφα για πολλά χρόνια σε φανζίν για μουσική, ενώ η “κανονική” δουλειά μου ήταν ρεπόρτερ σε μια καθημερινή εφημερίδα του Νιου Τζέρσεϊ. Ώσπου για καλή μου τύχη κατάφερα τελικά να ασχοληθώ επαγγελματικά κυρίως με το αντικείμενο που με ενδιέφερε περισσότερο: τη μουσική δημοσιογραφία.»
Το 1982 ο, ήδη φανατικός μουσικόφιλος, DeRogatis, ως τελειόφοιτος λυκείου και αποφασισμένος να γίνει δημοσιογράφος, κατάφερε, στο πλαίσιο μίας εκπαιδευτικής εργασίας, να περάσει ένα απόγευμα στο διαμέρισμα («αχούρι», όπως θυμάται) του gonzo μουσικογραφιά Lester Bangs, στο Μανχάταν. Δεκαοχτώ χρόνια μετά και συγκεκριμένα τον Απρίλιο του 2000 θα κυκλοφορούσε το βιβλίο Let it Blurt: Τα Έργα και οι Ημέρες του Lester Bangs, του Σπουδαιότερου Αμερικανού Ροκ Κριτικού και ο DeRogatis, με θητεία μέχρι τότε στο Rolling Stone, μεταξύ άλλων περιοδικών, και εδραιωμένος πια ως ο μουσικοκριτικός της εφημερίδας Chicago Sun-Times, θα μπορούσε, όπως έχει επανειλημμένα πει, να πεθάνει ευτυχισμένος, γνωρίζοντας ότι, αν μη τι άλλο, η ιστορία θα είχε πάντα μία θέση γι’ αυτόν ως τον συγγραφέα της βιογραφίας του -εκλιπόντα από το 1982, μόλις δύο εβδομάδες μετά από εκείνη τη συνάντησή- ήρωά του.
Ώσπου την Ημέρα των Ευχαριστιών του 2000 έλαβε ένα ανώνυμο φαξ με σοκαριστικές πληροφορίες για τη σεξουαλική συμπεριφορά του -ήδη, και τα επόμενα χρόνια ακόμη περισσότερο-διάσημου ράπερ. O DeRogatis, ως όφειλε, δεν κάθισε με σταυρωμένα τα χέρια και μέχρι το τέλος της χρονιάς δημοσίευσε ένα ρεπορτάζ με τα ευρήματα της έρευνάς του.
Το ότι επί της ουσίας δεν ίδρωσε το αυτί κανενός είναι κάτι που ακόμη και σήμερα τον εξοργίζει («αν ήταν απογοητευτικό για μένα», λέει στην Popaganda, «φαντάσου πώς ένιωθαν όλες αυτές οι νεαρές γυναίκες, που σε αρκετές περιπτώσεις είδαν τις ζωές τους να καταστρέφονται εξαιτίας του R. Kelly») αλλά τουλάχιστον τότε δεν τον απέτρεψε από το να συνεχίσει να ερευνά τη «συμπεριφορά αρπακτικού» του R.Kelly. Συνέχισε ακόμη και μετά την αθώωσή του, εν έτει 2008, από τις κατηγορίες για παιδική πορνογραφία, σε μια πολυετή δίκη που ξεκίνησε το 2002, οπότε και ο DeRogatis παρέδωσε στις αρχές μία βιντεοκασέτα που κάποιος/α είχε αφήσει στο γραμματοκιβώτιό του και έδειχνε τον ράπερ να ασελγεί σε ένα ανήλικο κορίτσι.
Επί σχεδόν δύο δεκαετίες ο DeRogatis υπέγραψε τριάντα ρεπορτάζ για τον Kelly, με αποκορύφωμα αυτό που αποκάλυπτε ότι κρατούσε γυναίκες έγκλειστες ενάντια στη θέλησή τους και το οποίο, αφού δημοσιεύτηκε στο Buzzfeed (έχοντας πρωτύτερα απορριφθεί από τρεις μεγάλους δημοσιογραφικούς οργανισμούς των Η.Π.Α. - έχει και αυτό τη σημασία του), συνεπικουρούμενο και από την «έκρηξη» του σκανδάλου Weinstein, οδήγησε στη γέννηση του ακτιβιστικού κινήματος #MuteRKelly, κατ΄επέκταση στη δημιουργία του ντοκιμαντέρ Surviving R. Kelly και -το σημαντικότερο- στο να στοιχειοθετηθεί ένα ακράδαντο κατηγορητήριο εναντίον του, έκπτωτου πια, ράπερ που, ενδέχεται να πεθάνει σιδηροδέσμιος, μιας και οι 40 κατηγορίες που αντιμετωπίζει, επισύρουν συνολικά ποινή φυλάκισης μεγαλύτερη από 500 χρόνια. Ακόμη, όμως, κι αν υπάρξει δικαστικός συμβιβασμός, ο 52χρονος Robert Sylvester Kelly δεν πρόκειται να βγει από τη φυλακή πριν από τα βαθιά του γεράματα.
Ο Jim DeRogatis μίλησε στην Popaganda με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του, Soulless: The Case against R. Kelly, στο οποίο παρουσιάζεται συγκεντρωτικά η πολυετής, μοναχική έρευνά ενός δημοσιογράφου που δεν το έβαλε κάτω. «Δεν είναι καθόλου εύκολο ανάγνωσμα», επισημαίνει. Είναι, όμως, ένα βιβλίο που έπρεπε να γραφτεί. Γιατί μερικές φορές διαλέγεις εσύ την ιστορία, αλλά μερικές φορές η ιστορία διαλέγει εσένα. Γιατί κάθε μα κάθε φορά το ζητούμενο είναι να λάμψει η αλήθεια.
«Το Soulless: The Case Against R. Kelly δεν είναι ένα βιβλίο που ήθελα να γράψω. Είναι όμως ένα βιβλίο που έπρεπε να γραφτεί», λέει στην Popaganda ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Jim DeRogatis.
Έχετε περάσει όλη σας τη ζωή γράφοντας κυρίως για μουσική. Υποθέτω λοιπόν ότι ανήκετε στη συνομοταξία των ανθρώπων που θυμούνται ακριβώς πού ήταν και τί έκαναν όταν πληροφορήθηκαν την αυτοκτονία του Kurt Cobain ή κάποιο άλλο κοσμοϊστορικό, για την ποπ κουλτούρα, γεγονός. Μπορείτε να θυμηθείτε με τι καταπιανόσασταν τη στιγμή, πίσω στο 2000, που λάβατε ένα ανώνυμο φαξ με την πληροφορία ότι ο R. Kelly έχει σεξουαλικές επαφές με ανήλικα κορίτσια;
Ακριβώς επειδή ήμουν μουσικοκριτικός, προσπαθούσα να περιορίσω το χρόνο που περνούσα στα γραφεία της εφημερίδας (σ.σ. Chicago Sun-Times), μιας και δεν με άφηναν να αράζω με τα εσώρουχά μου και ν’ ακούω μουσική με την ένταση στο τέρμα. Πήγαινα μια φορά την εβδομάδα για να πάρω δύο γεμάτα κουτιά με promo CD και δελτία Τύπου και έφευγα στα γρήγορα, πριν κάποιος αρχισυντάκτης μου αναθέσει ένα θέμα που δεν ήθελα να γράψω, κάτι του στυλ «η άνοδος του Kanye West» ή κάτι για τη Liz Phair ή τους Smashing Pumpkins. Άσε που υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να σου πει ο αρχισυντάκτης κάτι ακόμη χειρότερο: «δεν έχεις γράψει τίποτα για τους Styx και αυτές τις μέρες παίζουν στο καζίνο της πόλης μας!».
Πήγα λοιπόν στο γραφείο μια Τετάρτη, πριν από την Ημέρα των Ευχαριστιών και απλά παράχωσα το συγκεκριμένο φαξ στη ντάνα με τα δελτία Τύπου και το hatemail. Όπως ξέρεις, όταν είσαι δημοσιογράφος λαμβάνεις αλληλογραφία από αναγνώστες που θέλουν να σε ενημερώσουν ότι είσαι μαλάκας. Στο Σικάγο, που είναι μια πόλη με έντονους φυλετικούς διαχωρισμούς, όποτε έγραφα για hip hop, πολλοί αναγνώστες μου έλεγαν ότι αυτό το πράγμα δεν είναι μουσική, παρά μόνο θόρυβος. Θυμάμαι επίσης πολλούς εβδομηντάχρονους φανς των Rolling Stones να λένε ότι είμαι ένας ηλίθιος, νέος, αθυρόστομος πανκ και την ίδια στιγμή δεκατετράχρονους φανς της Britney Spears να λένε ότι είμαι ένας ξεπερασμένος γέρος που δεν ξέρει τί του γίνεται. Αμφότεροι εξοργίζονταν γιατί δεν κατανοούσα τους ιδιοφυείς, αγαπημένους τους καλλιτέχνες.
Βλέποντας το εν λόγω φαξ με τις λίγες αράδες, νόμιζα ότι επρόκειτο για hatemail. Διαβάζοντάς το όμως ξανά τις επόμενες μέρες, μου έκανε εντύπωση ο συμπονετικός του τόνος: «Αγαπητέ κ. DeRogatis, αν δεν είστε ο κατάλληλος άνθρωπος, παρακαλώ προωθήστε αυτό το σημείωμα σε κάποιον που είναι. Ο Robert χρειάζεται βοήθεια. Ο Robert πρέπει να σταματήσει». Δύο εβδομάδες νωρίτερα είχα γράψει δισκοκριτική για το πέμπτο άλμπουμ του R. Kelly, TP-2.com, και αυτός ή αυτή που μου έστειλε το γράμμα σημείωνε το εξής: «Συγκρίνατε τον R. Kelly με τον Marvin Gaye. Πράγματι ο Marvin Gaye είχε προβλήματα, αλλά δεν είναι καν συγκρίσιμα με του Robert. Διότι το πρόβλημα του Robert είναι τα νεαρά κορίτσια».
Τη Δευτέρα ξαναπήγα στο γραφείο, σπάζοντας τον κανόνα της μίας επίσκεψης ανά εβδομάδα, διάβασα για πολλοστή φορά το σημείωμα με το νομικό τμήμα της εφημερίδας και εκείνη τη μέρα ξεκίνησε η έρευνά μου. Διότι το σημείωμα περιείχε και κάποιες πολύ συγκεκριμένες πληροφορίες, όπως ότι η αστυνομία του Σικάγο διερευνούσε ήδη για κάποιο διάστημα αυτές τις κατηγορίες, ενώ υπήρχε και μία αναφορά σε μία δικαστική υπόθεση για την οποία δεν γράφτηκε ποτέ τίποτα στις εφημερίδες. Η υπόθεση είχε να κάνει με την Tiffany Hawkins, το πρώτο ανήλικο κορίτσι που μήνυσε τον R. Kelly για παράνομη σεξουαλική σχέση που ξεκίνησε όταν εκείνη ήταν ακόμη 15 ετών, το 1991. Τηλεφώνησα στην αστυνομία του Σικάγο και ζήτησα να μιλήσω με τον/την αρχιφύλακα Chuziki - το όνομα αναφερόταν στο φαξ. Από το τηλεφωνικό κέντρο μου είπαν ότι δεν υπήρχε στην υπηρεσία αρχιφύλακας με τέτοιο όνομα και πάνω που ήμουν έτοιμος να κλείσω, ρώτησα αν υπάρχει κάποιος αστυνομικός με παρόμοιο, πολωνικής καταγωγής επώνυμο στο Τμήμα Ηθών (Sex Crimes Unit). Μου έδωσαν έναν αριθμό, κάλεσα αμέσως την αρχιφύλακα Chiczewski, είπα ότι αναζητώ πληροφορίες σχετικά με τον R. Kelly και αυτό που άκουσα στην άλλη άκρη της γραμμής, με άφησε άναυδο: «Aναρωτιόμουν πόσος καιρός θα περνούσε μέχρι να αρχίσουν τα τηλέφωνα. Δεν μπορώ να σaς μιλήσω». Και μου το ‘κλεισε, γεγονός που, αν είσαι ρεπόρτερ, είναι αρκετό για να σε κάνει να καταλάβεις ότι έχεις πέσει πάνω σε κάτι σημαντικό. Έτσι ξεκίνησε η ιστορία, τον Νοέμβριο του 2000.
Ως λάτρης της ποπ μουσικής, ξέρω, αδερφέ μου, ότι δεν είναι λίγοι οι άντρες του χώρου που φέρονται άσχημα στις γυναίκες. Είναι κάτι που συνέβαινε πολύ πριν τον Frank Sinatra και θα συνεχιστεί για πολύ μετά τον Ryan Adams. Κανείς όμως στην ιστορία της ποπ μουσικής δεν είχε έρθει αντιμέτωπος με τόσες πολλές κατηγορίες, τόσο συγκεκριμένες και για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, όσο ο R. Kelly.
Καταλάβατε δηλαδή εξαρχής ότι είχατε στα χέρια σας μία άνευ προηγουμένη υπόθεση;
Έτσι νομίζω. Μην ξεχνάς ότι ο R. Kelly δεν ήταν ακόμη στο απώγειο της δημοτικότητάς του. Εν καιρώ θα έφτανε τις 100 εκατομμύρια πωλήσεις δίσκων, με έσοδα που θα ξεπερνούσαν το 1/4 του δισεκατομμυρίου. Ήταν βέβαια ήδη σούπερ σταρ και μετά από τις πρώτες έξι εβδομάδες έρευνας από το πρωί μέχρι το βράδυ, μου ήταν προφανές ότι νεαρές γυναίκες κακοποιούνταν βάναυσα από αυτόν τον άντρα. Και ήταν πολλές. Αυτό έλεγε και το πρώτο ρεπορτάζ μου που δημοσιεύτηκε στους Chicago Sun-times στις 21 Δεκεμβρίου 2000: ο Kelly εκμεταλλευόταν τη διασημότητά του για να αναπτύξει σεξουαλικές σχέσεις με ανήλικα κορίτσια. Μάλιστα υπήρχε ένα πολύ ξεκάθαρο μοτίβο στη συμπεριφορά του, κάτι που αποδεικνυόταν στο ρεπορτάζ.
Η τραγωδία του βιβλίου μου είναι ότι το ρεπορτάζ δεν τον σταμάτησε, ότι οι δύο βιντεοκασέτες που έλαβα στο σπίτι μου το 2001 και το 2002 με αποτέλεσμα ο Kelly να κατηγορηθεί για παιδική πορνογραφία δεν τον σταμάτησαν, ότι πολλά ακόμη ρεπορτάζ που έγραψα για γυναίκες που κακοποίησε δεν τον σταμάτησαν και μόνο τώρα, το 2019, ο νόμος κατάφερε να τον μαγκώσει. Πρέπει να καταλάβεις κάτι για την αμερικανική κουλτούρα, και δεν το λέω ως ένας 54χρονος δημοσιογράφος και μουσικοκριτικός, απλά επαναλαμβάνω αυτό που δεκάδες νεαρές γυναίκες μου είπαν όλα αυτά τα χρόνια: κανείς δεν μετράει λιγότερο για την κοινωνία μας, από τα νεαρά, μαύρα κορίτσια.
Ο R. Kelly στα δικαστήρια. «Οι υποθέσεις εναντίον του είναι τόσο καλά στοιχειοθετημένες που κατά πάσα πιθανότητα θα πεθάνει μέσα στη φυλακή», επισημαίνει ο Jim DeRogatis. (Φωτογραφία: Tannen Maury / ΑΠΕ-ΜΠΑ)
Βλέποντας ότι δεν συνέβη τίποτα μετά τη δημοσίευση του πρώτου σας ρεπορτάζ, δεν το βάλατε κάτω. Συνεχίσατε την έρευνα και δημοσιεύσατε περισσότερα από 30 ρεπορτάζ.
Πράγματι υπήρξαν πολλά ρεπορτάζ και ήταν απίστευτα απογοητευτικό να βλέπω να μη γίνεται τίποτα. Κι αν ήταν απογοητευτικό για μένα, φαντάσου πώς ένιωθαν όλες αυτές οι νεαρές γυναίκες, που σε αρκετές περιπτώσεις είδαν τις ζωές τους να καταστρέφονται εξαιτίας του R. Kelly. Πολλά από αυτά τα κορίτσια αποπειράθηκαν να αυτοκτονήσουν μετά τη σχέση τους μαζί του, όπως αναφέρεται εμπεριστατωμένα και στο βιβλίο μου. Όλες τους έκαναν το πιο θαρραλέο πράγμα που θα μπορούσε να κάνει μια γυναίκα: μίλησαν επώνυμα για το ότι κακοποιήθηκαν σεξουαλικά από κάποιον διάσημο και μετά βρέθηκαν αντιμέτωπες με ένα απίστευτο μίσος μέσα στις τοπικές κοινότητές τους, μέσα στις εκκλησίες τους, μέσα στις οικογένειές τους, κατηγορούμενες ότι λένε ψέματα, ότι αποζητούν μόνο τη δημοσιότητα και ότι πήγαιναν γυρεύοντας. Είναι ανατριχιαστικά στενάχωρο να βλέπεις το θάρρος αυτών των γυναικών να πέφτει στο κενό, γιατί δε νοιαζόταν κανείς, ούτε ο νόμος. Γι’ αυτό πιστεύω ότι το βιβλίο έχει να κάνει με κάτι μεγαλύτερο από το σκάνδαλο του R. Kelly. Έχει να κάνει με το πώς απέτυχε να προστατέψει τόσες νεαρές γυναίκες το Σύστημα, όλες οι αρχές του Σικάγο: η αστυνομία, το δικαστήριο, η εκκλησία, το σχολείο, η μουσική βιομηχανία και η δημοσιογραφία. Γιατί κανείς άλλος δημοσιογράφος δεν έγραφε τίποτα γι’ αυτό το θέμα.
Σε όλα αυτά τα χρόνια υπήρξαν περιπτώσεις που οι άνθρωποι του R. Kelly προσπάθησαν να σας αποτρέψουν από το να συνεχίσετε;
Ο Kelly εξαρχής αρνήθηκε τα πάντα. Μέχρι σήμερα, όποτε έχει έρθει αντιμέτωπος με τη δικαιοσύνη, είτε σε πολιτειακά είτε σε ομοσπονδιακά δικαστήρια, επιμένει να δηλώνει αθώος απέναντι σε κάθε κατηγορία. Αλλά ούτε μία λέξη απ’ όσες δημοσιεύσαμε δεν χρειάστηκε την παραμικρή διευκρίνιση, πόσω μάλλον διόρθωση, και ποτέ κανείς δεν μας μήνυσε. Γιατί πολύ απλά δημοσιεύσαμε την αλήθεια. Στοιχηματίζω ότι οι δικηγόροι του δεν μας συμπαθούν, αλλά δεν θα μπορούσαν ποτέ να αποδείξουν ότι τυπώσαμε κάτι κακεντρεχές ή ανακριβές. Η ιστορία ήταν εκεί για κάθε δημοσιογράφο που θα ήθελε να την ερευνήσει. Τονίζω ότι το Σικάγο είναι μία πόλη με έντονους φυλετικούς διαχωρισμούς. Η νότια και η δυτική πλευρά της πόλης κατοικούνται σχεδόν αποκλειστικά από μαύρους. Αν μιλήσεις σε τρεις τυχαίες νεαρές γυναίκες από τη νότια ή δυτική πλευρά και οι τρεις θα σου πουν: «ξέραμε ότι ο R. Kelly γυρόφερνε αυτό ή το άλλο γυμνάσιο, ή το τάδε McDonald’s ή το δείνα εμπορικό κέντρο». Όλες έχουν ιστορίες να πουν αν όχι για τον εαυτό τους, τότε σίγουρα για το «ψώνισμα» που έκανε ο R. Kelly στην αδερφή τους, στην ξαδέρφη τους ή τη θεία τους. Δεν ήταν μυστικό στη μαύρη κοινότητα.
Προσωπικά με κατέκλυσε ένα αίσθημα ενοχής μόλις δημοσιεύτηκε το πρώτο μου ρεπορτάζ, πίσω στο 2000. Διότι ο Kelly ξεκίνησε να συμπεριφέρεται ως αρπακτικό το 1991. Το πρώτο ανήλικο κορίτσι με το οποίο είχε σεξουαλική επαφή, όπως και με έξι φίλες της, τον μήνυσε το 1996. Η υπόθεση κατέληξε σε συμβιβασμό το 1998. O Kelly παντρεύτηκε την Aaliyah όταν ήταν 15 ετών, το 1996 - η σχέση τους ευτυχώς διαλύθηκε άμεσα. Δηλαδή το 2000 ήμασταν ήδη αργοπορημένοι κατά μία δεκαετία σε αυτή την ιστορία. Τουλάχιστον όμως αφού ξεκινήσαμε, δεν σταματήσαμε. Δεν είσαι δημοσιογράφος αν πιάσει το ραντάρ σου μία ιστορία και δεν την ερευνήσεις μέχρι το τέλος.
Αποκορύφωμα της έρευνάς σας, τουλάχιστον υπό την έννοια ότι ο κόσμος έπαψε να κοιτάζει από την άλλη μεριά, ήταν το ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκε στο Buzzfeed, για το ότι ο R. Kelly κρατούσε έγκλειστες γυναίκες, με τις οποίες είχε σεξουαλικές επαφές.
Το ακτιβιστικό κίνημα #MuteRKelly κυριολεκτικά ξεκίνησε στην Ατλάντα μία εβδομάδα μετά τη δημοσίευση στο Buzzfeed του ρεπορτάζ στο οποίο αναφέρεσαι. Η έρευνα για το συγκεκριμένο κομμάτι διήρκεσε εννιά μήνες και το σοκαριστικό είναι ότι τρεις μεγάλοι δημοσιογραφικοί οργανισμοί απέρριψαν το ρεπορτάζ πριν δημοσιευτει τελικά στο Buzzfeed. Το οποίο ρεπορτάζ οδήγησε, όπως είπα, στο #MuteRKelly και εν τέλει στη δημιουργία του ντοκιμαντέρ Surviving R. Kelly. Επιτέλους το 2017 ο κόσμος άρχισε να παίρνει στα σοβαρά την κατάσταση!
Πιστεύετε ότι σε αυτή την κατεύθυνση βοήθησε το γεγονός ότι περίπου την ίδια περίοδο έγιναν οι αποκαλύψεις για το σκάνδαλο Weinstein;
Το ενδιαφέρον είναι ότι το κίνημα #MeToo ξεκίνησε στο Μπρονξ το 2006, από μία μαύρη γυναίκα ονόματι Tarana Burke. Το ρεπορτάζ μου στο Buzzfeed δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2017 και οι αποκαλύψεις για τον Weinstein έγιναν τον Οκτώβριο του 2017. Δηλαδή τότε ο κόσμος αντιλήφθηκε ότι υπάρχει ένα ολόκληρο κίνημα που στην πραγματικότητα μετρούσε ήδη πάνω από δέκα χρόνια ζωής. Προφανώς η υπόθεση Weinstein συγκέντρωσε πάνω της πολύ περισσότερη προσοχή απ’ ότι του R. Kelly. Κι επειδή ξέρω ότι θα με ρωτήσεις γιατί, θα σου πω ότι αυτό συνέβη επειδή τα θύματα του Weinstein ήταν όμορφες, λευκές σταρ του σινεμά. Ξαναλέω ότι η Αμερική δεν νοιάζεται για τα νεαρά, μαύρα κορίτσια. Και ο Kelly, παρόλο που ήταν σούπερ σταρ, λατρευόταν κατά βάση από τη μαύρη κοινότητα. Η λευκή Αμερική ποτέ δεν τον αγκάλιασε όσο η μαύρη Αμερική.
Jim DeRogatis: «Όσο θα συνεχίζονται οι δίκες του R. Kelly, όσο θα έρχονται στην επιφάνεια ολοένα και πιο αποτροπιαστικά στοιχεία, ο κόσμος θα αναρωτιέται: Τι είδους κοινωνία είμαστε που επιτρέψαμε σε αυτό το τέρας να κάνει ό,τι έκανε επί 30 χρόνια; Πώς στο διάολο συνέβη όλο αυτό;»
Πέρα από τα ρεπορτάζ σας για τον R. Kelly ή τις μετέπειτα αποκαλύψεις συναδέλφων σας για περιπτώσεις σαν του Ryan Adams, θεωρώ -και διορθώστε με αν πιστεύετε ότι κάνω λάθος- πως τουλάχιστον συνειρμικά η κοινή γνώμη θεωρεί ότι σε επίπεδο ποπ κουλτούρας το κίνημα #MeToo έχει να κάνει κατά βάση με το Χόλιγουντ και όχι άλλες εκφάνσεις της βιομηχανίας του θεάματος και δη με τη μουσική, αν και, όπως επισημαίνετε, είναι κάτι που συμβαίνει πολύ πριν από την εποχή του Σινάτρα.
Κοίταξε, είμαι μουσικοκριτικός. Μου αρέσει η μυθολογία του “sex, drugs, rock ’n’ roll”. Μεγάλο κομμάτι της γοητείας που ασκεί η ποπ μουσική έγκειται στη χαλάρωση των αναστολών και στην αποθέωση του ηδονισμού, σωστά; Πάντα αυτό συνέβαινε. Τα κορίτσια που ούρλιαζαν στους Beatles ζούσαν μια οργασμική κατάσταση, έτσι δεν είναι; Αυτή λοιπόν η κατάσταση είναι που κατά περιπτώσεις προσφέρει το τέλειο καμουφλάζ στα αρπακτικά. Γιατί ξέρεις, είναι άλλο να μαθαίνεις ότι κάποιοι άντρες μουσικοί είναι μαλάκες σεξιστές -όλοι ξέρουμε ότι έχουν υπάρξει πολλοί τέτοιοι κατάπτυστοι τύποι- και άλλο αυτό που έκανε ο Kelly - ή, αν θες, αυτό που γίνεται ολοένα και πιο εμφανές ότι έκανε ο Michael Jackson. Ο Kelly εκμεταλλεύτηκε το γεγονός ότι είναι ένας λατρεμένος ποπ σταρ για να κακοποιήσει γυναίκες. Είναι αποκρουστικό. Με αηδιάζει και με τρομάζει γιατί πιστεύω στη δύναμη της μουσικής και δεν θέλω καν να σκέφτομαι ότι μπορεί να γίνει εργαλείο στα χέρια τέτοιων τεράτων.
Jim DeRogatis: «Ο Kelly εξαρχής αρνήθηκε τα πάντα. Μέχρι σήμερα, όποτε έχει έρθει αντιμέτωπος με τη δικαιοσύνη, είτε σε πολιτειακά είτε σε ομοσπονδιακά δικαστήρια, επιμένει να δηλώνει αθώος απέναντι σε κάθε κατηγορία. Αλλά ούτε μία λέξη απ’ όσες δημοσιεύσαμε δεν χρειάστηκε την παραμικρή διευκρίνιση, πόσω μάλλον διόρθωση, και ποτέ κανείς δεν μας μήνυσε.» (Φωτογραφία: Tannen Maury / ΑΠΕ-ΜΠΕ)
Υπήρξατε φαν της δουλειάς του R. Kelly πριν ξεκινήσετε την έρευνα;
Δεν θα το έλεγα. Είχε τύχει όμως να συνομιλήσω μαζί του σε μια συνέντευξη Τύπου όταν ήταν υποψήφιος για Grammy και αργότερα του πήρα τηλεφωνικά μία μεγάλη συνέντευξη αμέσως αφότου υπέγραψε τη σύνθεση και την παραγωγή στο τελευταίο ν.1 σινγκλ του Michael Jackson, το “You are not alone”. Τι ειρωνία! Θυμάμαι να μου λέει ότι έγραψε το τραγούδι εμπνευσμένος από μια δύσκολη φάση στην προσωπική του ζωή. Θα μου πεις, όλοι περνάμε δύσκολες φάσεις, έτσι; Όχι ακριβώς. Ο Kelly αναφερόταν στην Aaliyah. Ξέρεις, είχε παντρευτεί τη δεκαπεντάχρονη προτεζέ του, ξεκίνησε να έχει σεξουαλικές επαφές μαζί της, η οικογένειά της το ανακάλυψε και διέλυσαν το γάμο αμέσως. Κι όμως, να ένας κατηγορούμενος για παιδεραστία που δούλεψε με έναν άλλο κατηγορούμενο για παιδεραστία σε ένα τραγούδι εμπνευσμένο από μια πράξη παιδεραστίας. Αυτό που είναι εξωφρενικό σχετικά με τη μουσική του Kelly -και το οποίο δεν συμβαίνει στην περίπτωση του Jackson- είναι ότι τραγουδούσε για όσα έκανε από την αρχή. Ο τίτλος του πρώτου άλμπουμ της Aaliyah ήταν Age Ain't Nothing but a Number! Ποτέ δεν έκρυψε ότι γι’ αυτόν η σεξουαλική ευχαρίστηση επιτυγχάνεται μέσω της επαφής με νεαρές γυναίκες.
Ήταν δηλαδή μπροστά στα μάτια όλων κι όμως κανείς δεν το είδε εγκαίρως.
Ναι, σχεδόν μου θυμίζει το «Έγκλημα και Τιμωρία» του Ντοστογιέφσκι. Ήταν όλο τόσο προφανές…
Η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου δολαρίων: Κατά τη γνώμη σας είναι μεμπτό να καταναλώνουμε τέχνη που έχει δημιουργηθεί από καλλιτέχνες κατακριτέους για την προσωπική τους ζωή;
Οι καλλιτέχνες είναι άνθρωποι, δεν είναι τέλειοι και σίγουρα κάποιοι συμπεριφέρονται πολύ χειρότερα από άλλους. Η ταπεινή μου γνώμη είναι ότι ο καθένας που νοιάζεται για τις τέχνες πρέπει να δώσει μόνος απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Προσωπικά προσπαθώ να διαχωρίζω τον καλλιτέχνη από το έργο. Οι μόνες περιπτώσεις που δεν το κάνω είναι όταν το έργο που έχει δημιουργήσει ο καλλιτέχνης έχει να κάνει με την «κακή συμπεριφορά» του. Είναι, για παράδειγμα, γνωστό ότι ο Πικάσο δεν συμπεριφερόταν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις γυναίκες, κάτι που όμως δεν υπάρχει στην τέχνη του. Από την άλλη, στην περίπτωση του R. Kelly, η μουσική του αποδείχτηκε ότι ήταν το «ηχείο» της τοξικής, εγκληματικής συμπεριφοράς του. Ή στην περίπτωση της Λένι Ρίφενσταλ, πώς να μιλήσεις με καλά λόγια για την ταινία της «Ο θρίαμβος της θέλησης», που είναι όντως εντυπωσιακή σκηνοθετικά και τεχνικά, όταν αποθεώνει την άνοδου του χιτλερισμού που κατέστρεψε τη χώρα σου και όλη την Ευρώπη και κόστισε τη ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους; Ευτυχώς τα έργα τέχνης που εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία, που είναι δηλαδή αδύνατο να τα διαχωρίσεις από τον καλλιτέχνη, είναι πολύ λίγα.
Κάποιος/α που αγοράζει τα τραγούδια του R. Kelly, τον επιβραβεύει, τρόπον τινά, για την κατάπτυστη συμπεριφορά του;
Δεν υπάρχει ακριβώς σωστό ή λάθος. Tο ενδιαφέρον, όμως, με το κίνημα #MuteRKelly, είναι ότι τον χτύπησαν εκεί που τον πονάει: στην τσέπη του. Το 2017 ήταν ήδη σε άσχημο σημείο δισκογραφικά, διαφαινόταν ότι η Sony Music δεν επρόκειτο να κυκλοφορήσει άλλο δίσκο του. Η μόνη πηγή εσόδων ήταν οι συναυλίες. Αυτό που είπαν οι θαρραλέες, κυρίως μαύρες, ακτιβίστριες, ήταν το εξής: αν μποϋκοτάρουμε τις συναυλίες του και ντροπιάσουμε τους διοργανωτές που συνεργάζονται με κάποιον που έχει κακοποιήσει τόσες από εμάς, τότε θα του στερήσουμε τη δυνατότητα να συνεχίσει αυτή τη συμπεριφορά. Πράγματι, οι δράσεις τους έπιασαν τόπο. Υπάρχουν, φυσικά, πολλές φωνές στην Αμερική σήμερα που κριτικάρουν την «κουλτούρα ακύρωσης» καλλιτεχνών που έχουν κάνει «κακά πράγματα». Δεν νομίζω ότι πρόκειται για λογοκρισία.
Είναι μία επιλογή που κάνει ο καθένας μας ως καταναλωτής. Για παράδειγμα στα Walmart, αυτά τα εκπτωτικά πολυκαταστήματα-μεγαθήρια, πουλάνε μεν χάπια αντισύλληψης, ώστε να μπορούν οι γυναίκες να ασκούν το αυτονόητο δικαίωμα του να επιλέγουν τί θα κάνουν με το σώμα τους, αλλά πουλάνε και αυτόματα όπλα. Προσωπικά ως καταναλωτής επιλέγω να μην ψωνίζω από εκεί. Από εκεί και πέρα, αν κάποιοι μου πουν ότι το “Step in the Name of Love” του R. Kelly ήταν το τραγούδι που διάλεξαν κάποτε για να χορέψουν στο γάμο τους ή ότι έβαλαν να παίζει σε κάποιο πάρτι αποφοίτησης το “I Βelieve I Can Fly” ή το “Ignition”, που το έχω ακούσει σε όποιο μπάρμπεκιου έχω πάει μέχρι σήμερα, δεν νομίζω ότι κάνουν μεγάλο λάθος αν συνεχίσουν να τους αρέσουν αυτά τα τραγούδια. Κάνουν όμως τεράστιο λάθος αν πουν ότι δεν τους καίγεται καρφί για όλα αυτά τα νεαρά, μαύρα κορίτσια που σημαδεύτηκαν για πάντα από τον R. Kelly.
Jim DeRogatis: «Είτε στο rock ’n’ roll είτε στο σινεμά είτε οπουδήποτε, ήρθε η στιγμή οι γυναίκες να πολεμήσουν κατά της πατριαρχίας πιο δυνατά από ποτέ.»
Όλα αυτά τα χρόνια που ερευνούσατε την υπόθεση, υπήρξαν στιγμές που να σκεφτήκατε να εγκαταλείψετε την προσπάθεια γιατί φοβηθήκατε για τη σωματική ακεραιότητα των γυναικών ή ακόμη και τη δική σας;
Μετά από κάποια στιγμή, μπορεί να περνούσαν μήνες χωρίς την παραμικρή εξέλιξη στην όλη ιστορία. Ώσπου ξαφνικά χτυπούσε το τηλέφωνο ή λάμβανα ένα email από μια γυναίκα που έλεγε «έχω κακοποιηθεί από αυτόν τον άντρα, έχω διαβάσει τα ρεπορτάζ σου, κανείς δεν με πιστεύει, κανείς δεν με ακούει, σε παρακαλώ, θέλω να μιλήσουμε». Νομίζω ότι δεν είσαι άνθρωπος, ούτε φυσικά σοβαρός δημοσιογράφος, αν δεν ανταποκριθείς σε ένα τέτοιο κάλεσμα. Δεν σε γνωρίζω προσωπικά, Θεοδόση, αλλά υποθέτω ότι αν, περπατώντας αμέριμνος στους δρόμους της Αθήνας, δεις μια γυναίκα να δέχεται επίθεση, θα κάνεις κάτι, θα ουρλιάξεις, θα φωνάξεις την αστυνομία, θα μπεις στη μέση και θα γρονθοκοπήσεις τον τύπο. Αυτό δεν πρέπει να κάνουμε ως άνθρωποι;
Τι θα συμβουλεύατε ένα νεαρό δημοσιογράφο που ίσως κάποια στιγμή λάβει μία ανώνυμη πληροφορία για μία τόσο δύσκολη και απαιτητική υπόθεση;
Έχει πολύ μεγάλη σημασία να είσαι διατεθειμένος να ακούσεις. Αυτό που μου έκανε μεγάλη εντύπωση το 2000, ήταν ότι παρόλο που δεν είμαι κομμάτι της μαύρης κοινότητας, όλες οι γυναίκες με τις οποίες μίλησα, μου είπαν το ίδιο πράγμα: κανείς άλλος δεν ήθελε να με ακούσει, σ’ ευχαριστώ που με ακούς. Νομίζω ότι δεν είσαι καλός ρεπόρτερ, αν δεν είσαι καλός ακροατής.
Στο βιβλίο σας σημειώνετε ότι «μερικές φορές διαλέγεις εσύ τις ιστορίες και μερικές φορές οι ιστορίες διαλέγουν εσένα».
Εν προκειμένω η ιστορία με διάλεξε. Είτε γράφεις για μουσική είτε για την κλιματική καταστροφή, αν θες να είσαι δημοσιογράφος, πρέπει οι κεραίες σου να είναι μονίμως σηκωμένες ώστε να μπορείς να διακρίνεις αν κάτι που θα συναντήσεις στο διάβα σου, είναι μια ιστορία που αξίζει να ειπωθεί.
Αυτή ιστορία σας διάλεξε, πριν από πολλά χρόνια όμως διαλέξατε εσείς να πείτε μια άλλη πολύ σημαντική ιστορία, γράφοντας τη βιογραφία (Let it Blurt: The Life and Times of Lester Bangs, America's Greatest Rock Critic) του Lester Bangs, του πιο ξακουστού μουσικού δημοσιογράφου.
Ξέρεις κάτι; Αν το 1982 δεν είχα υπάρξει αρκετά τυχερός ώστε να περάσω μία ολόκληρη μέρα με τον Lester Bangs όταν ήμουν 17 ετών, κάτι που με οδήγησε στο να γράψω τη βιογραφία του το 2000, η ζωή μου θα ήταν ασύγκριτα φτωχότερη. Η μέρα που τον συνάντησα άλλαξε τη ζωή μου. Από την άλλη, αν δεν είχα λάβει εκείνο το φαξ το Νοέμβριο του 2000, δεν θα λυπόμουν καθόλου, γιατί θα σήμαινε ότι οι ζωές 48 γυναικών, τις οποίες γνωρίζω προσωπικά, δεν θα είχαν καταστραφεί από αυτό το τέρας. Το Soulless: The Case Against R. Kelly δεν είναι ένα βιβλίο που ήθελα να γράψω. Είναι όμως ένα βιβλίο που έπρεπε να γραφτεί. Γιατί κατά πάσα πιθανότητα αυτό που τελικά θα συμβεί στον Kelly είναι ότι δεν θα ζήσει ποτέ ξανά ελεύθερος. Οι υποθέσεις εναντίον του είναι τόσο καλά στοιχειοθετημένες που κατά πάσα πιθανότητα θα πεθάνει μέσα στη φυλακή. Πέρα όμως από το τί θα συμβεί στον Kelly, υπάρχουν κι άλλα σημαντικά ζητήματα -όπως αυτό που συζητήσαμε πριν, αν μπορείς να ξεχωρίσεις την τέχνη από τον καλλιτέχνη- που θα συνεχίσουν να μας απασχολούν όσο ξετυλίγεται το κίνημα #MeToo. Σε τελική ανάλυση, είναι μία συζήτηση περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο που δεν είχε γίνει ποτέ ξανά σε τέτοια έκταση.
Είστε αισιόδοξος ότι μπορεί κάποια στιγμή να βελτιωθεί η κατάσταση και να εκλείψει η σεξουαλική κακοποίηση των γυναικών από τους άντρες;
Νωρίτερα αναφέρθηκες στον Kurt Cobain. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα που έγραψε στα ημερολόγιά του, που εκδόθηκαν μετά το θάνατό του, ήταν το εξής: «Το μέλλον του rock ’n’ roll ανήκει στις γυναίκες.» Είτε στο rock ’n’ roll είτε στο σινεμά είτε οπουδήποτε, ήρθε η στιγμή οι γυναίκες να πολεμήσουν κατά της πατριαρχίας πιο δυνατά από ποτέ. Υπάρχουν, αγαπητέ Θεοδόση, στη ζωή σου γυναίκες που αγαπάς, είμαι βέβαιος. Σίγουρα έχεις μία μητέρα, ίσως έχεις αδερφή, ίσως έχεις σύζυγο, ίσως έχεις κόρη. Έχει έρθει ο καιρός για τους άνδρες με συνείδηση να μην επιτρέπουν πια να συμβαίνουν τέτοια πράγματα. Οι γυναίκες δικαιούνται να είναι θυμωμένες και να μην το ανέχονται όλο αυτό. Θεωρώ λοιπόν πολύ σημαντικό ότι τουλάχιστον έχει ανοίξει μία μεγάλη συζήτηση. Γι’ αυτό έπρεπε να γραφτεί το βιβλίο μου. Γιατί όσο θα συνεχίζονται οι δίκες του R. Kelly, όσο θα έρχονται στην επιφάνεια ολοένα και πιο αποτροπιαστικά στοιχεία, ο κόσμος θα αναρωτιέται: Τι είδους κοινωνία είμαστε που επιτρέψαμε σε αυτό το τέρας να κάνει ό,τι έκανε επί 30 χρόνια; Πώς στο διάολο συνέβη όλο αυτό;
