Θεωρεί ότι το νέο αντι-μεταναστευτικό δόγμα στην Ευρώπη θα δημιουργήσει στην Ελλάδα «νέες Μόριες», η αστυνομική βία στη χώρα μας συναγωνίζεται την τουρκική, και η αστυνομία μένει κατά βάση ατιμώρητη, καθώς «μόνο το 2% των περιπτώσεων αστυνομικής βίας στη Γερμανία φτάνουν τελικά στο δικαστήριο». Από αυτό το 2%, τελικά μόλις το 1% καταδικάζεται! Υπάρχει, όμως, «υπόβαθρο» γι’ αυτό: «Η ποπ κουλτούρα στη γερμανική τηλεόραση», εξηγεί στην Popaganda ο Μοχάμεντ Αμτζαχίντ, ανεξάρτητος ερευνητής δημοσιογράφος και συνεργάτης των γερμανικών εφημερίδων και περιοδικών Spiegel, ZEIT, taz και Süddeutsche Zeitung, ο οποίος έχει τιμηθεί με τα δημοσιογραφικά βραβεία Alexander Rhomberg και Nannen (το τελευταίο, έχει θεσμοθετηθεί από το περιοδικό Stern).
«Στη Γερμανία, η τηλεόραση εκπαιδεύει τα παιδιά από μικρά να έχουνε τυφλή εμπιστοσύνη στην αστυνομία. Λογοτεχνία, ταινίες, σειρές, παιδικές εκπομπές και κινούμενα σχέδια απεικονίζουν την αστυνομία με εξιδανικευμένο τρόπο. Όπως το φρικτό καρτούν Paw Patrol, τα σίριαλ Ομάδα Cobra 11 και το Κommissar X - κάποια, όπως μαθαίνω, δημοφιλή και στην Ελλάδα. Γι’ αυτό σοκάρονται με τα ευρήματα των ερευνών μου, που καταρρίπτουν το αφήγημα της “αγίας” αστυνομίας», προσθέτει ο συνομιλητής μας, του οποίου το ερευνητικό και συγγραφικό έργο επικεντρώνεται στον δεξιό εξτρεμισμό, την αστυνομία, τα δικαιώματα των προσφύγων και τα pushbacks.
Η συνάντησή μας έγινε μετά τη συζήτηση που έκανε στο Ινστιτούτο Γκαίτε με τον συγγραφέα-ερευνητή, Ιάσονα Γουσέτη, με θέμα την αστυνομική βία και τα ακροδεξιά δίκτυα (τη συντόνισε η δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων Κλειώ Παπαπαντολέων).
Καταρχάς, διαπιστώνετε κοινά στοιχεία της αστυνομικής βίας μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας, κύριε Αμτζαχίντ; Παρότι το μεγαλύτερο μέρος της έρευνάς μου τα τελευταία 10 χρόνια το διεξήγαγα στη Γερμανία, προσπαθούσα παράλληλα να παρακολουθώ τι γίνεται και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Ποια είναι τα συμπεράσματά σας; Στην Ελλάδα υπάρχουν δύο στόχοι, όταν μιλάμε για αστυνομική βία. Ο πρώτος είναι οι πρόσφυγες. Ο δεύτερος, οι διαδηλωτές. Στην χώρα σας υπάρχει όντως πρωτοφανής απρόκλητη ωμότητα κατά των διαδηλωτών. Αλλά το γενικό συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι σε όλες τις χώρες, πανευρωπαϊκά, υπάρχει σοβαρό ζήτημα αστυνομικής βίας. Το φαινόμενο είναι ανεξάρτητο από τον τρόπο οργάνωσης της αστυνομίας. Στην Ελλάδα, η αστυνομία είναι πολύ συγκεντρωτική. Και είναι μία. Στη Γερμανία, είναι ομοσπονδιακή. Διαθέτει 17 διαφορετικές, ανεξάρτητες μεταξύ τους, αστυνομικές δυνάμεις, στις 16 περιφέρειες. Όπως είδαμε να συμβαίνει και με τις συγκεντρώσεις στην Ελλάδα για τα Τέμπη, την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στο Βερολίνο, πολλοί αστυνομικοί χτύπησαν και επιτέθηκαν και σεξουαλικά σε γυναίκες και queer ακτιβίστριες. Φτάνοντας στο σημείο αστυνομικός να σπρώξει με βία το κεφάλι διαδηλώτριας στα γεννητικά του όργανα. Αυτός είναι ένας πολύ «κανονικοποιημένος» τρόπος λειτουργίας της αστυνομίας στη Γερμανία. Η αστυνομία στη Γαλλία είναι επίσης στην κόψη της βίας. Πριν πεις «καλημέρα», σου ρίχνει δακρυγόνο στο πρόσωπο. Το έζησα την περίοδο των κινητοποιήσεων των Κίτρινων Γιλέκων. Από την άλλη, δεν πρέπει να περιορίζουμε την αστυνομική βία σε εθνικά πλαίσια. Γιατί είναι βολικό. Οι Γερμανοί, για παράδειγμα, συνηθίζουν να λένε ότι «είναι πολύ χειρότερα στις ΗΠΑ» και έτσι αποφεύγουν τη συζήτηση. Η ρατσιστική βία στις ΗΠΑ αναδείχθηκε πολύ με το Black Lives Matters. Μετά τον θάνατο του Τζορτζ Φλόιντ, πολύς κόσμος στη Γερμανία διαδήλωσε. Αλλά για τον πυροβολισμό ενός νεαρού -παραλίγο αυτόχειρα- από αστυνομικό στο Ντόρτμουντ, ελάχιστοι Γερμανοί βγήκαν να διαμαρτυρηθούν στους δρόμους. Είναι πιο εύκολο να είσαι εναντίον της αστυνομικής βίας όταν συμβαίνει 8.000 χιλιόμετρα μακριά σου.
Στη Γερμανία, πόσο συχνά δικαιώνεται ο κακοποιημένος πολίτης που προσφεύγει στην δικαιοσύνη; Υπάρχουν διαφορετικές μελέτες. Σύμφωνα με αυτή που διεξήγαγε το Πανεπιστήμιο του Μπόχουμ, μόνο το 2% των περιπτώσεων αστυνομικής βίας στη Γερμανία φτάνουν ενώπιον του δικαστηρίου. Μόλις 2%! Αντιλαμβάνεστε πόσο μικρό είναι το ποσοστό;
Αυτό το 2% κερδίζει τις υποθέσεις, δια της δικαστικής οδού; Μόνο το 1% από αυτό το 2% καταλήγουν σε καταδίκη της αστυνομίας. Καταρχάς, τα θύματα αστυνομικής βίας δύσκολα θα προσφύγουν στην αστυνομία ζητώντας να αναλάβει δράση εναντίον του εαυτού της. Το δεύτερο είναι η τεράστια προκατάληψη του δικαστικού σώματος στη Γερμανία, κάτι που ισχύει και στην Ελλάδα. Δεν υπάρχει τίποτα πιο ιερό από έναν αστυνομικό μέσα στη δικαστική αίθουσα. Υπάρχει μια «θεσμική» προστασία της αστυνομίας και η δικαιοσύνη δεν απονέμεται ουσιαστικά ποτέ. Κάθε κυβέρνηση, όπως και στην Ελλάδα, υπερασπίζεται την αστυνομία, γιατί είναι μέρος του κράτους. Στην ατιμωρησία συμβάλλουν και τα ισχυρά σωματεία. Και, τέλος, είναι και τα Μέσα Ενημέρωσης. Οι δημοσιογράφοι που κάνουν αστυνομικό ρεπορτάζ υιοθετούν κι αναπαράγουν ανεπεξέργαστα το αφήγημα της αστυνομίας. Χωρίς να θέτουν ερωτήματα. Τα τελευταία 10 χρόνια, το συμπέρασμά μου από τις έρευνές μου, για τις οποίες διάβασα χιλιάδες σελίδες δικαστικών φακέλων, είδα βίντεο, μίλησα με μάρτυρες και πληροφοριοδότες, είναι ότι τις περισσότερες φορές όντως οι αστυνομικοί τείνουν να κάνουν κατάχρηση της εξουσίας τους και ότι το σύστημα γύρω τους προσπαθούσε πάντα να τους προστατεύσει, να προστατεύσει τους ανθρώπους που, για παράδειγμα, σκότωσαν κάποιον πολίτη με το υπηρεσιακό όπλο. Στη Γερμανία, μάλιστα, σε αντίθεση με την Ελλάδα, η κοινή γνώμη είναι υπέρ της αστυνομίας. Στην Ελλάδα είστε πιο επικριτικοί απέναντι στο κράτος και την αστυνομία. Και σας αρέσει να διαδηλώνετε.
Ποια συμπεράσματα βγάλατε κατά την παραμονή σας στην Αθήνα; Περιηγήθηκα στην Ομόνοια, όπου υπάρχουν πολλοί χρήστες ναρκωτικών ουσιών. Η αστυνομία θεωρείται και από το ελληνικό κράτος ως πανάκεια για τα πάντα, για τους χρήστες, τους αστέγους, τους πρόσφυγες, κάτι που είναι πρακτικά αδύνατο. Και αντί να στείλουν στην περιοχή εργαζόμενους στον τομέα της υγείας από τις κοινωνικές υπηρεσίες, στέλνουν την αστυνομία που βιαιοπραγώντας συλλαμβάνει τους εξαρτημένους. Αυτό συμβαίνει και στη Γερμανία, λ.χ. στη Φρανκφούρτη ή στο Βερολίνο, όπου επίσης είναι πολλοί οι τοξικομανείς. Το σύστημα επιτρέπει στους αστυνομικούς να κάνουν κατάχρηση της εξουσίας τους, γνωρίζοντας τι κάνουν. Αν ένας αστυνομικός συμπαθεί τον Χίτλερ και δημοσιεύει ανοικτά υπέρ του, οι συνάδελφοί του και η υπηρεσία του το γνωρίζουν και κανείς δεν αντιδρά. Αυτό είναι το πλαίσιο.
Το ποσοστό των γερμανών αστυνομικών υπέρμαχων του AfD, και της Ακροδεξιάς γενικότερα, είναι μετρήσιμο; Προσπάθησα να το ερευνήσω σε ένα κεφάλαιο του νέου βιβλίου μου «Alles nur Einzelfälle? Das System hinter der Polizeigewalt», Piper Verlag, 2024 («Είναι αυτές απλώς μεμονωμένες περιπτώσεις; Το σύστημα πίσω από την αστυνομική βία»). Το πρόβλημα στη Γερμανία είναι ότι οι ερευνητές δεν έχουν πρόσβαση στην αστυνομία. Αποτελεί μια παράλληλη κοινωνία, ένα «κλειστό κουτί». Προσπάθησα κι άντλησα data από το ευρωπαϊκό πλαίσιο. Το συμπέρασμα είναι ότι μια συντριπτική πλειοψηφία, έως και 70 %, θα υποστήριζε το AfD και γενικά δεξιά εξτρεμιστικά κόμματα. Τα στοιχεία και τα γκάλοπ για τη Γαλλία δείχνουν ότι έως και το 80% των αστυνομικών υποστηρίζει τη Λεπέν. Στην Αυστρία και συγκεκριμένα σε ένα μέρος της Βιέννης που αποτελεί εκλογική περιφέρεια όπου διαμένουν αστυνομικοί, προκύπτει ότι έως και το 70-75% εξ αυτών ψηφίζουν το ακροδεξιό FPÖ. Δεν γνωρίζω το ακριβές ποσοστό, αλλά είναι γνωστό πως υπήρχαν στενοί δεσμοί μεταξύ διαφόρων αστυνομικών οργανώσεων και της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα. Κάθε δουλειά έχει ένα σύνολο αξιών που τη συνοδεύουν. Οι εργαζόμενοι στις αστυνομικές δυνάμεις τείνουν να αρέσκονται και να επιδίδονται σε αυταρχικές συμπεριφορές και πολιτικές. Στη Γερμανία έχουμε πολλές περιπτώσεις δεξιών εξτρεμιστικών δικτύων διασυνδεμένων με αστυνομικές δυνάμεις τα τελευταία δύο χρόνια, όπως ανακαλύψαμε, βάσει των συνομιλιών που αντάλλασσαν. Διαπιστώσαμε ότι μοιράζονταν σεξιστικά, anti-queer, αντιπροσφυγικά, αντισημιτικά και ρατσιστικά σχόλια. Μοιράζονταν επίσης φωτογραφίες για το πώς μπορούν να εξαλειφθούν οι πρόσφυγες. Όπως προανέφερα, η πυραμίδα της ιεραρχίας στην Αστυνομία ξέρει τι συμβαίνει. Τελικά, μόνο όταν κάτι προκαλέσει σοβαρή συζήτηση στη δημόσια σφαίρα υπάρχει αντίδραση.
Υπήρξε σχετικό παράδειγμα; Απολύσαν αστυνομικούς που λένε σε βίντεο «Heil Hitler». Παρόλο που το δικαστήριο υποστήριξε ότι οι ρατσιστικές συνομιλίες και οι εικόνες που ανταλλάχθηκαν μεταξύ τους ήταν ιδιωτικές και όχι δημόσιες. Επομένως, δεν μπορούσαν να καταδικαστούν. Το μοναδικό αληθινό game changer για την αστυνομική βία είναι τα βίντεο που τραβούν οι πολίτες και κοινοποιούν στα social media. Επίσης, η καλή ερευνητική δημοσιογραφία, η δημόσια συζήτηση, η τεκμηρίωση της αστυνομικής βίας και ο ακτιβισμός είναι τα τέσσερα πράγματα που μπορούν να ανακόψουν την κατάχρηση εξουσίας. Έχουμε περιπτώσεις που ενώ κάλεσαν την αστυνομία, αθώοι να πέφτουν από τα αστυνομικά πυρά. Αναφέρομαι στην περίπτωση του 16χρονου πρόσφυγα στο Ντόρτμουντ, που βρισκόταν στα πρόθυρα της αυτοχειρίας και η αστυνομία τον πυροβόλησε. Κι ενώ ξέρουμε ότι άνθρωποι παρενοχλούνται, κακοποιούνται ή δολοφονούνται από την αστυνομία, ταυτόχρονα στο Μεταναστευτικό, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, υπάρχει συναίνεση ότι ένας τρόπος να αντιμετωπιστεί είναι η αστυνομική βία. Αυτό συμβαίνει με τη Frontex και στα σύνορα Ελλάδας-Τουρκία.
Βρεθήκατε κι εκεί προ ετών. Πριν από δύο χρόνια, για τους σκοπούς της έρευνάς μου, πέρασα τέσσερις μήνες στην Τουρκία και στη Λέσβο. Παρά τα ευρωπαϊκά χρήματα, η αστυνομία στην Τουρκία ξυλοκοπεί και απάγει από τους δρόμους πρόσφυγες, τους οποίους επαναπροωθεί στη Συρία χωρίς δίκη. Πήγα στη Λέσβο και είδα την άλλη πλευρά. Και θα πω κάτι που δεν θα με κάνει πολύ δημοφιλή στην Ελλάδα. Το ελληνικό και το τουρκικό κράτος μοιάζουν πολύ στην αστυνομική βία. Στην πραγματικότητα, η βία τους είναι η ίδια, όπως και οι τακτικές απανθρωποποίησης μέσω της βίας, που είναι ενίοτε και σεξουαλική, σε βάρος γυναικών και queer προσφύγων. Ο νόμος προβλέπει ότι δικαιούνται άσυλο, αλλά οι έλληνες αστυνομικοί και λιμενικοί επαναπροωθούν όποιον μπορούν στην Τουρκία. Αυτό είναι αντίθετο στον νόμο. Και στη Γερμανία, δυστυχώς, είμαστε περήφανοι που το χρηματοδοτούμε.
Πλέον, με το νέο αντιμεταναστευτικό ευρωπαϊκό δόγμα και την στροφή και της Γερμανίας, αυτό θα γίνει πιο έντονο; Μπαίνουμε σε επικίνδυνους καιρούς. Πριν έξι μήνες δημοσίευσα στην εφημερίδα Deutsche Zeitung μια έρευνα σχετικά με ένα στρατόπεδο κράτησης μεταναστών στη Λιθουανία. Οι πρόσφυγες που φτάνανε στη χώρα από τη Λευκορωσία φυλακίζονται για δύο χρόνια χωρίς να έχουν διαπράξει αδίκημα. Και αυτό όχι απλά το ανέχονται τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Ε.Ε., αλλά το επικροτούν. Επαναλαμβανόταν, δηλαδή, ό,τι συνέβαινε στη Μόρια, όπου αρνούνταν στους πρόσφυγες βασικά δικαιώματά τους. Οι νέες αντιμεταναστευτικές πολιτικές της Γερμανίας, συμπεριλαμβανομένων των ταχύτερων απελάσεων και των αυστηρότερων συνοριακών ελέγχων, αντικατοπτρίζουν μια ευρύτερη ευρωπαϊκή στροφή υπέρ της αποτροπής αντί της προστασίας. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις υποστηρίζονται από σχεδόν όλα τα κόμματα του γερμανικού πολιτικού συστήματος, από το ακροδεξιό AfD μέχρι τους Πράσινους, αντλώντας ερείσματα και από το Νέο Σύμφωνο της ΕΕ για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, το οποίο νομιμοποιεί τις επιταχυνόμενες διαδικασίες στα σύνορα και τις επιστροφές βάσει του Κανονισμού του Δουβλίνο. Χώρες όπως η Γερμανία ετοιμάζονται να στείλουν ολοένα και περισσότερους ανθρώπους πίσω στις λεγόμενες χώρες «πρώτης εισόδου» - ειδικά στην Ελλάδα.
Αυτό στην πράξη τι θα προκαλέσει; Νέες Μόριες. Χωρίς ένα δίκαιο σύστημα κοινής ευθύνης σε όλη την Ευρώπη, η Ελλάδα κινδυνεύει να γίνει ζώνη κράτησης για ανθρώπους που δεν είναι πλέον επιθυμητοί αλλού. Αυτό είναι κάτι περισσότερο από μια αλλαγή πολιτικής - είναι μια ακόμη δοκιμασία της δέσμευσης της Ευρώπης να προασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μέχρι στιγμής, η Ευρώπη έχει αποτύχει παταγωδώς σε όλες τις σχετικές δεσμεύσεις της. Και η Γερμανία ηγείται αυτής της αποτυχίας. Είναι, επομένως, επιτακτική ανάγκη να επανεφεύρουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε για την ασφάλεια. Τι σημαίνει ασφάλεια; Ένα μεγάλο κομμάτι των ευρωπαϊκών κοινωνιών θα έλεγε «περισσότερη αστυνομία, περισσότερη βία, περισσότερη καταστολή». Όμως, σύμφωνα με πολλές έρευνες που έχουν γίνει, ασφάλεια είναι το καλό σύστημα υγείας. Ασφάλεια είναι ένα καλό σύστημα στέγασης, ειδικά όταν μιλάμε για τόσους αστέγους και νέο-αστέγους. Ασφάλεια είναι το δικαίωμα για άσυλο και μη επαναπροώθηση. Αυτό είναι το πρώτο. Το δεύτερο είναι ότι πρέπει να μιλήσουμε για μεταρρυθμίσεις στην αστυνομία. Στη Γερμανία, όταν οι αστυνομικές δυνάμεις κάνουν κατάχρηση εξουσίας, οι ίδιες διεξάγουν τις έρευνες για τον εαυτό τους. Όπως και στην Ελλάδα. Στην Ιρλανδία, τη Βόρειο Ιρλανδία και, περιέργως, στη Δανία, που είναι μια πολύ δεξιά κοινωνία, υπάρχει ειδικό σώμα της αστυνομίας για τον έλεγχό της. Καιρός να δημιουργηθεί και στις υπόλοιπες χώρες, αν θέλουμε να μιλάμε για κράτη Δικαίου.
