Ο Quentin Tarantino ήταν κάποτε ο σκηνοθέτης της καρδιάς μας. Δεν θα το αρνηθώ ούτε εγώ, ούτε πολλοί άλλοι. Έχουμε λιώσει τις ταινίες του σε αίθουσες και dvd. Και τα soundtracks. Και την Uma Thurman να χορεύει shake με τον John Travolta. Και την Uma με την κίτρινη φόρμα και το σπαθί. Και, και, και… Παρά τους δανεισμούς του και κάποιες φορές την ακραία χρήση συγκεκριμένων στοιχείων, οι ταινίες του συνεχίζουν να βρίσκονται στις λίστες μας με τις πιο αγαπημένες.
Υπάρχει ένα στάδιο στη διαδρομή κάθε ιδιοφυΐας, όμως, που παύεις να ξεχωρίζεις αν αυτό που βλέπεις είναι ακόμα μεγαλοφυΐα ή απλώς κακομαθημένη εξουσία με καλλιτεχνικό άλλοθι, και ο Tarantino βρίσκεται ακριβώς εκεί. Σε ένα σημείο όπου το ταλέντο λειτουργεί σαν ασπίδα και όλα συγχωρούνται επειδή «έχει γράψει Ιστορία». Καιρό τώρα έχει προκαλέσει με διάφορες συμπεριφορές αλλά τα τελευταία χρόνια, δεν σηκώνουμε απλώς το φρύδι όταν ακούμε αυτά που λέει και κάνει, παθαίνουμε και μία εγκεφαλική έκρηξη νεύρων.
Όπως είπα και πριν, το ερώτημα δεν είναι αν είναι σπουδαίος σκηνοθέτης. Είναι. Το ερώτημα είναι αν, τελικά, ο μύθος του λειτουργεί σαν πλυντήριο για συμπεριφορές που αλλιώς θα είχαν ήδη “τελειώσει” οποιονδήποτε άλλο. Γιατί άλλο το να αγαπάς το σινεμά και άλλο να θεωρείς ότι το σινεμά σου τα συγχωρεί όλα.
Uma Thurman: το ατύχημα που δεν ήταν «ατύχημα»
Στα γυρίσματα του Kill Bill, η Uma Thurman αναγκάστηκε να οδηγήσει σε επικίνδυνη σκηνή χωρίς επαρκή μέτρα ασφαλείας. Το αυτοκίνητο έφυγε και τραυματίστηκε σοβαρά. Το πιο σκοτεινό κομμάτι; Ο Tarantino αρχικά αρνήθηκε να της δώσει το βίντεο του ατυχήματος· το κράτησε για χρόνια και όταν τελικά δημοσιοποιήθηκε, αποκαλύφθηκε κάτι περισσότερο από αμέλεια: μια κουλτούρα εξουσίας με τη δικαιολογία ότι «το πλάνο είναι πάνω από τον άνθρωπο».
Polanski: «Ήταν απλώς λάθος»
Για χρόνια ο Tarantino υπερασπιζόταν δημόσια τον Roman Polanski, παρά το γεγονός ότι εκείνος είχε παραδεχτεί τον βιασμό 13χρονης το 1977 και είχε διαφύγει από τις ΗΠΑ για να αποφύγει την καταδίκη. Το 2009, σε ραδιοφωνική του συνέντευξη στον Howard Stern, ο Tarantino χαρακτήρισε τη σχέση Polanski-θύματος «consensual» και υποβάθμισε την υπόθεση ως «ένα λάθος που ξέφυγε από τον έλεγχο». Ούτε έγκλημα, ούτε κακοποίηση, απλώς «λάθος». Μετά το ξέσπασμα του #MeToo, αναγκάστηκε να αναδιπλωθεί. Δήλωσε ότι «δεν είχε πλήρη εικόνα», χωρίς όμως ποτέ να ζητήσει καθαρά συγγνώμη από το θύμα. Ήταν από εκείνες τις συγγνώμες που μοιάζουν περισσότερο με διόρθωση εντύπωσης παρά με πραγματική ανάληψη ευθύνης.
Λεκτική επίθεση σε δημοσιογράφο
Το 2009, στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου για το Inglourious Basterds, ο Tarantino είχε ένα από τα πιο χαρακτηριστικά του ξεσπάσματα απέναντι στη δημοσιογραφική κριτική. Όταν ο δημοσιογράφος τον ρώτησε ευθέως για τη βία στις ταινίες του και αν αισθάνεται ευθύνη για την επιρροή της, ο εκείνος εξερράγη. Υψώνοντας τη φωνή, τον διέκοψε και δήλωσε σχεδόν ουρλιάζοντας: «I reject your question. I refuse your question. I am not your slave and you’re not my master», αρνούμενος να απαντήσει οτιδήποτε για το περιεχόμενο της ερώτησης. Η στιγμή έγινε αμέσως viral και θεωρήθηκε κλασικό δείγμα της passive-aggressive και χωρίς αυτοκριτική στάσης του απέναντι στη συζήτηση περί βίας. Όχι επειδή δεν υπερασπίστηκε το έργο του -αυτό είναι δικαίωμά του- αλλά γιατί απάντησε με προσωπική επίθεση (και μάλιστα χρησιμοποιώντας την έννοια της σκλαβιάς) αντί για επιχειρήματα, σαν η ίδια η ερώτηση να ήταν ύβρις.
Ήξερε αρκετά για τον Weinstein
Μετά το ξέσπασμα του σκανδάλου Weinstein το 2017, ο Tarantino αναγκάστηκε να μιλήσει δημόσια για τη σχέση του με τον πανίσχυρο παραγωγό. Σε συνέντευξή του στους New York Times και αργότερα στο Deadline, παραδέχτηκε ευθέως ότι ήξερε πως «κάτι συνέβαινε», με τη φράση: «Ήξερα αρκετά για να κάνω περισσότερα απ’ όσα έκανα». Δήλωσε ότι είχε ακούσει «φήμες, ιστορίες και ψιθύρους» για τη συμπεριφορά του Weinstein, αλλά επέλεξε να μη σκάψει βαθύτερα και να συνεχίσει να συνεργάζεται μαζί του κανονικά. Χρόνια αργότερα, σε συνέντευξή του στον Chris Wallace, χαρακτήρισε αρχικά τη συμπεριφορά του Weinstein ως κάτι ανάμεσα σε «Mad Men–era αφεντικό που κυνηγά τη γραμματέα γύρω από το γραφείο», προσθέτοντας ότι «δεν υπήρχε κουβέντα για βιασμό», δήλωση που προκάλεσε οργισμένες αντιδράσεις. Επιπλέον, τόνισε ότι ήταν κρίμα που δεν του είχε μιλήσει τότε να του πει: «Harvey, μην το κάνεις αυτό, θα τα καταστρέψεις όλα»! Εγώ τώρα να κάνω μία ερώτηση; Το θέμα είναι αν θα τα κατέστρεφε όλα και όχι ότι παρενοχλούσε;
Η Sharon Tate χωρίς φωνή
Στο Once Upon a Time in Hollywood (2019), ο Quentin Tarantino επέλεξε να παρουσιάσει τη Sharon Tate, που υπήρξε το θύμα μιας από τις πιο σοκαριστικές δολοφονίες του 20ού αιώνα, ως μια ήσυχη, σχεδόν βουβή παρουσία. Η Margot Robbie εμφανίζεται κυρίως να χορεύει, να χαμογελά, να πηγαίνει σινεμά, να επιπλέει στην καθημερινότητά της σαν σύμβολο φωτός και αθωότητας, με ελάχιστους διαλόγους και χωρίς ουσιαστικό δραματουργικό βάθος. Ο Tarantino υπερασπίστηκε την επιλογή του λέγοντας ότι ήθελε να «τη δείξει όπως ήταν, μέσα από απλές στιγμές ζωής» και όχι να την ορίσει από τη δολοφονία της. Ωστόσο, η προσέγγιση αυτή προκάλεσε έντονη κριτική. Πολλοί είδαν στην απεικόνιση αυτή όχι έναν φόρο τιμής, αλλά αφαίρεση φωνής από ένα πραγματικό θύμα, μετατρέποντάς το σε αισθητικό αντικείμενο μέσα στο σύμπαν της ταινίας (εδώ που τα λέμε, αυτό ακριβώς είδαμε στην ταινία). Σε μία συνέντευξη Τύπου μάλιστα που ρωτήθηκε γι’ αυτή του την επιλογή, απάντησε: «I just reject your hypothesis». Δεν υπήρξε καμία υπόθεση εν τω μεταξύ, η δημοσιογράφος απλώς ρώτησε γιατί η Robbie είχε τόσες λίγες ατάκες.
Η N-word
Ένα πράγμα που συνοδεύει τον Tarantino σχεδόν από την πρώτη του ταινία, είναι και η εμμονική χρήση της N-word, από το Reservoir Dogs μέχρι το Django Unchained. Και κάθε φορά που επιστρέφει η κουβέντα, σηκώνει το μεσαίο δάχτυλο. Ειδικά με το Django, η υπόθεση έφτασε στο peak της. Ο Spike Lee χαρακτήρισε την ταινία «ασέβεια προς τους προγόνους του», ενώ ο Katt Williams απείλησε δημοσίως ότι θα του ρίξει μπουνιά αν τον πετύχει. Ο ίδιος ο Tarantino χαρακτήρισε τις αντιδράσεις «γελοίες», λέγοντας πως αν θες να δείξεις τη δουλεία, «θα ακούσεις και άσχημα πράγματα». Μάλιστα, δήλωσε με χαρακτηριστική αυτοπεποίθηση ότι «τα παιδιά των μεγαλύτερων μαύρων επικριτών μου θα μεγαλώσουν και θα λατρέψουν την ταινία». Χρόνια μετά, στο talk show του Chris Wallace, είπε και την ατάκα: «Δείτε κάτι άλλο. Αν έχετε πρόβλημα με τις ταινίες μου, δεν τις φτιάχνω για εσάς».
Όλοι του φταίνε
Ο Tarantino τα έβαλε δημόσια και με τη Marvel. Δήλωσε ότι οι ηθοποιοί της δεν είναι «movie stars», αλλά «cast θεματικού πάρκου», υποστηρίζοντας πως οι χαρακτήρες είναι οι σταρ και όχι οι άνθρωποι που τους υποδύονται. Με δυο λόγια: ο κόσμος δεν πάει για τον ηθοποιό, πάει για το logo. Το σχόλιο άνοιξε νέο μέτωπο, με πολλούς να του απαντούν ότι μιλά εκ του ασφαλούς, από μια εποχή που το box office δεν καθοριζόταν από franchises, fandoms και υπερήρωες.
Δήλωσε επικριτικά ότι το Hunger Games είναι αντιγραφή του Battle Royale και φυσικά αυτομάτως στο παγκόσμιο διαδίκτυο υπήρξε μια συλλογική απορία: Αλήθεια τώρα, το λέει αυτό ο άνθρωπος του παγκόσμιου κινηματογραφικού remix;
Κάποια στιγμή βαρέθηκε να κρίνει μόνο έργα και πέρασε στην προσωπική απαξίωση ανθρώπων. Χαρακτήρισε τον Paul Dano «αδύναμο» και «ένα μηδενικό» και τον κατηγόρησε ως «ένα λάθος που χάλασε το There Will Be Blood». Στο ίδιο μπαράζ δηλώσεων, άφησε αιχμές και για τον Owen Wilson και τον Matthew Lillard. Για τον Wilson είπε ότι «δεν του αρέσει ως ηθοποιός» και ότι θεωρεί πως έχει περιορισμένο εύρος, τονίζοντας μάλιστα πως παρ’ ότι του άρεσε το Midnight in Paris, αυτό «δεν αλλάζει τη γενική του άποψη» για τον ίδιο. Δηλαδή: καλή η ταινία, αδιάφορος ο ηθοποιός.
Στην περίπτωση του Lillard, τα πράγματα ήταν ακόμα πιο ωμά. Δεν υπήρξε κάποια συγκεκριμένη ερμηνεία που σχολίασε, απλώς τον ενέταξε στη γενική κατηγορία «ηθοποιών που δεν θεωρεί σοβαρούς». Ο ίδιος ο Lillard απάντησε ότι τα λόγια του ήταν «ταπεινωτικά», αλλά δεν θέλησε να εμπλακεί σε δημόσια σύγκρουση. Εν τω μεταξύ δεν υπήρχε αφορμή, δεν υπήρχε πρόσφατη συνεργασία, δεν υπήρχε παλιά κόντρα, ήταν ξεκάθαρα ένα προσωπικό “άδειασμα” με τη δύναμη που του δίνει η θέση του.
Και μετά ήρθε η Γάζα
Ο Tarantino έχει μετατρέψει τη σχέση του με το Ισραήλ σε καθαρό life choice. Ζει μεγάλο μέρος του χρόνου στο Τελ Αβίβ με τη γυναίκα του τη Daniella Pick και τα παιδιά τους, έχει αγοράσει ένα πανάκριβο οικόπεδο για να χτίσει σπίτι, έχει τιμηθεί με επίτιμο διδακτορικό από το Hebrew University και έχει δηλώσει: «I love it in Israel, if I didn’t love it, I wouldn’t be there».
Λίγες μέρες μετά την 7η Οκτωβρίου 2023, ο Tarantino εμφανίζεται σε στρατιωτική βάση στο νότιο Ισραήλ και φωτογραφίζεται με στρατιώτες. Τα διεθνή μέσα τον παρουσιάζουν ως «legendary filmmaker who visited to boost IDF morale». Άλλα μιλούν ξεκάθαρα για επίσκεψη «to show solidarity with Israel». Το Times of Israel γράφει για μια κανονική «solidarity tour»: επισκέψεις σε στρατιώτες που ετοιμάζονταν για επιχειρήσεις, περιηγήσεις σε περιοχές γύρω από τη Γάζα, ψυχολογική στήριξη στο στράτευμα. Όλα αυτά ενώ ο πόλεμος είχε ήδη ξεκινήσει με εικόνες μαζικών βομβαρδισμών, χιλιάδων νεκρών αμάχων και κατεστραμμένων πόλεων. Το αφήγημα των ισραηλινών media φυσικά ήταν ότι ο Tarantino εντάσσεται στο κάδρο των «Hollywood bigs» που δείχνουν έμπρακτα τη στήριξή τους στον ισραηλινό στρατό.
Σε πρόσφατες συνεντεύξεις, η Daniella Pick αποκαλύπτει ότι μέσα στον πόλεμο εκείνη ήθελε να φύγουν από το Ισραήλ και εκείνος αρνήθηκε λέγοντας: «Δεν φεύγω, ας γίνει ό,τι είναι να γίνει. Αν συμβεί κάτι, θα πεθάνω ως σιωνιστής». Ο Tarantino μάλιστα παραμένει απολύτως σιωπηλός για τα παλαιστινιακά θύματα, δεν υπάρχει ούτε μία δημόσια τοποθέτησή του για τους δεκάδες χιλιάδες νεκρούς αμάχους. Το μόνο που καταγράφεται είναι η παρουσία του στη βάση του IDF, οι φωτογραφίες με στρατιώτες, τα χαμόγελα, οι τίτλοι περί «moral boost». Παράλληλα, στα social media, φιλοϊσραηλινοί λογαριασμοί τον μετατρέπουν πια σε σύμβολο, με τίτλους τύπου: «Devoted Zionist» και «Tarantino stands with Israel», πάνω σε φωτογραφίες με στολή παραλλαγής στο φόντο.
Ο Quentin Tarantino, λοιπόν, θα μείνει μεν στην ιστορία για τις ταινίες του, αλλά θα μείνει και για τις σιωπές του, τις υπερασπίσεις του, τις ιδιοτροπίες του, τις επιθέσεις του και τις επιλογές του.
