Κάπου στη νορμανδική εξοχή πριν από περίπου δυο αιώνες, η Μαντάμ Μποβαρί κυλιόταν στα λιβάδια παθιασμένων εξωσυζυγικών ερώτων, σε μια ατέρμονη προσπάθεια να ξεδιψάσει την εγκλωβισμένη στον πληκτικό γάμο της, ανήσυχη ψυχή της. Είκοσι χρόνια αργότερα, οι ρωσικοί πάγοι υποχωρούσαν μπρος στο πάθος της Άννας Καρένινα, που τολμούσε να εγκαταλείψει τον σύζυγό της για να ζήσει τον έρωτα με άλλον άντρα.
Οι δύο ηρωίδες είχαν κάτι σπαρακτικά κοινό: ένα τραγικότατο τέλος. Η πρώτη αυτοκτόνησε με αρσενικό και η δεύτερη έπεσε στις ράγες του τρένου. Σε αυτό το τέλος ωθήθηκαν αφού τα προσωπικά τους αδιέξοδα συνυφάνθηκαν αξεδιάλυτα με μια κοινωνία που τις καταδίκασε σε απομόνωση και κατακραυγή γιατί τόλμησαν να αψηφήσουν τις συντηρητικές νόρμες της εποχής.
Σήμερα, ο άνθρωπος ετοιμάζεται να ανακαλύψει τον Άρη, έχει φτιάξει chatbots που μιμούνται την ανθρώπινη νοημοσύνη, έχει διδαχθεί για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη συμπερίληψη, η κοινωνία όμως παραδόξως επιστρέφει σε έναν παρωχημένο συντηρητισμό.
Σε ποιο άλλο συμπέρασμα να καταλήξει κανείς μετά τον δημόσιο χλευασμό, τη διαπόμπευση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του «παράνομου» ζευγαριού που απαθανατίστηκε σε θερμό εναγκαλισμό και φιλί κατά τη συναυλία των Coldplay στη Μασαχουσέτη;
Ακόμα και αν δεν θέλαμε να μάθουμε ποιοι είναι ο Άντι Μπάιρον και η Κρίστιν Κάμποτ, φευ! Πέρασε εντυπωσιακά λίγος χρόνος από τη στιγμή που η κάμερα τούς «έπιασε» τη λάθος στιγμή στο λάθος μέρος, μέχρι που έμαθε όλος ο πλανήτης ότι οι δύο αυτοί άνθρωποι είναι «παράνομο» ζευγάρι - παντρεμένοι με άλλους και συνάδελφοι στην εταιρεία Astronomer, ο Μπάιρον διευθύνων σύμβουλος και η Κάμποτ, υπεύθυνη ανθρώπινου δυναμικού.
Χιλιάδες memes με το στιγμιότυπο κατέκλυσαν σε άμεσο χρόνο το ιντερνετικό σύμπαν.
Ακολούθησε διαδικτυακό λιντσάρισμα. Οι Μπάιρον και Κάμποτ, αλλά και οι φερόμενοι ως απατηθέντες σύζυγοί τους, ταυτοποιήθηκαν ταχύτατα από διαδικτυακούς «ντέτεκτιβ», με τη βοήθεια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ως αποτέλεσμα, η σύζυγος του Μπάιρον αφαίρεσε αρχικά το επίθετό της από το Facebook, κι αργότερα έκλεισε τους λογαριασμούς της.
Στήθηκε στο άψε σβήσε διαδικτυακό λαϊκό δικαστήριο που καλούσε σε απόλυση των «ενόχων». Τα επιθετικά και πικρόχολα σχόλια ήταν χιλιάδες. Χαρακτηριστικά, κάποιος ρώτησε την Κάμποτ στο LinkedIn αν η απιστία περιλαμβάνεται στην περιγραφή των θέσεων εργασίας.
Από τον όχλο που φτύνει, στον όχλο που κάνει «repost»
Σε τι διαφέρει λοιπόν το «παγκόσμιο χωριό» του 21ου αιώνα από τις κοινωνίες που διαπόμπευαν τη Μαντάμ Μποβαρύ και την Άννα Καρένινα;
Ή μήπως το διαδικτυακό λιντσάρισμα θεωρείται πιο «σικ» από το πλήθος που είχε συγκεντρωθεί στον σιδηροδρομικό σταθμό Clapham Junction κι έφτυνε τον Ουάιλντ κατά τη διάρκεια της μεταφοράς του από τη μία φυλακή στην άλλη;
Ποιος ορίζει στον 21ο αιώνα τι είναι «παράνομη» σχέση – και γιατί πρέπει η ζωή κάποιων ανθρώπων να καταστρέφεται ακόμα από έναν όχλο που κάνει «ντου» για να συλλάβει επ’ αυτοφώρω τους «μοιχούς», όπως πριν από δεκαετίες η αστυνομία στην Ελλάδα;
Τι απέγιναν αλήθεια οι φιλελεύθερες ιδέες και η σεξουαλική απελευθέρωση της Δύσης;
Ψηφιακός «λιθοβολισμός»
Το περιστατικό στη συναυλία των Coldplay είναι απολύτως ενδεικτικό των σύγχρονων κοινωνικών τάσεων, οι οποίες μεγεθύνονται τρομακτικά εξαιτίας της διαθέσιμης τεχνολογίας.
Τα όρια μεταξύ προσωπικού και δημόσιου τείνουν να καταργηθούν, αφού όλοι μας μπορούμε να εναλλασσόμαστε στους ρόλους παρακολουθούντος και παρακολουθούμενου χάρη στις φωτογραφικές μηχανές που βρίσκονται πια σε κάθε τσέπη, στα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης και τις εφαρμογές γεωεντοπισμού.
Ο δημόσιος χώρος δεν είναι πια ασφαλής για ιδιωτικές συμπεριφορές. Αναπόφευκτα οδηγούμαστε σε κοινωνικό μετασχηματισμό δραματικής κλίμακας.
Ταυτόχρονα, αναδεικνύεται αδήριτη η ανάγκη για τη δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου που θα προστατεύει την ιδιωτικότητα λαμβάνοντας υπόψη τις αλματώδεις τεχνολογικές εξελίξεις.
Γιατί στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν θα έπρεπε να «αποκηρυχθεί» το ζευγάρι ως «παράνομο» – εκτός και εάν η μοιχεία έχει επανέλθει ως ποινικό αδίκημα στη Δύση και μας διαφεύγει (σε υπερσυντηρητικές χώρες τιμωρείται διά λιθοβολισμού).
Αντίθετα, θα έπρεπε να αποκηρυχθεί η δημόσια διαπόμπευση δύο ανθρώπων στο Διαδίκτυο.
Το συγκεκριμένο ζευγάρι δεν έβλαψε το δημόσιο συμφέρον για να δικαιολογείται κάποιου τύπου έκθεσή τους. Αν παραβίασαν κανόνες, αυτοί πιθανόν αφορούν σε εσωτερικό κανονισμό της επιχείρησης στην οποία εργάζονται, και δεν δικαιολογούν τη δημόσια διαπόμπευσή τους.
Το περιστατικό δεν είναι μοναδικό. Οι ιντερνετικοί «ντέτεκτιβ» που ασχολούνται εμμονικά με την «αποκάλυψη» περιστατικών απιστίας συνιστούν αυξανόμενη τάση. Στο Τικ Τοκ, κάποιοι κατηγορούν ανθρώπους που κάθονται δίπλα τους στο αεροπλάνο ως άπιστους συζύγους. Ομάδες στο Facebook «κυνηγούν» όσους υποτίθεται παίζουν σε διπλό ταμπλό.
Όσο κι αν επικαλούνται καλές προθέσεις, οι άνθρωποι αυτοί «δικαιολογούν την παραβίαση της ιδιωτικότητας του φερόμενου ένοχου, έχοντας δεχθεί την ιστορία ως αληθινή, και έχουν πρώιμα κρίνει το άτομο ως ένοχο, και άρα χωρίς δικαίωμα στην ιδιωτικότητα», είπε ψυχολόγος στη USA Today.
Ένα Κολοσσαίο με διαφημίσεις
Όλοι αυτοί οι διαδικτυακοί σταυροφόροι μιας ηθικής που έχει τις ρίζες της στην εποχή που ο άντρας έσερνε τη γυναίκα απ’ τα μαλλιά, οι οποίοι κόπτονται δήθεν για την απιστία, προφανώς δεν σκέφτηκαν ότι το «λιντσάρισμα» έχει συνήθως σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία τόσο των διαπομπευομένων, όσο και των παιδιών και των οικείων τους.
Το διαδικτυακό χωριό τελικά δεν διαφέρει από οποιοδήποτε χωριό ως προς τη συνήθεια του κουτσομπολιού. Αλλά και ως προς την υποκρισία:
Υπάρχει άνθρωπος που δεν έχει «άπλυτα» στην ιδιωτική του ζωή;
Ποιος είναι «αναμάρτητος» για να βάλλει τον λίθο;
Το κρίσιμο ερώτημα είναι γιατί δεν προκάλεσε μαζική αποστροφή η δημόσια διαπόμπευση αυτών των δύο ανθρώπων. Γιατί δεν αποκηρύχθηκε άμεσα και ευρέως αυτή η πρακτική.
Γιατί δεν προβληματιστήκαμε από το γεγονός ότι κάποιοι ηθικολόγοι της συμφοράς εργαλειοποίησαν ένα «παραστράτημα» για να διασκεδάσουν, και τελικά το μετέτρεψαν σε εξ ορισμού εμπορευματοποιημένο περιεχόμενο στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης - με τους Big Tech να τρίβουν τα χέρια τους.
Οι Big Tech δεν έχουν ιδιαίτερο συμφέρον να θέσουν όρια σε τέτοιες συμπεριφορές, οι οποίες μεγεθύνονται και διαδίδονται μέσα από τις πλατφόρμες τους. Ίσα-ίσα, φέρνουν εκατομμύρια views.
Αν δεν θέσουμε άμεσα όρια ως κοινωνία, η τάση αυτή θα συνεχίσει απρόσκοπτη. Ο ένας μετά τον άλλον, οι άνθρωποι θα ξεριζωνόμαστε βίαια από τη ανωνυμία και την ιδιωτικότητά μας για να ριχτούμε βορά σε ένα διαδικτυακό Κολοσσαίο.
Και δεν υπάρχει καν ένας Καίσαρας για να στρίψει τελευταία στιγμή προς τα επάνω τον αντίχειρά του, χαρίζοντάς μας τη ζωή.
