Και ξαφνικά, μια μέρα του Γενάρη, ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ εμφανίστηκε σε ένα βίντεο σαν μοντέρνος Προμηθέας που φέρνει τη φλόγα της ελευθερίας στους χρήστες των social media, λέγοντας ότι οι fact-checkers ήταν "πολιτικά προκατειλημμένοι" και γι’ αυτό θα τους καταργήσει και θα υιοθετήσει το σύστημα "Community Notes", χαλαρώνοντας περιορισμούς για θέματα όπως η μετανάστευση, το φύλο και η ταυτότητα φύλου. Προσπαθεί, λέει, να ενισχύσει τον διάλογο και όχι να τον περιορίσει. Μόνο που το ζήτημα είναι ότι διάλογος χωρίς όρια μπορεί να μετατραπεί γρήγορα σε πεδίο μάχης.
Μέσα από έναν πεντάλεπτο μονόλογο, άφησε να εννοηθεί ότι είναι καιρός να επιστρέψουμε στις ρίζες –πιθανότατα εννοεί στο 2004, όταν το Facebook ήταν ακόμα απλά ένας εικονικός πίνακας ανακοινώσεων για πάρτι φοιτητών, εξ ου και το ατίθασο μαλλί των νιάτων του. Το νέο αυτό σύστημα είναι τύπου Χ (πρώην Twitter), όπου ο καθένας θα μπορεί να γίνει ο Σωκράτης της διπλανής πόρτας και να κρίνει τι είναι αλήθεια και τι όχι. Ο Ζούκερμπεργκ το βάφτισε "επιστροφή στην ελεύθερη έκφραση", γιατί, προφανώς, όταν έχεις τρισεκατομμύρια, η λογοκρισία γίνεται καπνός. Οπότε, αν ο Τραμπ θέλει να συνεχίσει να λέει ότι οι μετανάστες στις ΗΠΑ τρώνε γάτες, όλα καλά.
Το Facebook και το Instagram στις ΗΠΑ λοιπόν θα είναι σαν ένα διαδικτυακό καφενείο, όπου ο καθένας θα πετάει την άποψή του, ανεξαρτήτως γνώσεων, και ελπίζουμε για το καλύτερο. Προς το παρόν η ΕΕ μένει έξω από το πάρτι της "αλήθειας". Η αντικατάσταση των επαγγελματιών ελεγκτών με το σύστημα "Community Notes", που βασίζεται σε εθελοντές χρήστες, εγείρει ανησυχίες για την αποτελεσματικότητα της αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης και της ρητορικής μίσους.
Όλοι γλείφουν το γλειφιτζούρι του Τραμπ
Η χρονική συγκυρία αυτής της απόφασης, λίγο μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, είναι ιδιαίτερα ύποπτη. Η προσέγγιση του Ζούκερμπεργκ προς την επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ, συμπεριλαμβανομένων δωρεών και διορισμών υποστηρικτών του Τραμπ σε θέσεις κλειδιά, υποδηλώνει μια πολιτική στροφή που ενδέχεται να επηρεάσει την πολιτική περιεχομένου των πλατφορμών.
Η δουλοπρέπεια προς τον Τραμπ κλιμακώνεται καθώς πλησιάζει η ημέρα της ορκωμοσίας. Οι επιχειρηματικοί ηγέτες σπάνε ρεκόρ με το πόσα λεφτά χώνουν στο ταμείο της τελετής του. "ΟΛΟΙ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΦΙΛΟΙ ΜΟΥ!!!" έγραψε ο ίδιος ο Τραμπ τον Δεκέμβριο στο Truth Social. Και απ’ ότι φαίνεται ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ σίγουρα θέλει να είναι φίλος του. Όχι μόνο αποκάλεσε τον νέο πρόεδρο "badass", αλλά αναδιάρθρωσε τη διοίκηση της Meta για να είναι πιο φιλική προς αυτόν.
Ο σύμμαχος του Τραμπ, Ντάνα Γουάιτ, μπήκε στο διοικητικό συμβούλιο της Meta. Στο μεταξύ, ο Νικ Κλεγκ, πρώην αναπληρωτής πρωθυπουργός της Βρετανίας, άφησε τη θέση του (με εκατομμύρια στην τσέπη) ως πρόεδρος των διεθνών υποθέσεων. Τη θέση του παίρνει ο Τζόελ Κάπλαν, γνωστός συντηρητικός που είχε στηρίξει τον Μπρετ Κάβανο όταν τον κατηγορούσαν για σεξουαλική επίθεση.
Ο Τζεφ Μπέζος δεν πάει πίσω στον διαγωνισμό δουλοπρέπειας. Στη Washington Post, που του ανήκει, η γελοιογράφος Αν Τελνές παραιτήθηκε πρόσφατα όταν η εφημερίδα αρνήθηκε να δημοσιεύσει ένα σκίτσο που έδειχνε τον Μπέζος και άλλους μεγιστάνες να γονατίζουν μπροστά στον Τραμπ. Ο αρχισυντάκτης ισχυρίστηκε ότι το έκοψαν επειδή είχαν ήδη άρθρο με το ίδιο θέμα, αλλά η Τελνές δεν το κατάπιε. Το χαρακτήρισε "επικίνδυνο για την ελευθερία του Τύπου". Πέρυσι, η Post βρέθηκε ξανά στο στόχαστρο όταν απαγόρευσε στο επιτελείο της να υποστηρίξει την Καμάλα Χάρις.
Δεν είναι μόνο ο Τραμπ που κολακεύει ο Μπέζος. Το Amazon, το άλλο παιδί του, ανακοίνωσε ένα "πρωτοφανές ντοκιμαντέρ" για τη Μελάνια Τραμπ. Το σκηνοθετεί ο Μπρετ Ράτνερ – το πρώτο του μεγάλο έργο μετά τις καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση από έξι γυναίκες το 2017. Δεν είναι σαφές αν η οικογένεια Τραμπ πληρώνεται για τη συμμετοχή της, αλλά οι περισσότεροι το βλέπουν ως γυαλιστερό προπαγανδιστικό κομμάτι. Η Μελάνια είναι γνωστή για τη μυστικοπάθειά της, οπότε λογικά δεν θα επέτρεπε κάμερες αν δεν ήταν όλα ελεγχόμενα.
Τι άλλο ετοιμάζει το Amazon για να καλοπιάσει τον Τραμπ; Ίσως η Ιβάνκα να κάνει δικό της lifestyle show; Ή η Τίφανι, της οποίας ο πεθερός είναι σύμβουλος του Τραμπ στη Μέση Ανατολή, να ακολουθήσει το όνειρό της να γίνει ποπ σταρ; Ποιος ξέρει. Ένα πράγμα φαίνεται ξεκάθαρο: οι οικονομικές ελίτ έχουν ολοκληρώσει την κατάληψη της Αμερικής. Ζούμε επίσημα σε εποχή ολιγαρχίας.
Η πλευρά της Meta
Ο Joel Kaplan, ο νέος επικεφαλής παγκόσμιων υποθέσεων της Meta, δικαιολόγησε την απόφαση λέγοντας ότι η εξάρτηση από fact-checkers ήταν "καλοπροαίρετη" αλλά είχε καταντήσει φίμωτρο. Οι ακτιβιστές, ωστόσο, δεν μάσησαν. Η Ava Lee από την Global Witness κατηγόρησε τη Meta ότι προσπαθεί να γλείψει τον Ντόναλντ Τραμπ ενόψει της επιστροφής του στον Λευκό Οίκο. "Αυτή η κίνηση είναι μια απροκάλυπτη προσπάθεια να τα έχει καλά με τον Τραμπ – με καταστροφικές συνέπειες", είπε.
Οι ακτιβιστές δεν είναι οι μόνοι που ανησυχούν. Το Ίδρυμα Molly Rose στη Βρετανία δήλωσε ότι τα νέα μέτρα θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την ψυχική υγεία ευάλωτων χρηστών. "Οι πλατφόρμες δεν μπορούν να γίνουν άναρχα fora με ατιμώρητη παραπληροφόρηση", προειδοποίησε ο πρόεδρός τους, Ian Russell. Η Meta απαντά ότι οι χρήστες θα μπορούν να παρέχουν "πλαίσιο και διευκρινίσεις" μέσω των σημειώσεων. Με άλλα λόγια, ετοιμαστείτε να δείτε σχόλια τύπου: "Δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα" κάτω από θεωρίες συνωμοσίας για ερπετοειδή.
Η Επόμενη Μέρα
Η απόφαση του Μαρκ Ζούκερμπεργκ αποτελεί μια εξέλιξη με σοβαρές επιπτώσεις. Η κατάργηση των ελάχιστων δικλείδων ασφαλείας που υπήρχαν μέχρι σήμερα στις πλατφόρμες της Meta είναι τρομακτική και αφήνει ένα κενό στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης, επιτρέποντας την ανεξέλεγκτη διάδοση ψευδών ειδήσεων και θεωριών συνωμοσίας. Το νέο σύστημα "Community Notes", που βασίζεται σε εθελοντές, έχει ήδη αποδειχθεί αναποτελεσματικό σε άλλες πλατφόρμες, όπως το X (πρώην Twitter), όπου η παραπληροφόρηση συνεχίζει να ανθίζει.
Αυτή η αλλαγή πολιτικής προσφέρει ένα διαδικτυακό βήμα στην τοξική ασυδοσία και την ακροδεξιά ρητορική. Η έλλειψη αποτελεσματικού ελέγχου επιτρέπει σε ομάδες με ακραίες απόψεις να διαδίδουν το περιεχόμενό τους χωρίς περιορισμούς, ενισχύοντας τη ρητορική μίσους και τον διχασμό. Η μεταφορά των ομάδων εποπτείας περιεχομένου από την Καλιφόρνια στο Τέξας, με το πρόσχημα της μείωσης της πολιτικής προκατάληψης, εντείνει τις ανησυχίες για την κατεύθυνση που παίρνει η εταιρεία.
Οι συνέπειες αυτής της απόφασης είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές για τις μειονότητες και τις ευάλωτες ομάδες. Η ανεξέλεγκτη διάδοση ρητορικής μίσους μπορεί να οδηγήσει σε πραγματικές πράξεις βίας και διακρίσεων. Η έλλειψη επαρκούς εποπτείας επιτρέπει τη στοχοποίηση ατόμων που δεν ανήκουν σε προνομιούχες ομάδες, δημιουργώντας ένα επικίνδυνο περιβάλλον για οποιονδήποτε δεν είναι λευκός, στρέιτ, αστός και γενικά προνομιούχος. Με λίγα λόγια μπορεί να δούμε μεγάλο λιντσάρισμα και η ασφάλεια των πολιτών βρίσκεται πλέον σε κίνδυνο.
Αν κάνουμε το λάθος να αποδεχτούμε τη ρητορική μίσους ως "ελευθερία έκφρασης" είμαστε άξιοι της μοίρας μας. Η ελευθερία έκφρασης είναι θεμελιώδες δικαίωμα, αλλά δεν είναι απόλυτη. Η προστασία της δημόσιας ασφάλειας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας απαιτεί την ύπαρξη ορίων. Η κατάργηση των μηχανισμών ελέγχου περιεχομένου υπονομεύει αυτές τις αξίες, επιτρέποντας τη διάδοση επιβλαβούς περιεχομένου χωρίς συνέπειες.
Η απόφαση του Ζούκερμπεργκ αποτελεί μια επικίνδυνη στροφή που θέτει σε κίνδυνο την αλήθεια, την ασφάλεια και την κοινωνική συνοχή. Η χρονική συγκυρία, οι πολιτικές διασυνδέσεις και οι συνέπειες για τις ευάλωτες ομάδες καθιστούν αυτή την απόφαση ιδιαίτερα ανησυχητική. Είναι ευθύνη όλων μας να αναγνωρίσουμε τους κινδύνους και να απαιτήσουμε την προστασία της δημόσιας σφαίρας από την παραπληροφόρηση και τη ρητορική μίσους.
Καθώς ο κόσμος περιμένει την ορκωμοσία του Τραμπ στις 20 Ιανουαρίου, η Meta φαίνεται να παίζει με τη φωτιά και ένα είναι σίγουρο: Το Facebook και το Instagram δεν θα είναι ποτέ ξανά τα ίδια. Η δημοκρατία ψυχορραγεί σε κοινή θέα εδώ και καιρό αλλά η διαφορά τώρα είναι ότι ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ (και οι αυλικοί του) δεν κρατούν ούτε τα προσχήματα.
