Την Παρασκευή που μας πέρασε ο Thom Yorke δημοσιοποίησε μία δήλωσή του για τη Γάζα. Αρκετούς μήνες μετά το συμβάν σε συναυλία του στη Μελβούρνη, όπου μετά την ερώτηση που του φώναζε επανειλημμένα κάποιος ακτιβιστής από το κοινό: “How many dead children will it take for you to condemn the genocide in Gaza?” και ο ίδιος αποχώρησε από τη σκηνή τσαντισμένος, αποφάσισε να πάρει θέση για όλα, μόνο που διάλεξε αυτή η θέση να βρίσκεται στη μέση…
Στη δήλωσή του λοιπόν ο Thom Yorke, ουσιαστικά εκφράζει τις δικαιολογίες του για εκείνη την αντιπαράθεση αλλά και για την -τόσων μηνών- σιωπή του για την κατάσταση στη Γάζα, αλλά δεν παίρνει μία ουσιαστική θέση, μιλάει απλώς για δύο κακούς.
Η Δήλωση
«Κάποιος μου φώναζε από το σκοτάδι πέρσι, όταν έπαιρνα την κιθάρα μου για να τραγουδήσω το τελευταίο τραγούδι μόνος μου μπροστά σε 9000 ανθρώπους στη Μελβούρνη – δεν μου φάνηκε και η καλύτερη στιγμή για να συζητήσω τη συνεχιζόμενη ανθρωπιστική καταστροφή στη Γάζα.
Μετά έμεινα σε σοκ που η υποτιθέμενη σιωπή μου θεωρήθηκε ως συνενοχή, και πάλεψα να βρω έναν επαρκή τρόπο να απαντήσω σε αυτό και να συνεχίσω με τα υπόλοιπα live της περιοδείας.
Αυτή η σιωπή, η προσπάθειά μου να δείξω σεβασμό σε όσους υποφέρουν και σε όσους έχουν πεθάνει, και να μην την υποβαθμίσω σε λίγα λόγια, επέτρεψε σε άλλες ευκαιριακές ομάδες να χρησιμοποιήσουν εκφοβισμό και συκοφαντία για να συμπληρώσουν τα κενά, και μετανιώνω που τους έδωσα αυτή την ευκαιρία. Αυτό είχε σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική μου υγεία.
Ελπίζω ότι για όποιον έχει ακούσει έστω και μια νότα από τη μουσική της μπάντας μου ή οποιοδήποτε από τα κομμάτια που έχω δημιουργήσει όλα αυτά τα χρόνια, ή έχει κοιτάξει τα εξώφυλλα ή διαβάσει τους στίχους, να είναι αυτονόητο ότι δεν θα μπορούσα ποτέ να υποστηρίξω οποιαδήποτε μορφή εξτρεμισμού ή απανθρωποποίησης των άλλων. Σε όλη μου τη ζωή βλέπω τη δουλειά μου με συναδέλφους μουσικούς και καλλιτέχνες ως μια αντίσταση σε τέτοια πράγματα, προσπαθώντας να δημιουργήσουμε έργο που ξεπερνά το να είσαι ελεγχόμενος, εξαναγκασμένος, απειλούμενος, να υποφέρεις, να εκφοβίζεσαι... και αντί αυτού να ενθαρρύνουμε την κριτική σκέψη πέρα από σύνορα, την κοινότητα της αγάπης και της εμπειρίας και την ελεύθερη δημιουργική έκφραση.
Ακούγεται κοινότοπο... αλλά είναι αλήθεια.
Για άλλους, ας συμπληρώσω τα κενά τώρα, για να είμαστε ξεκάθαροι.
Πιστεύω ότι ο Netanyahu και το πλήρωμά του από εξτρεμιστές είναι εντελώς εκτός ελέγχου και πρέπει να σταματήσουν, και ότι η διεθνής κοινότητα πρέπει να ασκήσει όλη την πίεση που μπορεί για να τους σταματήσει. Η δικαιολογία τους περί αυτοάμυνας έχει προ πολλού φθαρεί και έχει αντικατασταθεί από μια διαφανή επιθυμία να πάρουν τον έλεγχο της Γάζας και της Δυτικής Όχθης μόνιμα.
Πιστεύω ότι αυτή η υπερεθνικιστική κυβέρνηση έχει κρυφτεί πίσω από έναν τρομοκρατημένο και θρηνούντα λαό και τους έχει χρησιμοποιήσει για να αποσπάσει κάθε κριτική, χρησιμοποιώντας αυτόν τον φόβο και τη θλίψη για να προωθήσει την υπερεθνικιστική της ατζέντα με τρομερές συνέπειες, όπως βλέπουμε τώρα με τον φρικτό αποκλεισμό της βοήθειας προς τη Γάζα.
Ενώ οι ζωές μας συνεχίζονται κανονικά, αυτές οι ατέλειωτες χιλιάδες αθώες ανθρώπινες ψυχές εξακολουθούν να εκδιώκονται από τη γη... για ποιο λόγο;
Την ίδια στιγμή, το αδιαμφισβήτητο σύνθημα Free Palestine που μας περιβάλλει όλους δεν απαντά στο απλό ερώτημα γιατί οι όμηροι δεν έχουν επιστρέψει ακόμη όλοι; Για ποιον λόγο;
Γιατί η Hamas επέλεξε τις πραγματικά φρικτές πράξεις της 7ης Οκτωβρίου; Η απάντηση φαίνεται προφανής, και πιστεύω ότι η Hamas επιλέγει επίσης να κρύβεται πίσω από τον πόνο του λαού της, με εξίσου κυνικό τρόπο για τους δικούς της σκοπούς.
Πιστεύω επίσης ότι υπάρχει ένα ακόμη, εξαιρετικά σημαντικό σημείο να κάνουμε.
Οι ψηφιακοί «κυνηγοί μαγισσών» στα social media (τίποτα νέο) από οποιαδήποτε πλευρά, που πιέζουν καλλιτέχνες και όποιον θεωρούν βολικό εκείνη την εβδομάδα να κάνουν δηλώσεις, κάνουν πολύ λίγα πράγματα πέρα από το να αυξάνουν την ένταση, τον φόβο και την υπεραπλούστευση περίπλοκων προβλημάτων που απαιτούν σωστή πρόσωπο με πρόσωπο συζήτηση από ανθρώπους που πραγματικά επιθυμούν να σταματήσει η αιματοχυσία και να βρεθεί κατανόηση.
Αυτό το είδος σκόπιμης πόλωσης δεν εξυπηρετεί τους συνανθρώπους μας και διαιωνίζει μια μόνιμη νοοτροπία «εμείς και αυτοί». Καταστρέφει την ελπίδα και διατηρεί την απομόνωση, τα ίδια πράγματα που οι εξτρεμιστές χρησιμοποιούν για να διατηρήσουν τη θέση τους. Διευκολύνουμε την απόκρυψή τους σε κοινή θέα, αν υποθέσουμε ότι οι εξτρεμιστές και οι άνθρωποι που υποτίθεται ότι εκπροσωπούν είναι ένα και το αυτό, αδιαίρετο.
Αν ο κόσμος μας καταφέρει ποτέ να ξεπεράσει αυτούς τους σκοτεινούς καιρούς και να βρει ειρήνη, αυτό θα γίνει μόνο όταν ξανανακαλύψουμε αυτά που μας ενώνουν, και οι εξτρεμιστές επιστρέψουν στο σκοτάδι από όπου προήλθαν.
Συμμερίζομαι απόλυτα την επιθυμία να «κάνουμε κάτι» όταν βλέπουμε τέτοιο φρικτό πόνο στις οθόνες μας κάθε μέρα. Είναι απολύτως κατανοητό. Αλλά πλέον πιστεύω ότι είναι μια επικίνδυνη αυταπάτη να νομίζουμε ότι το να κοινοποιούμε ή να γράφουμε ένα-δύο γραμμές είναι σημαντικό, ειδικά αν είναι για να καταδικάσουμε άλλους ανθρώπους. Υπάρχουν απρόβλεπτες συνέπειες.
Είναι σαν να φωνάζεις από το σκοτάδι. Δεν κοιτάς τους άλλους στα μάτια όταν μιλάς. Κάνεις επικίνδυνες υποθέσεις. Δεν είναι διάλογος και δεν είναι κριτική σκέψη.
Το πιο σημαντικό, είναι ανοιχτό σε διαδικτυακή χειραγώγηση κάθε είδους, τόσο μηχανική όσο και πολιτική.
Ποια είναι η εναλλακτική; Δεν μπορώ να απαντήσω εύκολα σε αυτό. Ξέρω ότι σε κοινότητες σε όλο τον κόσμο αυτό το θέμα είναι πλέον επικίνδυνα τοξικό και βρισκόμαστε σε αχαρτογράφητα νερά. Πρέπει να γυρίσουμε πίσω.
Είμαι σίγουρος ότι, μέχρι αυτό το σημείο, όσα έχω γράψει εδώ δεν θα ικανοποιήσουν με κανέναν τρόπο όσους επιλέγουν να στοχοποιήσουν εμένα ή όσους συνεργάζομαι, θα ξοδέψουν χρόνο ψάχνοντας τρύπες και λόγους να συνεχίσουν, είμαστε μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί, χωρίς αμφιβολία, και από τις δύο πλευρές.
Έγραψα αυτό με την απλή ελπίδα ότι μπορώ να ενωθώ με τα εκατομμύρια άλλων που προσεύχονται να σταματήσει αυτή η οδύνη, η απομόνωση και ο θάνατος, προσευχόμενος ότι μπορούμε συλλογικά να ανακτήσουμε την ανθρωπιά και την αξιοπρέπειά μας και την ικανότητά μας να κατανοούμε... ότι μια μέρα σύντομα αυτό το σκοτάδι θα έχει περάσει.
-Thom Yorke»
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η δήλωση αυτή, μετά από την πίεση που δέχτηκε για τη φαινομενική του σιωπή, είναι το πιο πρόσφατο δείγμα μιας ευρύτερης παγίδας που στήνεται από φιλελεύθερους διανοούμενους και καλλιτέχνες σε όλο τον κόσμο.
Μια παγίδα που προσπαθεί να ισορροπήσει σε ένα σκοινί που κρατάει από τη μία άκρη την κατακραυγή για τη γενοκτονία των Παλαιστινίων και από την άλλη τον φόβο να βγουν εκτός "κανονικότητας", εκτός της mainstream αποδοχής που επιτρέπει σε καριέρες να συνεχίσουν και σε εικόνες να μείνουν αλώβητες. Και δεν χρειάζεται να πάμε πολύ μακριά, έχουμε και το δικό μας εγχώριο παράδειγμα με τη Γλυκερία και τον Αργυρό που δίνουν συναυλίες στο Ισραήλ, λίγα μόλις χιλιόμετρα από εκεί που πέφτουν βόμβες.
Γραμμένη με τον χαρακτηριστικό τόνο μετριοπάθειας, η δήλωσή του επιχειρεί να εμφανιστεί ως βαθιά ανθρώπινη, σχεδόν συγκινητική: παραδέχεται ότι τα λόγια δεν του βγήκαν εκείνο το βράδυ στη Μελβούρνη, ότι ήθελε να δείξει σεβασμό στους νεκρούς και στους πονεμένους, ότι πάλεψε με την ψυχική του υγεία μετά τον δημόσιο εξευτελισμό. Μιλάει για τη δουλειά του με μουσικούς και καλλιτέχνες που πάντα προσπαθούσαν να υπερβούν τον φόβο και την καταπίεση, για το πώς η δημιουργία είναι αντίσταση στη βία. Αλλά στο τέλος, το συμπέρασμα είναι απλό: η δήλωση του Yorke δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία -τυλιγμένη με όμορφο χαρτί- συσκευασία της παλιάς, γνωστής ρητορικής του «είναι περίπλοκο», του «ας κατηγορήσουμε τους εξτρεμιστές», του «ας επιστρέψουμε στη μέση οδό».
Γιατί όταν ο Yorke γράφει: «Γιατί η Hamas επέλεξε τις πραγματικά φρικτές πράξεις της 7ης Οκτωβρίου; Η απάντηση φαίνεται προφανής», δεν μας λέει ποια είναι αυτή η απάντηση. Μας αφήνει να αιωρούμαστε σε μια σιωπή που δήθεν υπονοεί τα αυτονόητα. Μια σιωπή που, αντί να αποκαλύπτει, καλύπτει, αφήνοντας το κοινό να συμπληρώσει τα κενά με ό,τι πιο απλό και βολικό μπορεί να βρει: δηλαδή ότι η Hamas είναι το τέρας, ο μόνος υπεύθυνος, το απόλυτο κακό. Κι έτσι, οι ενοχές μετατίθενται όλες σε ένα πρόσωπο, σε μια οργάνωση, σε ένα «extremist other». Αυτό που λέει εμμέσως πλην σαφώς ο Yorke δεν είναι τίποτα άλλο από το παλιό, γνωστό μοτίβο που περιέγραψε τόσο εύστοχα η ανάλυση του αρχικού κειμένου: «Η παγίδα του να κατηγορούμε τον κακό άνδρα, τον Netanyahu, ή τον κακό οργανισμό, τη Hamas, και να αφήνουμε ανέγγιχτο το συστημικό πλαίσιο της γενοκτονίας».
Η δήλωση του Yorke πατάει σε αυτή τη γκρίζα ζώνη. Εμφανίζεται ως γνήσια και ανθρώπινη, αλλά στην ουσία καταλήγει να εξισώνει τη θηριωδία της κατοχής και του ισραηλινού στρατού με την αντίσταση, να βάζει στο ίδιο επίπεδο τον θύτη και το θύμα. Όταν γράφει «διευκολύνουμε την απόκρυψή τους σε κοινή θέα, αν υποθέσουμε ότι οι εξτρεμιστές και οι άνθρωποι που υποτίθεται ότι εκπροσωπούν είναι ένα και το αυτό, αδιαίρετο», το κάνει για να διαφοροποιήσει τους Παλαιστίνιους από τη Hamas, όμως παραλείπει εντελώς να αναφέρει ότι η "κοινή θέα" δεν είναι απλώς παραπλανητική, αλλά έχει στηθεί μεθοδικά από δεκαετίες κατοχής, εποικισμών, βίαιης εκδίωξης, σιωνιστικής προπαγάνδας και διεθνούς συνενοχής.
Η μεγαλύτερη ειρωνεία είναι ότι αυτό το κείμενο που ο ίδιος ο Yorke παρουσιάζει ως απόπειρα να βάλει τα πράγματα στη θέση τους και να διαλύσει τις σκιές γύρω από τη θέση του, τελικά δεν κάνει τίποτα άλλο από το να αναπαράγει την παλιά, αποτυχημένη συνταγή: να βλέπει τη γενοκτονία ως "ανθρωπιστική κρίση", να τη βαφτίζει "περίπλοκο πρόβλημα", να εξισώνει την αντίσταση με τη βία του καταπιεστή, και να αφήνει το βασικό ερώτημα – γιατί πεθαίνουν χιλιάδες παιδιά στη Γάζα; – αναπάντητο, καλυμμένο πίσω από λέξεις όπως «τρομοκρατία», «εξτρεμισμός» και «προσευχή για ειρήνη».
Όπως, εύστοχα, είπε και ο Δημήτρης Πάντσος όταν το συζητούσαμε, ο Yorke δίνει την αίσθηση, με αυτό το κείμενο, ότι την ώρα που πέφτει μια βόμβα στο σαλόνι του θα ήθελε να πιει ένα τσάι και να συζητήσει γιατί πέφτει. Όχι να τη σταματήσει. Όχι να βγει στο δρόμο να φωνάξει μαζί με τους ανθρώπους που βλέπουν το σπίτι τους να διαλύεται. Όχι να ονομάσει το πρόβλημα με το όνομά του: γενοκτονία, εθνοκάθαρση, αποικιοκρατία. Αλλά να αναρωτηθεί ήρεμα, σχεδόν φιλοσοφικά, τι θα μπορούσε να γίνει για να "ξαναβρούμε την ανθρωπιά μας" και να επιστρέψουν "οι εξτρεμιστές στο σκοτάδι από όπου προήλθαν".
Η αλήθεια είναι όμως πως υπάρχουν και οι εξτρεμιστές που ζουν στα φώτα των στούντιο, των διεθνών φόρα, των διπλωματικών αιθουσών, αλλά και στα λόγια των Yorkes αυτού του κόσμου που προτιμούν να κρατούν ίσες αποστάσεις από το έγκλημα και το θύμα του, νομίζοντας ότι αυτό τους κάνει ανθρώπινους, στοχαστικούς, ανώτερους. Δεν είμαστε εδώ για να φωνάξουμε σε ένα σκοτάδι που μας αγνοεί, είμαστε εδώ για να ανοίξουμε τα μάτια σε ό,τι γίνεται μπροστά μας, όχι για να το βαφτίσουμε «ανθρωπιστική κρίση» ή «περίπλοκο πρόβλημα», αλλά για να πούμε το απλό: είναι γενοκτονία. Είναι κατοχή. Είναι αποικιοκρατία. Και πρέπει να σταματήσει.
