Πουθενά στην Ευρώπη η νομοθεσία δεν αναφέρεται σε αντιπλημμυρικά έργα, αλλά σε αντιμετώπιση του υδρογεωλογικού κινδύνου με έμφαση στην επαναφυσικοποίηση του τοπίου και τα φυσικά συστήματα κατακράτησης νερού. Αντίθετα, αντιπλημμυρικά σημαίνει τσιμέντο. Θωρακιζόμαστε από τις πλημμύρες -και ταυτόχρονα από την ξηρασία και την κλιματική κρίση- όχι καλύπτοντας και οχετοποιώντας ρέματα, αλλά διαφυλάσσοντας τη φυσικότητά τους. Εν ολίγοις, διαφυλάσσοντας την οικολογική ισορροπία. Στην Ελλάδα, όμως, είμαστε προσκολλημένοι σε μια πρωτόγονη αντίληψη που τραβά διαχωριστική γραμμή μεταξύ του πλημμυρικού κινδύνου και της οικολογικής ισορροπίας.
Αυτή η αντίληψη διαπερνά τα αντιπλημμυρικά έργα στην Ελλάδα, και γι’ αυτό «μπάζουν νερά». Έτσι συμπυκνώνεται η προσέγγιση του Σωματείου «Ροή - Σύλλογος Πολιτών Υπέρ των Ρεμάτων» και της Οικολογικής Συμμαχίας, όπως την παρουσίασαν σε συνέντευξη Τύπου στις 23 Ιανουαρίου, που δόθηκε με αφορμή τα πρόσφατα ευρήματα στον Κηφισό και την επικείμενη εφαρμογή του Master Plan αντιπλημμυρικών έργων Αττικής.
«Για δεκαετίες το κυνήγι ποταμών και ρεμάτων στην Αττική ήταν θεσμοθετημένο καθεστώς. Άλλα μπαζώθηκαν για να αναχθούν σε οικόπεδα και άλλα οχετοποιήθηκαν για να φτιαχτούν δρόμοι και δρομάκια», είπε ο δρ Γιώργος Δημητρίου, αρχιτέκτονας, επικεφαλής της Οικολογικής Συμμαχίας και μέλος του ΔΣ της Ροής. «Όλα όμως βαφτίστηκαν ευθύς εξαρχής υποδοχείς και αγωγοί συλλογής και διοχέτευσης κάθε είδους υδατικού παρασκευάσματος - λύματα, βρόχινο νερό, ό,τι θες πέφτει εκεί μέσα. Διοχετεύονταν στη θάλασσα, υποκαθιστώντας ένα σχεδόν ανύπαρκτο αποχετευτικό δίκτυο. Το αποχετευτικό δίκτυο της Αττικής είναι ακόμα ελλιπές, όπως θα διαπιστώσετε από το 300 σελίδων Master Plan αντιπλημμυρικών έργων Αττικής».
Η ανάγκη να διαχωριστεί το αποχετευτικό από το αντιπλημμυρικό έγινε αντιληπτή μόλις το 2004, σε εφαρμογή της ευρωπαϊκής οδηγίας 2007/60. Το Master Plan αντιπλημμυρικών έργων Αττικής πήρε τελική μορφή μόλις το 2023. Κυρίως καταγράφει τα υλοποιημένα έργα αποχετευτικού δικτύου και διευθέτησης ποταμών και ρεμάτων του Λεκανοπεδίου - και τα προβλήματα.
Κατά τα άλλα, παρά τον ηχηρό υποσχετικό του τίτλο και το σημαντικό του κόστος, το «κατ’ ευφημισμό» Master Plan, όπως τόνισε ο κ. Δημητρίου, «επισφραγίζει επί της ουσίας την καταστροφική θεώρηση των ρεμάτων ως κομμάτι ενός ανεπαρκούς αποχετευτικού δικτύου και ως οχετούς απορροής ομβρίων». Το χαρακτήρισε «κρεσέντο αντιφατικών υποθέσεων»: «Οι ίδιοι που ομολογούν μέσα στο Master Plan ότι 370.000 τ.χμ., δηλαδή το 70% της επιφάνειας του Λεκανοπεδίου, αποτελεί σφραγισμένο έδαφος, οι ίδιοι πιστεύουν ότι ένα λειψό αποχετευτικό σύστημα και τρεις-τέσσερις οχετοποιημένοι κορμοί των αττικών ρεμάτων -Κηφισός, Ιλισός, Πικροδάφνη, για παράδειγμα- θα είναι σε θέση να διασφαλίζουν την τελική απορροή του νερού σε περίπτωση έντονης βροχόπτωσης».
Γι’ αυτό και τα έργα του Master Plan «μπάζουν από παντού», κατέληξε. Δυστυχώς, «ούτε οι σποραδικές πλημμύρες εποχής στον Λεκανοπέδιο, με θύματα κάποιες φορές, δεν έπεισαν ποτέ για την ανάγκη αλλαγής της σχέσης της πόλης και της πολιτικής με το νερό».
Μια σχέση που, ξανά δυστυχώς, παραμένει αναλλοίωτη στον χρόνο, όπως αποκάλυψε η πρόεδρος της Ροής Χριστίνα Φίλιππα. Όπως είπε η κ. Φίλιππα, όταν πλημμύρισε ο Ιλισός το 1896, με δεκάδες θύματα, η εφημερίδα «Ακρόπολη» έγραφε μεταξύ άλλων: «Κανείς υπουργός δεν πήγε να ρίξει μια ματιά στην ξηρά εκείνη κοίτη που καταπατήθηκε από πλεονέκτες ιδιοκτήτες, των οποίων τα θύματα είναι άταφα ακόμα στο νεκροταφείο. Και προς επίμετρο της απερισκεψίας των αρμοδίων, που είναι εποχή πρωτοφανούς αδράνειας, εγκαταλείφθηκε η παλαιά κοίτη του ποταμού και φτιάχτηκαν κιγκλιδώματα, που τώρα έχουν πέσει, δείγμα των έργων που γίνονται στην Ελλάδα… Αυτή την κοίτη ξαναβρήκε ο φυσικός ρους του ποταμού».
Σαν να μην πέρασε μια μέρα.
«Πόλεις-σφουγγάρια» και νόμοι απαγόρευσης δόμησης
Κι ενώ εμείς αντιμετωπίζουμε με πρωτόγονο τρόπο τη φύση, εδώ και μία 15ετία σε ολόκληρο τον κόσμο, «από την Κίνα και τη Νέα Ζηλανδία έως το Ρότερνταμ, το Νιου Τζέρσει, το Όκλαντ, την Κοπεγχάγη, την Βαρκελώνη, τη Σιγκαπούρη, την Νέα Ορλεάνη και τη Νέα Υόρκη, ο αστικός και περιαστικός ιστός υπόκειται σε δραστικές διαδικασίες παρεμβάσεων remodelling με στόχο την ανθεκτικότητα στον υδρογεωλογικό κίνδυνο και ταυτόχρονα τη διασφάλιση της κυκλικής οικονομίας των υδατικών πόρων (δεν το πετάς το νερό στη θάλασσα, το συλλέγεις και το επαναχρησιμοποιείς), της μείωσης της θερμοκρασίας, της βελτίωσης της ποιότητας αέρα και της αύξησης της βιοποικιλότητας», τόνισε ο κ. Δημητρίου.
«Μας λένε “δεν μπορείς να έχεις και φυσικά ρέματα και αντιπλημμυρική προστασία”. Εμείς λέμε ότι μπορούμε να έχουμε και τα δύο»
Στην Κίνα, φτιάχνουν «πόλεις-σφουγγάρια» επαναφυσικοποιώντας τον αστικό ιστό - φυτεύουν ολόκληρα δάση. Στο Ρότερνταμ, διατηρούν πλατείες νερού, δημόσιους χώρους κατασκευασμένους ώστε να συλλέγουν και να αποθηκεύουν το νερό της βροχής (έχουμε κι εμείς μία και μοναδική τέτοια, την Πλατεία Νερού του Φαλήρου). Στην Κοπεγχάγη, δημιουργούν φυτεμένους χώρους και αντικαθιστούν τις πλάκες των πεζοδρομίων με πράσινο. Σε πολλές πόλεις των ΗΠΑ, ανοιχτοί χώροι αθλητικών εγκαταστάσεων μετατρέπονται σε «πάρκα ανθεκτικότητας» με φυτεύσεις, κανάλια απορροής, υπόγειες δεξαμενές. Τα σκήπτρα κατέχει η Βαρκελώνη που αναγνωρίζεται πλέον ως η πρώτη «flood resilient» (ανθεκτική στις πλημμύρες) πόλη στην κόσμο, έχοντας κατασκευάσει μέσα σε 24 χρόνια 15 γιγαντιαίες δεξαμενές χωρητικότητας 477.000 κ.μ. έκαστη για συλλογή, αποθήκευση και επανάχρηση του βρόχινου νερού.
Ταυτόχρονα, ενεργοποιούνται διεθνώς νόμοι που επιβάλλουν τον εκμηδενισμό της κατανάλωσης εδάφους - του πιο πολύτιμου πόρου. Δηλαδή απαγορεύουν την επέκταση οικισμών. Στην Ιταλία, ένας τέτοιος νόμος απαγορεύει τον πολεοδομικό σχεδιασμό και τη δόμηση σε περιοχές υψηλού υδρογεωλογικού κινδύνου. «Ενώ εδώ, τι κάνουμε; Χτίζουμε και μετά καταστρέφουμε το ποτάμι. Ακριβώς το αντίθετο», επισήμανε ο κ. Δημητρίου.
Παντού επαναφυσικοποιούν ρέματα, στην Ελλάδα τσιμεντοποιούμε τα εναπομείναντα
Η τεχνική και επιστημονική βιβλιογραφία τονίζει εδώ και χρόνια τη συμβολή της φυσικότητας και της βιοποικιλότητας των υδρογεωλογικών συστημάτων στον μετριασμό του υδρογεωλογικού κινδύνου, επισημάνθηκε στη συνέντευξη Τύπου. «Μας λένε “δεν μπορείς να έχεις και φυσικά ρέματα και αντιπλημμυρική προστασία”. Εμείς λέμε ότι μπορούμε να έχουμε και τα δύο», είπε ο Δημήτρης Ζαρρής, δρ Υδρολογίας, πολιτικός μηχανικός και αντιπρόεδρος της Ροής.
Γιατί πλημμυρίζουμε; Καταρχάς, γιατί ποτάμια και ρέματα έχουν υποστεί υδρομορφολογικές αλλοιώσεις από τη μείωση της διατομής, συνήθως από τεχνικά έργα διέλευσης. «Η δε κάλυψη των ρεμάτων δημιουργεί σημαντική δυναμική για πλημμύρες. Τρανταχτό παράδειγμα, η Ιαλυσός της Ρόδου. Η πλημμύρα προέκυψε ακριβώς από την κάλυψη του ρέματος εκεί». Αντίθετα, οι φυσικές κοίτες των ρεμάτων, που έχουν διαμορφωθεί από αλληλουχία πολλών πλημμυρών ανά τους αιώνες, «έχουν ανοίξει τέτοια διατομή, που σπάνια πια υπερχειλίζουν».
Ειδικά στα διευθετημένα με σκυρόδεμα ρέματα, η κινητική ενέργεια του νερού είναι τεράστια, η ταχύτητα είναι τεράστια. «Όταν υπερχειλίζουν λοιπόν αυτά, είναι σαν να πέφτει επάνω σου ένα τείχος νερού δέκα μέτρων». Γι’ αυτό, παντού στην Ευρώπη, αποκαλύπτουν και επαναφυσικοποιούν τα ρέματα. Αυξάνοντας και τη βλάστηση τριγύρω. «Η βλάστηση μειώνει την ταχύτητα της ροής, άρα μειώνεται η κινητική ενέργεια, και κατά συνέπεια η διάβρωση».
Στο εξωτερικό, αυτά. Γιατί εδώ η Πολιτεία, αντί να εργάζεται προς την επαναφυσικοποίηση ρεμάτων και την αποκατάσταση του τοπίου, εκδίδει φιρμάνια για τσιμεντοποίηση και των τελευταίων ανοιχτών ρεμάτων στην Αττική. Κι έπειτα, ευαισθητοποιημένες συλλογικότητες και πολίτες τρέχουν να προλάβουν την καταστροφή με κινητοποιήσεις και προσφυγές στη Δικαιοσύνη.
Για παράδειγμα, εγκρίθηκε πρόσφατα από το περιφερειακό συμβούλιο μελέτη που υπογειοποιεί το Ρέμα Σταμάτη στον Δήμο Διονύσου, ανέφερε ο κ. Ζαρρής. «Γιατί ένα κομμάτι του είναι καταπατημένο από ιδιοκτησίες και, αντί να προσπαθήσουμε με κάποιο τρόπο να ανοίξουμε τη διατομή, κάνουμε υπογειοποίηση. Και αποδίδουμε τη διατομή την αρχική στους καταπατητές! Δηλαδή, πληρώνει ο φορολογούμενος πολίτης ένα έργο πολύ δαπανηρό για να επιβραβευτούν οι καταπατητές» (Εδώ, ξαναδιαβάστε τι έγραφαν οι εφημερίδες για την πλημμύρα του 1896!)
Έχει εκπονηθεί έργο για το Ρέμα της Πικροδάφνης, το οποίο «καταστρέφει τον φυσικό χώρο ενός από τα ελάχιστα φυσικά ρέματα της Αττικής και βρίσκεται στα δικαστήρια εδώ και χρόνια», τόνισε ο Νίκος Στάππας, γεωλόγος-μηχανικός περιβάλλοντος και μέλος ΔΣ της Ροής. Η Πικροδάφνη έχει ιεραρχηθεί στο Master Plan ως πρώτης προτεραιότητας παρότι χαρακτηρίζεται ως μεσαίας διακινδύνευσης και «ουσιαστικά δεν κινδυνεύουν άνθρωποι».
Για τον ποταμό Ερασίνο στη Βραυρώνα, έχει δρομολογηθεί έργο που «καταστρέφει ένα από τα ελάχιστα υδατορέματα της Αττικής με μόνιμη ροή νερού, που βρίσκεται σε γεωργική περιοχή Natura 2000», σημείωσε ο κ. Στάππας. Το ρέμα αυτό χαρακτηρίζεται μεσαίας προς χαμηλής διακινδύνευσης, δεν κινδυνεύουν άνθρωποι. Εκεί απαγορεύεται πλήρως η δόμηση από το Ρυθμιστικό της Αττικής. Όπως συμπλήρωσε ο κ. Στάππας, «θα μπορούσε αυτό το έργο να ανασχεδιαστεί με λύσεις βασισμένες στη φύση, ώστε να προστατευτεί μόνο ο αρχαιολογικός χώρος της Βραυρώνας». Πολίτες και οργανώσεις, μεταξύ των οποίων η Ροή, έχουν προσφύγει όχι μόνο στα δικαστήρια, αλλά και στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η οποία έκρινε ότι το έργο δεν είναι συμβατό με την περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ. Όμως θεωρείται ότι έργο προχωρεί και πρέπει κανονικά να το χρηματοδοτήσουν.
Η Χριστίνα Φίλιππα υπενθύμισε ότι η Ροή, μαζί με τον Δήμο Νέας Φιλαδέλφειας-Χαλκηδόνας, έχουν προσφύγει στο ΣτΕ κατά του μπαζώματος του τελευταίου ανοιχτού φυσικού τμήματος του ποταμού Κηφισού, από τον Κόκκινο Μύλο μέχρι τμήμα της Αττικής Οδού. «Καθόλου δεν αιτιολογείται γιατί πρέπει να εγκιβωτιστεί αυτό το υπέροχο κομμάτι της Νέας Φιλαδέλφειας».
Κηφισός: Φυσικά συστήματα η λύση, όχι το περαιτέρω μπάζωμα
Ακόμα και σήμερα, μετά την ανακάλυψη από τους επιστήμονες ακτιβιστές της Γεωμυθικής και τρίτης «λίμνης» στο υπογειοποιημένο τμήμα του Κηφισού ποταμού, κάτω από την Εθνική Οδό, η Πολιτεία δεν επανεξετάζει τα σχέδια για εγκιβωτισμό του τελευταίου ανοιχτού τμήματος του ποταμού.
Οι λίμνες σχηματίστηκαν επειδή η κοίτη έχει καταστραφεί. «Κανείς δεν περίμενε ότι μια διατομή από σκυρόδεμα θα μπορούσε να διαβρωθεί», λέει ο κ. Ζαρρής. «Κάποια ατέλεια και η μεγάλη κινητική ενέργεια της ροής είχε αυτό το αποτέλεσμα».
Ο Κηφισός, εκτίμησε ο κ. Ζαρρής, βρίσκεται στα όρια της παροχευτικής του ικανότητας. «Τα σχέδια διαχείρισης κινδύνου πλημμύρας δείχνουν ότι σε περίπτωση πλημμύρας 50ετίας, ο Κηφισός θα υπερχειλίσει στη χαμηλή ζώνη του, στο Φάληρο και το Μοσχάτο, καθώς και σε κάποια από τα ανώτερα τμήματά του στον Κόκκινο Μύλο και το Μενίδι». Υπάρχει ένας βαθμός αβεβαιότητας στα στοιχεία αυτά, ωστόσο «σε κάθε περίπτωση, είναι προφανές ότι πρέπει να μειώσουμε την ποσότητα νερού που καταλήγει στον Κηφισό την κρίσιμη στιγμή της βροχόπτωσης», τόνισε.
Στην Ελλάδα είμαστε προσκολλημένοι σε μια πρωτόγονη αντίληψη που τραβά διαχωριστική γραμμή μεταξύ του πλημμυρικού κινδύνου και της οικολογικής ισορροπίας. Αυτή η αντίληψη διαπερνά τα αντιπλημμυρικά έργα στην Ελλάδα, και γι’ αυτό «μπάζουν νερά». Έτσι συμπυκνώνεται η προσέγγιση του Σωματείου «Ροή - Σύλλογος Πολιτών Υπέρ των Ρεμάτων» και της Οικολογικής Συμμαχίας, όπως την παρουσίασαν σε συνέντευξη Τύπου στις 23 Ιανουαρίου, που δόθηκε με αφορμή τα πρόσφατα ευρήματα στον Κηφισό και την επικείμενη εφαρμογή του Master Plan αντιπλημμυρικών έργων Αττικής.
Το Master Plan δεν ανταποκρίνεται επαρκώς στην ανάγκη. Γιατί, για παράδειγμα, εξετάζει ποιο έργο μπορεί να μειώσει τον πλημμυρικό κίνδυνο σε μια συγκεκριμένη περιοχή, χωρίς να εξετάζει αν αυτό το έργο αυξάνει τον ίδιο κίνδυνο στα κατάντη. Μπορούμε να μειώσουμε τον πλημμυρικό κίνδυνο στον Κηφισό με φυσικά συστήματα κατακράτησης νερού, τα οποία μιμούνται ουσιαστικά τη φύση, είπε ο κ. Ζαρρής. Έργα απλά και φθηνά. «Κάθε μέτρο που είναι ενάντια των πλημμυρών είναι και ενάντια στην ξηρασία. Ένα έργο, δύο αποτελέσματα. Στην ΕΕ υπάρχει πληθώρα οδηγιών για τη σχεδίαση τέτοιων έργων σε αστικές και περιαστικές περιοχές. Γίνονται παντού, μόνο εδώ δεν γίνονται».
Αυτά μπορούν να εφαρμοστούν στα σημεία όπου η κοίτη του Κηφισού είναι ακόμα φυσική, είπε ο κ. Ζαρρής. Οι όμοροι δήμοι θα μπορούσαν να αυξήσουν τη διήθηση του βρόχινου νερού για να μην καταλήγει όλο στο δίκτυο ομβρίων, για παράδειγμα αντικαθιστώντας πεζοδρόμια και χώρους στάθμευσης με διαπερατά δάπεδα.
Εκτός από τα διαπερατά δάπεδα, ο κ. Ζαρρής ανέλυσε πολλά φυσικά συστήματα κατακράτησης, όπως: Τα «φυτεμένα δώματα», που μειώνουν την αιχμή μιας μεγάλης βροχής κατά 76%. Οι «κήποι βροχής», παρτέρια ειδικά κατασκευασμένα για να δέχονται τις απορροές από τον δρόμο οδηγώντας τες στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Φράγματα ανάσχεσης, ορεινής υδρονομίας, τα οποία «μπορεί να φτιάξει κι ένα παιδάκι» και διατηρούν το έδαφος από πίσω, κατακρατούν φερτά υλικά και σιγά σιγά διατηρούν την υγρασία και δημιουργείται βλάστηση. Και φυσικά, επαναφυσικοποίηση της διατομής στα αστικά ρέματα και αποκάλυψη ρεμάτων.
Πολλά τέτοια μικρά έργα θα πρέπει να αποτελέσουν την αιχμή του αντιπλημμυρικού δόρατος στην Αττική, απάντησε ο κ. Ζαρρής σε σχετική ερώτηση της Popaganda.
Κι όμως, δεν συμβαίνει αυτό, παρότι στην Ελλάδα κάποιοι οραματίζονταν παρόμοιες λύσεις από πολύ παλιά. Η Χριστίνα Φίλιππα αποκάλυψε ότι τα σχέδια του 1928 για το μεγάλο νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού προέβλεπαν πως όλα τα όμβρια ύδατα θα διοχετεύονταν από την ταράτσα μέσω ειδικών σωληνώσεων σε μεγάλες υπόγειες δεξαμενές για τις ανάγκες του πλυντηρίου. «Δεν ξέρω αν υλοποιήθηκε τελικά το σχέδιο, αυτή τη στιγμή πέφτουν τα ασανσέρ στον Ερυθρό Σταυρό. Αλλά ήταν ένας καταπληκτικός σχεδιασμός».
Βαριά ασθενείς από «Σύνδρομο Έλλειψης Φύσης»
«Ενώ λοιπόν μικρές και μεγάλες πόλεις σε όλο τον κόσμο υιοθετούν μια πλατιά σειρά αισιόδοξων παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση του πλημμυρικού κινδύνου, βάσει της επαναφυσικοποίησης του αστικού ιστού, η Περιφέρεια Αττικής και λοιποί φτωχοί συγγενείς, κλειδωμένοι στο παρωχημένο φαντασιακό τους, μοιάζει να προσπαθούν να ανακαλύψουν και πάλι την ατμομηχανή, μέσω της τσιμεντοποίησης και του τελευταίου ψήγματος φυσικού κεφαλαίου, με πρώτα θύματα ποτάμια και ρέματα, σε βάρος της ανθεκτικότητας της πόλης και της ποιότητας ζωής του πολίτη», συνόψισε ο κ. Δημητρίου.
«Το νερό έχει μνήμη και τα ρέματα πάντα θα διεκδικούν τον χώρο τους. Όπως συνέβη στη Μάντρα, την Εύβοια, τη λίμνη Κάρλα και αλλού»
Μια ευκαιρία να σωθεί η κατάσταση ενδεχομένως υπάρχει στα πολλά Τοπικά και Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια που θα υλοποιηθούν σύντομα σε όλη τη χώρα, είπε ο κ. Στάππας. «Ορίζουν χρήσεις γης, περιοχές προστασίας της φύσης, μέτρα για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, μεταξύ των οποίων και τις πλημμύρες». Ωστόσο: «Εάν στις οριοθετήσεις των ρεμάτων προβλεφθούν έργα, τι είδους έργα θα είναι; Θα σώσουν τα ρέματα μέσα στις πόλεις ως στοιχεία της φύσης όπως ορίζεται στους στόχους των ΤΠΣ ή θα κάνουν κάτι βιαστικό και επείγον; Θα πρέπει να δοθεί κατεύθυνση από το ΥΠΕΝ, αλλιώς κινδυνεύουμε να συνεχίσουμε ό,τι κάναμε μέχρι σήμερα, δηλαδή να καταστρέφουμε τα ρέματα και τη φύση, τις πόλεις και τα χωριά μας».
Το μεγάλο ερώτημα βέβαια είναι γιατί συνεχίζουν να εγκρίνονται έργα τέτοιας καταστροφικής αντίληψης.
«Καταρχάς, δεν προβλέπεται διαβούλευση στην αναγνωριστική υδραυλική μελέτη, δηλαδή κατά την αρχική διαμόρφωση μιας πρότασης», θεωρεί ο κ. Στάππας. «Οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων τίθενται σε διαβούλευση στην τελική τους φάση, πριν την κατασκευή. Μέχρι τότε έχει επενδυθεί πολύς χρόνος και χρήμα, οπότε οι πολιτικοί φοβούνται να κάνουν πίσω. Έπειτα, υπάρχουν πιέσεις για επείγουσα κατασκευή. Μήπως χαθεί η χρηματοδότηση ή πνιγούν άνθρωποι».
Ενδεχομένως κι επειδή (προσθέτουμε εμείς) οι πολιτικοί βιάζονται να δείξουν «αποτελέσματα» εντός της θητείας τους για άμεσο πολιτικό όφελος.
Σε κάθε περίπτωση, «οι επιπτώσεις της αποξένωσης από τη φύση είναι τεράστιες. Τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας αύριο δεν θα ξέρουν τι είναι ο Κηφισός, θα νομίζουν ότι είναι εθνική λεωφόρος», τόνισε η Χριστίνα Φίλιππα. «Αυτό θα το πληρώσουμε. Το σύνδρομο έλλειψης της φύσης είναι παράγοντας που δημιουργεί παιδιά με διαταραχές συμπεριφοράς». Βεβαίως, υπενθύμισε πως το νερό έχει μνήμη και τα ρέματα πάντα θα διεκδικούν τον χώρο τους. Όπως συνέβη στη Μάντρα, την Εύβοια, τη λίμνη Κάρλα και αλλού. «Αν δεν τον βρουν, θα τον ξαναφτιάξουν. Μπορεί να μην βλέπουμε τα ποτάμια, αλλά δεν σημαίνει ότι έπαψαν να υπάρχουν».
Αναπόφευκτα έτσι η μοίρα μας θα σμίξει με εκείνη των προγόνων μας κατά τη μεγάλη πλημμύρα του Ιλισού. Έγραφε τότε η «Εφημερίς», ανέφερε η κ. Φίλιππα: «Ο Ιλισός, όστις για να εκδικηθεί την ύβρη των αιώνων και την καταφρόνηση του ανθρώπου, συνεμάχησε με τα στοιχεία και, θηριώδης και ακράτητος, έπνιξε και έφαγε».
