Ελσίνκι. EPA/KIMMO BRANDT
Μόνο τις τελευταίες ημέρες, υπό την πίεση των συνεπειων της πανδημίας, η Ιταλία και η Ισπανία έχουν ανακοινώσει μέτρα που βασίζονται στη φιλοσοφία του βασικού εισοδήματος για πολλές ομάδες του πληθυσμού. Σε αυτή την ενδιαφέρουσα συγκυρία, όσο η κρίση του κορωνοϊού επηρεάζει σοβαρά την εργασία παντού στον κόσμο, δημοσιεύτηκαν τα αποτελέσματα του πειράματος για το Βασικό Εισόδημα της Φινλανδίας, που πραγματοποιήθηκε το 2017 και το 2018.
Η Πειραματική Πολιτική Στη Φινλανδία
Στις 6 Μαΐου, οι ερευνητές του Kela (το φινλανδικό αντίστοιχο του ΕΦΚΑ και του ΟΑΕΔ), που σχεδίασε και πραγματοποίησε το πείραμα παρουσίασαν online από μια αίθουσα του πανεπιστημίου του Ελσίνκι την τελική έκθεση αποτελεσμάτων. Συνοπτικά, φαίνεται ότι οι επωφελούμενοι είχαν καλύτερη ψυχολογική κατάσταση, περισσότερη αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη, ενώ πιθανόν να είχαν και καλύτερες προοπτικές απασχόλησης.
Καθώς το πείραμα αυτό παραμένει το μοναδικό μέχρι σήμερα που συνέβη σε εντελώς τυχαίο δείγμα ανέργων, σε εθνικό επίπεδο και μετά από αλλαγή της νομοθεσίας, τα αποτελέσματά του έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Επιπλέον, κάποιες πτυχές του πειράματος έχουν σχέση με τη μεγάλη παγκόσμια συζήτηση περί Καθολικού Βασικού Εισοδήματος (Universal Basic Income).
Πιο αναλυτικά, τoν Δεκέμβριο του 2016 ο Kela επέλεξε τυχαία 2.000 ανέργους 25 έως 58 ετών, δικαιούχους των σχετικών επιδομάτων. Για ολόκληρο το 2017 και το 2018 οι επιλεγμένοι 2.000 έχασαν μέρος των επιδομάτων που έπαιρναν (ή ολόκληρο το ποσό) και πήραν ένα βασικό εισόδημα ύψους 560 ευρώ. Το εισόδημα αυτό ήταν αφορολόγητο και για να το εισπράξουν, αντίθετα με τα συμβατικά επιδόματα ανεργίας, δεν χρειαζόταν να συμπληρώσουν αιτήσεις. Η καταβολή του δεν σταματούσε ούτε στην περίπτωση που έβρισκαν δουλειά ή ξεπερνούσαν την επιλέξιμη ηλικία. Δεν είχαν καν την επιλογή να το αρνηθούν.
"Πειράματα Πολιτικής" Για Καλύτερες Μεταρρυθμίσεις
Συγκρίνοντας την ομάδα που πήρε το εισόδημα με τους υπόλοιπους δικαιούχους επιδομάτων ανεργίας που δεν το πήραν, οι ερευνητές του Kela και του πανεπιστημίου του Ελσίνκι παρατήρησαν ότι εκείνοι που πήραν το εισόδημα εργάστηκαν, κατά μέσο όρο, έξι ημέρες περισσότερο τον δεύτερο χρόνο που πήραν το εισόδημα (Νοέμβριος 2017-Δεκέμβριος 2018). Μάλιστα, κάποιες κατηγορίες ωφελούμενων φαίνεται να επηρεαστηκαν αρκετά περισσότερο. Οι παραλήπτες του βασικού εισοδήματος που ήταν μέλη οικογενειών με παιδιά εργάστηκαν περίπου 13,7 ημέρες περισσότερο από όσους πήραν τα συμβατικά επιδόματα, ενώ το ίδιο περίπου ήταν το αποτέλεσμα και για όσους δεν μιλούσαν καμία από τις δυο επίσημες γλώσσες στη Φινλανδία (φινλανδικά και σουηδικά).
Ωστόσο, η βεβαιότητα ότι οι παραπάνω αλλαγές οφείλονται αποκλειστικά στο βασικό εισόδημα είναι περιορισμένη. Στις αρχές του 2018, η φινλανδική κυβέρνηση έκανε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο δίνονται τα επιδόματα στους ανέργους, κάνοντας τα κριτήρια αρκετά πιο αυστηρά. Επομένως, δεν μπορεί κάποιος να πει αν η διαφορά οφείλεται στο ότι οι δικαιούχοι των συμβατικών επιδομάτων βρέθηκαν σε "χειρότερη" κατάσταση ή αν οφείλεται στην ασφάλεια και στην αυτοπεποίθηση που έδωσε το βασικό εισόδημα σε εκείνους που το εισέπρατταν. Σε κάθε περίπτωση, αυτού του είδους οι αλλαγές στη συμπεριφορά ίσως χρειάζονται περισσότερο χρόνο μέχρι να εκδηλωθούν από τα δυο χρόνια που διήρκεσε το πείραμα.
Όμως, φαίνεται περισσότερο καθαρά ότι το βασικό εισόδημα πράγματι έδωσε ασφάλεια και αυτοπεποίθηση σε όσους το πήραν αυτά τα δυο χρόνια. Σε τηλεφωνική έρευνα που έγινε στο τέλος του πειράματος οι παραλήπτες του εισοδήματος βαθμολογούσαν τη ζωή τους με 7,3 στα 10 ενώ οι δικαιούχοι των συμβατικών επιδομάτων με 6,8. Αντίστοιχα το ποσοστό των επωφελούμενων που δήλωναν "σε κατάθλιψη" ήταν κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερο από των υπολοίπων - 22%, έναντι 32%. Ακόμη, το 47% των δικαιούχων των συμβατικών επιδομάτων δήλωνε ότι "τα βγάζει πέρα δύσκολα" ή "δεν τα βγάζει πέρα", ενώ σε εκείνους που εισέπραξαν το εισόδημα το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μειωμένο κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες, στο 40%. Βεβαίως, το ποσοστό εκείνων που απάντησαν στην τηλεφωνική έρευνα και από τις δυο ομάδες ήταν χαμηλό, αλλά όχι και ασυνήθιστο για αυτού του είδους τις έρευνες.
Τα ίδια περίπου αποτελέσματα φαίνεται να επιβεβαιώνονται και από τις προσωπικές συνεντεύξεις που έκαναν οι ερευνητές του Kela σε 81 ωφελούμενους. Παρότι κάποιοι από αυτούς δήλωσαν ότι το εισόδημα δεν επηρέασε σημαντικά τη συμπεριφορά τους στην αγορά εργασίας, πολλοί αισθάνονταν πιο αυτόνομοι στον οικονομικό προγραμματισμό τους, είχαν χαμηλότερα επίπεδα άγχους για τη διαχείριση της γραφειοκρατίας καθώς και καλύτερες δυνατότητες να αφιερωθούν σε "δραστηριότητες που τους δίνουν νόημα".
Τέλος, οι ερευνητές έκαναν και μια δημοσκόπηση μετά το τέλος του πειράματος, το οποίο σχολιάστηκε εκτενώς στα τοπικά και στα διεθνή ΜΜΕ, για να διαπιστώσουν τις απόψεις των Φινλανδών γύρω από τη θέσπιση ενός τέτοιου σχήματος βασικού εισοδήματος. Ένα εντυπωσιακό 46% συμφώνησε ότι "το βασικό εισόδημα θα πρέπει να θεσπιστεί ως μέρος του φινλανδικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης".
Πώς Η Πανδημία Αλλάζει τον Κόσμο της Εργασίας
Ολόκληρη η έκθεση (προς το παρόν, μόνο στα φινλανδικά) είναι διαθέσιμη εδώ. Τους επόμενους μήνες πρόκειται να δημοσιευτούν ακόμη περισσότερες αναλύσεις για το προφίλ των ωφελούμενων του βασικού εισοδήματος, με βάση τη "συμπεριφορά" τους σε άλλους τομείς. Μέσω διασταύρωσης με τα σχετικά μητρώα, οι ερευνητές θα μελετήσουν και άλλες παραμέτρους, όπως η χρήση των υπηρεσιών υγείας.
Το πείραμα για το βασικό εισόδημα ήταν (ίσως το πιο διάσημο) μέρος του κυβερνητικού προγράμματος "Πειραματική Φινλανδία", με το οποίο οι αρχές της χώρας επιχείρησαν να εντάξουν με συστηματικό τρόπο τα συμπεριφορικά πειράματα, τις δοκιμές και τις πιλοτικές εφαρμογές μέτρων στη διαδικασία παραγωγής πολιτικής. Ο σκοπός ήταν να κατανοήσουν καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες παίρνουν τις αποφάσεις τους και να τον λάβουν υπόψη σε μελλοντικές μεταρρυθμίσεις. Η συγκεκριμένη προσέγγιση, που ενθαρρύνθηκε από έναν κύκλο πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και δεξαμενών σκέψης στη χώρα, κατέληξε σε 27 μεγάλα πειράματα σε εθνικό επίπεδο. Η νέα κυβέρνηση της χώρας μετά το καλοκαίρι του 2019 έχει ανακοινώσει, σε συνέχεια του πειράματος για το βασικό εισόδημα, την πραγματοποίηση ενός νέου πειράματος με αντικείμενο τον Αρνητικό Φόρο Εισοδήματος (στην πραγματικότητα μια παραλλαγή του βασικού εισοδήματος), χωρίς, ωστόσο, προς το παρόν να υπάρχουν περισσότερες λεπτομέρειες.
