Ομολογώ πως δεν είμαι από τους φανατικότερους πότες. Ωστόσο έχω μία αδυναμία: το γλυκό Σαμιώτικο λευκό κρασί - οπότε δέχτηκα με ενθουσιασμό την πρόταση του Τίτου Φραντζή, από τον Ενιαίο Οινοποιητικό Αγροτικό Συνεταιρισμό Σάμου (ΕΟΣ), για μια τριήμερη ξενάγηση στο νησί στο ξεκίνημα της τουριστικής σεζόν, τώρα που οι πανέμορφες λευκές παραλίες του, όπως τα Βοτσαλάκια, τα Λεμονάκια, η Τσαμπού και το Ποτάμι, είναι ακόμα (σχεδόν) άδειες. Και μυήθηκα σε μια απίστευτη ποικιλία κρασιών, γλυκών και ξηρών, λευκών στην πλειονότητά τους, μια και η Σάμος είναι το βασίλειο του Μοσχάτου - από τις παλαιότερες ποικιλίες.
Τα νέα είναι μάλιστα πως πολύ σύντομα θα ξεκινήσει η πρώτη παραγωγή τσίπουρου Σάμου από τον ΕΟΣ - με το νέο αποστακτήριο, το οποίο επισκεφθήκαμε, να στήνεται αυτή τη στιγμή στο Καρλόβασι. Το αποσταγματοποιείο θα λειτουργήσει το 2025, το τσίπουρο Σάμου θα λέγεται «Τρίγωνο» και η επένδυση ανέρχεται στα 1,5 εκατομμύρια ευρώ.
Ένας πραγματικός κοσμοπολίτης, ο Τίτος Φραντζής, η «ψυχή» του ΕΟΣ και εμπορικός του διευθυντής, είναι ο καλύτερος πρεσβευτής της Σάμου με άπειρες γνώσεις για το κατάφυτο νησί, τον τόπο του, όπως άλλωστε πιστοποιεί και ο νέος Δήμαρχος Δυτικής Σάμου Θεμιστοκλής Παπαθεοφάνους (ναι, η Σάμος έχει δύο Δημάρχους: Ανατολικής και Δυτικής!).
«Ο ΕΟΣ είναι η δύναμη της Σάμου», υπογραμμίζει ο φιλόξενος Δήμαρχος, και κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μας καταλάβαμε γιατί.
Μιλάμε για έναν πρότυπο Συνεταιρισμό, δημιουργημένο το 1934, δηλαδή μία Ένωση 90 ετών, που σήμερα αριθμεί 1500 μέλη: 1500 αμπελουργοί της Σάμου παράγουν το σταφύλι τους, πωλούν την παραγωγή τους στον Συνεταιρισμό και αυτός με τη σειρά του οινοποιεί, κυκλοφορώντας στην αγορά μια σειρά από εκλεκτές ετικέτες που κάθε χρόνο φτάνουν μέχρι την άλλη άκρη της γης, κερδίζοντας το ένα βραβείο μετά το άλλο σε παγκόσμιους διαγωνισμούς με τυφλές δοκιμές από κορυφαίους σομελιέ. Ήδη, φέτος, μετρούν 14 χρυσά. Οι Γάλλοι εισάγουν ετησίως 2.700.000 φιάλες Σαμιώτικο Grand Cru (που αντιστοιχεί στο 20% της γαλλικής αγοράς σε γλυκά κρασιά). Ο Συνεταιρισμός αποδίδει τα κέρδη του από τα κρασιά στα μέλη του, τα οποία εκλέγουν και την διοίκησή του. Το πλέον σοσιαλιστικό σύστημα δηλαδή. Μία υποδειγματική περίπτωση ανάπτυξης στην Περιφέρεια. Θέσεις εργασίας σε όλο το νησί: στους αμπελώνες, στο χονδρεμπόριο, στην εστίαση. Μια ολόκληρη αλυσίδα, με επίκεντρο την οικογενειακή επιχείρηση και με τον έναν να συνδράμει τον άλλο ανάλογα με τις ανάγκες. Αλλά και με πολλά παιδιά παραγωγών σήμερα να γίνονται οινολόγοι, έχοντας κάνει εντυπωσιακές σπουδές εντός κι εκτός Ελλάδας.
Ο ΕΟΣ δημιουργήθηκε από τις συνθήκες: «Για να μην εκμεταλλεύονται ιδιώτες τους αμπελουργούς. Τους έλεγαν πως δεν είναι καλή η παραγωγή τους για να ρίχνουν τις τιμές», μας λέει ο Τίτος Φραντζής. Ο Συνεταιρισμός δηλαδή, δημιουργήθηκε ως μια ασπίδα των ίδιων των παραγωγών. Σήμερα στεγάζεται στο Μαλαγάρι και το Καρλόβασι.
Λέγεται πως η Σάμος χρωστά την αμπελουργική της παράδοση στον ίδιο το θεό Διόνυσο. Όταν τον βοήθησαν οι Σαμιώτες να εξοντώσει τον πανίσχυρο εχθρό του, τις Αμαζόνες, σαν ανταπόδοση, τους έμαθε τα μυστικά του οίνου…
Οι περισσότεροι γνωρίζουν τα γλυκά κρασιά του ΕΟΣ. Δεν είναι τυχαίο πως ένα από αυτά ονομάζεται «Νέκταρ», ένα λιαστό, κι όχι ενισχυμένο κρασί -αν και υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία από γλυκούς σαμιώτικους οίνους, φυσικούς αλλά και φυσικώς παλαιωμένους (είναι διαφορετική η διαδικασία, και ο Τϊτος με μαλώνει όταν τα μπερδεύω: «Άλλο το “φυσικός” με όμικρον και άλλo το “φυσικώς” με ωμέγα, στην οινοποιία», μου λέει): από το Vin Doux και το παλαιωμένο Anthemis, μέχρι το Grand Cru και βέβαια τη ναυαρχίδα των γλυκών κρασιών του ΕΟΣ, το ΣΑΜΟΣ 1963, που θυμίζει κάτι μεταξύ λικέρ και κονιάκ. Στην Κορέα, μια από τις μεγαλύτερες αγορές του Σαμιώτικου κρασιού, το 1963 πωλείται έναντι 750 ευρώ η φιάλη! Στην Ελλάδα το βρίσκεις 120-130 ευρώ.
Στο ταξίδι μας αυτό μάθαμε τις διαφορές στην διαδικασία της οινοποίησης ανάλογα με το τι θέλουμε να πετύχουμε. Για παράδειγμα στο Vin Doux γίνεται εξ αρχής προσθήκη αιθυλικής αλκοόλης για να εξοντωθεί ο ζυμομύκητας (ενισχυμένη οινοποίηση), ενώ στο Grand Cru αφήνουμε τον ζυμομύκητα μέχρι ενός σημείου -δηλαδή η αλκοόλη προστίθεται αφού προχωρήσει λίγο η ζύμωση. Το Grand Cru ανήκει στην κατηγορία “Οίνος Γλυκύς Φυσικός” ή “Vin Doux Naturel” (VDN για συντομία).
Το πρώτο κρασί του ΕΟΣ (που τα πρώτα χρόνια λεγόταν Ένωσις Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου), ήταν άλλωστε γλυκό: το vin doux.
Ο Τίτος Φραντζής, η «ψυχή» και εμπορικός διευθυντής του ΕΟΣ.
Όμως ο Τίτος, σε αυτό το ταξίδι, μας ξενάγησε στους ορεινούς αμπελώνες της Σάμου. Εκεί που παράγουν ένα άλλο κρασί… Σε ένα άγριο τοπίο, δύσκολα προσβάσιμο μέσω κακοτράχαλων χωματόδρομων, ακολουθήσαμε τρεις παθιασμένους αμπελουργούς που βάζουν την ψυχή τους σε αυτό που κάνουν, παράγοντας κρασιά εκτός πεπατημένης -από τα πλέον εκλεκτά του ΕΟΣ:
Αρχικά γνωρίσαμε το νεαρό ζεύγος αμπελουργών Ελένη Πατμίου και Γιάννη Μοσχονά, που τρυγούν τα πατρογονικά αμπέλια της οικογένειας -αμπέλια 150 χρόνων, παρακαλώ- και οι οποίοι, το 2022, ήταν οι τιμώμενοι αμπελουργοί της εκλεκτής ετικέτας «Αρχέγονα Εδάφη».
Και ύστερα, τον παθιασμένο ερημίτη αμπελουργό Σταμάτη Στασινή, ο οποίος, σε ένα εκπληκτικό ορεινό τοπίο, μια μικρή ορεινή κοιλάδα στο όρος Άμπελος, έχει στήσει τον μοναδικό βιοδυναμικό αμπελώνα του νησιού. Εξ ου και το κρασί «Ερημίτης», από τις πλέον ξεχωριστές ετικέτες του ΕΟΣ, που ανήκει στη σειρά Άθικτος Οίνος. Ένα ξηρό κρασί απόλυτα φυσικό, χωρίς καμία χημική πρόσμειξη.
Ο παθιασμένος ερημίτης αμπελουργός Σταμάτης Στασινής.
Η Ελένη Πατμίου και ο Γιάννης Μοσχονάς, τρυγούν τα πατρογονικά αμπέλια της οικογένειας.
Αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή.
ΗΜΕΡΑ ΠΡΩΤΗ
Δεν έχεις φύγει καλά-καλά από το αεροδρόμιο, στο Πυθαγόρειο, και καταλαβαίνεις αμέσως πως το νησί είναι ένας απέραντος αμπελώνας. Παντού αναβαθμίδες με αμπέλια. Και παντού αρχαία. Στον Βορρά, τα μελτέμια ψύχουν φυσικά τους αμπελώνες. Η σύσταση του εδάφους, η αλμύρα της θάλασσας, το κλίμα, όλα συμμετέχουν στη δημιουργία αυτού του μοναδικού κρασιού. «Είμαστε ζώνη ΠΟΠ», εξηγεί ο Τίτος. «Η εντοπιότητα του Σάμιου Οίνου κατοχυρώθηκε ήδη από τον 4ο αιώνα. Μιλάμε για 3000 χρόνια οινοποιίας. Στην αρχαιότητα βέβαια ήταν βλασφημία να μην νερώσεις το κρασί (ο λεγόμενος άκρατος οίνος, ο ανέρωτος δηλαδή). Εκτός κι αν ήσουν άρρωστος ή οδοιπόρος».
Το κρασάκι τους έπιναν και οι Σίβυλλες με τις μαντικές ικανότητες, κι έρχονταν σε έκσταση. Όπως η Φυτώ, που επισκεφθήκαμε το Μαντείο της, λίγο έξω από το Πυθαγόρειο, εκεί που λειτούργησε και η Φιλοσοφική Σχολή του Πυθαγόρα. Η αίσθηση είναι ασύλληπτη καθώς πρόκειται για μία σπηλιά, έναν χώρο μέσα στα σπλάχνα του βράχου, όπου η θερμοκρασία πέφτει απότομα - κάνει σχεδόν κρύο. Ο χώρος εκπέμπει μια ισχυρή δόνηση από την αρχαιότητα. Αργότερα βέβαια έγινε Μονή, η Παναγία Σπηλιανή, όπου λέγεται πως επέστρεψε μια επιπλέουσα εικόνα... Βγαίνοντας αγναντεύουμε τη θέα από το ύψωμα: μπροστά μας απλώνονται οι Φούρνοι, η Ικαρία, η Πάτμος, το Αγαθονήσι, οι Αρκιοί.
Καθ΄ οδόν προς τα «Αρχέγονα Εδάφη», κάνουμε μια σύντομη στάση σε έναν από τους σημαντικότερους χώρους της Αρχαιότητας: τον Ναό της Ήρας, προς τιμήν της Μάνας Γης. Ήταν ο μεγαλύτερος στην Ελλάδα - διπλάσιος του Παρθενώνα, και χρονολογείται τον 6ο πΧ αιώνα. Όπως μαθαίνουμε, χτίστηκε τέσσερις φορές ναός εδώ, αλλά κάθε φορά κατέρρεε. Διασώζεται όμως ένας εκπληκτικός πανύψηλος κίονας. Θαυμάζοντας την εννιάμετρη αυτή κολώνα, αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος του επιτεύγματος: «Σαν να στηρίζεις οκταώροφη πολυκατοικία σε έλος!». Από εδώ περνούσε η Ιερά Οδός, ένας δρόμος 6 χιλιομέτρων με 6 χιλιάδες αγάλματα.
Μετά από μια ανάβαση με χωματόδρομο και έναν γρήγορο καφέ στον Πύργο, φτάνουμε στον προορισμό μας στην μέση του πουθενά, με μια θέα που σου κόβει την ανάσα: σε έναν από τους αμπελώνες της οικογένειας του ζεύγους Μοσχονά-Πατμίου, τον αμπελώνα Τσακμακιού στην περιοχή Μουζάκια Πύργου. Πρόκειται για ένα παμπάλαιο αμπέλι, 150 ετών (είναι ορατά τα αρχέγονα κούτσουρα), έναν «προφυλλοξηρικό αμπελώνα» όπως χαρακτηρίζεται, πριν δηλαδή από την επέλαση της φυλλοξήρας (ή φυτοψείρας) που απομυζούσε τα αμπέλια, ένα «δώρο» που έφεραν μαζί τους οι άγγλοι φυσιοδίφες στα τέλη του 19ου αιώνα.
Η νεαρή και όμορφη αμπελουργός Ελένη Πατμίου γεννήθηκε μέσα στα αμπέλια και συνεχίζει συνειδητά και απόλυτα αφοσιωμένα το έργο των προπάππων της, με πάθος, εντατική χειρωνακτική εργασία και συνοδοιπόρο τον σύζυγό της Γιάννη Μοσχονά, που έχει επίσης κληρονομήσει τους οικογενειακούς αμπελώνες. Το ζεύγος τιμήθηκε από τον ΕΟΣ, καθώς σε αυτούς αφιερώθηκε το κρασί «Αρχέγονα Εδάφη» 2022, που διατίθεται σε επιλεγμένες κάβες. Η συνεισφορά τους είναι σημαντική, γιατί το μεγάλο ζητούμενο σήμερα στο νησί είναι η νέα γενιά να πάρει τη σκυτάλη στην αμπελουργία. «Παράγουμε κατά μέσο όρο 15 τόνους σταφύλι το χρόνο», μας λένε. Συνολικά έχουν γύρω στα 25 στρέμματα.
Ο Τίτος Φραντζής διευκρινίζει: «Στο σταφύλι το καλό, δεν θέλουμε μεγάλη παραγωγή. Θέλουμε μικρή».
«Τα παιδιά μας μαθαίνουν από τώρα τη δουλειά», μας λέει η Ελένη. «Η Σάμος συνδέεται απόλυτα στη συνείδηση του κόσμου με το κρασί. Το βλέπω στα ταξίδια μου. Με τον ίδιο τρόπο που η Χίος είναι συνδεδεμένη με τη μαστίχα. Θυμάμαι τους παππούδες μας να ξεκινούν τη μέρα τους με ένα ποτήρι λιαστό κρασί και ψωμί. Τους κρατούσε όλη μέρα. Κι εμείς σήμερα κρατάμε το κρασί μας, το οποίο φτιάχνουμε μόνοι μας, και η υπόλοιπη παραγωγή μας πάει στην Ένωση».
Βέβαια, «οι κλιματικές συνθήκες έχουν αλλάξει πολύ. Πολλή ζέστη, λίγες βροχές, πέρυσι είχαμε προβλήματα, χαλάζι τον Ιούνιο. Δεν υπάρχει πια ο χειμώνας όπως τον ξέραμε. Παλιά υπήρχαν εποχές».
Η θέα είναι μαγευτική από τον αμπελώνα τους που απλώνεται σε αναβαθμίδες, γεμάτες παμπάλαια κλήματα που δεν συναντάς πια. Στο βάθος διακρίνεται το Αγαθονήσι. Παντού, τσακμακόπετρες. Προσέξαμε κάποιους λάκκους: «Είναι από αγριογούρουνο. Μας κάνουν μεγάλη ζημιά». Όλα εδώ γίνονται με τα χέρια. «Δεν χωράνε να περάσουν μηχανήματα. Πηδάμε από αναβαθμίδα σε αναβαθμίδα», μας εξηγεί ο Γιάννης. «Ούτε καρότσα δεν χωράει. Όλα τα κουβαλάμε στους ώμους. Κι εδώ βάζουμε μόνο θειάφι. Τίποτε άλλο».
«Παλιά, όλες οι πλαγιές που βλέπετε ήταν γεμάτες αμπέλια. Όμως οι παλιοί πέθαναν. Και οι νέοι προτιμούν το φραπέ και το κινητό…».
«Κι εγώ θα μπορούσα να κάνω άλλα πράγματα, πιο ξεκούραστα, για τα ίδια λεφτά. Αλλά βλέπετε, έχω την πετριά…», λέει χαμογελώντας η Ελένη και μας προσφέρει λαχταριστές τηγανίτες της πεθεράς της: ένα παραδοσιακό έδεσμα της Σάμου, που συνοδεύεται με ντόπιο τριμμένο τυρί.
Το υψηλότερο βουνό στη Σάμο είναι 1457 μέτρα. Σε πολλά χωριά βλέπεις παλιούς σταφυλοδόχους. Οι παραγωγοί πια έχουν τους δικούς τους.
Η περιήγησή μας στον Νότο του νησιού ολοκληρώνεται στην πανέμορφη παραλία Βοτσαλάκια - με το άσπρο ψιλό χαλικάκι και τα διαυγή νερά, για το πρώτο μπάνιο της σεζόν. Μας υποδέχεται ο Nick the Greek στο θρυλικό του ψαροταβερνάκι, μπροστά στην παραλία, κάτω από τα αρμυρίκια. Ο φοβερός αυτός τύπος μας φέρνει στο τραπέζι μια πανδαισία από φρέσκα θαλασσινά και ψαρικά: από κουτσομούρες μέχρι αχνιστά μύδια, και από πεντανόστιμες γαρίδες μέχρι σουπιές και καλαμαράκια. Must.
ΗΜΕΡΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
Αφήνουμε το φιλόξενο ξενοδοχείο «Ναυτίλος», έξω από το Πυθαγόρειο, και κατευθυνόμαστε στο εντυπωσιακό Μουσείο Οίνου στο Καρλόβασι, τη γοητευτική αυτή παραθαλάσσια πόλη που σε υποδέχεται με τα απομεινάρια των παλιών βυρσοδεψείων της.
Το Μουσείο στεγάζεται στο παλιό Βαρελοποιείο του ΕΟΣ, σε ένα κτίριο του 18ου αιώνα - εξ ου και τα τεράστια βαρέλια που σε υποδέχονται (συγγενής τέχνη με αυτήν των καραβομαραγκών). Το πρώτο είναι το πιο γιγαντιαίο που έχουμε δει, χωρητικότητας 80.000 λίτρων. Όλα έχουν ειδικό αποχετευτικό σύστημα για να φεύγουν οι οινολάσπες.
Εδώ, μαθαίνουμε πολλά για την ιστορία του ΕΟΣ και του κρασιού στη Σάμο. Οι πρώτες φιάλες παράχθηκαν το 1934, ενώ οι πρώτες εξαγωγές έγιναν το 1937 από τους Καθολικούς παπάδες που άφησαν έντονο αποτύπωμα στο νησί (υπάρχει καθολική εκκλησία, μοναστήρι και σχολείο), και έσωσαν πολύ κόσμο από τους Τούρκους.
Στο Μουσείο υπάρχει θησαυροφυλάκιο κρασιού όπου φυλάσσονται 3000 φιάλες από την περίοδο 1934-1950, ενώ εκτίθενται μηχανήματα από όλα τα στάδια οινοποίησης: χειροκίνητες αντλίες, κάλαθοι πιεστηρίου, φίλτρα οίνου κλπ. Υπάρχει πατητήρι, ενώ πίσω από την τζαμαρία έχει στηθεί μια αναπαράσταση των αναβαθμίδων και των αμπελώνων του νησιού.
Το σαμιώτικο κρασί έχει εξασφαλίσει μια από τις παλιότερες κατοχυρώσεις ελεγχόμενης ονομασίας προέλευσης της Ευρώπης (ΠΟΠ). Που σημαίνει πως τα γλυκά κρασιά του ΕΟΣ Σάμου δικαιούνται να κυκλοφορούν διεθνώς αναγράφοντας μόνο την ένδειξη «ΣΑΜΟΣ».
Συνήθως, μας λέει ο Τίτος, το λευκό κρασί πίνεται στη χρονιά του, όμως το γλυκό επιδέχεται τις πιο μακρόχρονες παλαιώσεις λόγω υψηλής περιεκτικότητας σε αλκοόλ. Όλα τα κρασιά του ΕΟΣ είναι λευκά με την εξαίρεση ενός ημίξηρου ροζέ.
Αναχώρηση από το Μουσείο Οίνου για τις βουνοκορφές της Σάμου και τον εκπληκτικό ορεινό αμπελώνα του «Ερημίτη», την επικράτεια του Σταμάτη Στασινή, από τα σταφύλια του οποίου προκύπτει αυτό το μοναδικό κρασί: το κρασί στην πιο αγνή του μορφή. Κι αυτό, γιατί, όπως μας εξήγησε, δημιουργείται με λιπάσματα που προσφέρει απλόχερα η ίδια η φύση, χωρίς ίχνος φυτοφάρμακου. Μας δείχνει το κομπόστ (το λίπασμα από φυτική ύλη που σαπίζει), έναν τεράστιο μύκητα μήλου που θυμίζει εξωγήινο πλάσμα, ενώ βουτά τα χέρια του στο χώμα για να μας δείξει τα σκουληκάκια (γαιοσκώληκες) που, όπως λέει, είναι απαραίτητα καθώς βοηθούν στο αερισμό του εδάφους. «Το πιο ακριβό λίπασμα της βιοδυναμικής είναι το σκουληκόχωμα. Το μικροκλίμα και την πανίδα της Βόρειας Σάμου, δεν θα τα βρείτε πουθενά. Διανοείστε στα 1000 μέτρα υψόμετρο να υπάρχουν ψάρια;».
Μιλάμε για ένα τέλειο οικοσύστημα, στη φιλοσοφία της βιοδυναμικής καλλιέργειας. Οι γεωργοί έλεγαν «όταν το φεγγάρι είναι γεμάτο, η γη εκπνέει. Όταν χάνεται, εισπνέει». Κι εδώ εφαρμόζεται πιστά η αρχή αυτή.
Το κρασί που προκύπτει έχει ένα μοναδικό πορτοκαλί χρώμα και δεν είναι διαυγές, αλλά θολό. Δεν έχει ίχνος χημικού - η διαύγεια στα κρασιά είναι χημική παρέμβαση, όπως μας θυμίζει ο κ. Στασινής. Ο «Ερημίτης» ανήκει στη σειρά Άθικτος Οίνος, η οποία περιλαμβάνει ακόμα τον «Βουνίτη» και τον «Προφήτη» - δύο μοναδικά κρασιά βιολογικής αμπελουργίας στη φιλοσοφία της ελάχιστης οινοποιητικής παρέμβασης. Αλλά εδώ, είπαμε, μιλάμε για βιοδυναμικό αμπελώνα, που απευθύνεται σε ένα κοινό με οικολογικές ευαισθησίες - δεν είναι τυχαίο που ο «Ερημίτης» εξάγεται στη Γαλλία. Και για να μιλήσουμε με όρους οινογνωσίας, είναι ένα «orange wine» με συμπεριφορά κόκκινου κρασιού. Οινοποιείται σε αμφορέα και στη συνέχεια πάει στο πιεστήριο.
Ο κύριος Στασινής, έμπειρος ηλεκτρονικός με θητεία και στα κοινά, που μεγάλωσε στον τόπο αυτό ως τσοπανόπουλο, τα παράτησε όλα για να αφοσιωθεί στο κρασί. Στην πανέμορφη αυτή ορεινή κοιλάδα έχει φτιάξει και το σπιτικό του, στο οποίο μας ξεναγεί η σύζυγός του αφού μας φιλεύει μια σειρά από ντόπια καλούδια, σούμα (το νησιώτικο τσίπουρο), κεράσια από το κτήμα και γλυκόπιοτο κρασί. Παραδίπλα κάνουμε τη γνωριμία μιας συμπαθέστατης χήνας με πορτοκαλί ράμφος.
Η οικογένεια Στασινή έχει συγγένεια με τον Τεντ Σαράντος του NETFLIX, η οικογένεια του οποίου είχε έρθει στη Σάμο για να γνωρίσουν τις ρίζες τους.
Το όλο περιβάλλον προσφέρεται για αυτό που λέμε οινικό τουρισμό - κάθε ώρα που περνάμε στη Σάμο, πειθόμαστε περισσότερο γι’ αυτό. «Είναι στα σχέδια του ΕΟΣ να διερευνήσει αυτές τις προοπτικές, έχουμε βρει μάλιστα τους χώρους», λέει ο Τίτος Φραντζής. «Στόχος μας είναι να γίνουν επισκέψιμοι 7 αμπελώνες».
Το επιστέγασμα της σημερινής περιπλάνησης τιτλοφορείται «food and wine pairing», μία -δίχως υπερβολή- μυσταγωγία συνταιριάσματος φαγητού και κρασιού, στο εστιατόριο Ορίζοντας των αδερφών Σκουρφούντα. Σκαρφαλωμένο στην πλαγιά του χωριού Πλάτανος, με αεροπλανική θέα τόσο στη Νότια όσο και στη Βόρεια Σάμο, ο «Ορίζοντας» υποδέχτηκε μια καλή παρέα φίλων του κρασιού και του φαγητού, ανάμεσά τους τον Δήμαρχο και τη σύζυγό του Σταυρούλα, αλλά και τις οινολόγους του ΕΟΣ Μαρία Βουλαρίνου και Στέλλα Χατζηπαναγιώτου, δια χειρός του σεφ Βασίλη Σκουρφούντα και με προικισμένο «ξεναγό» σε κάθε συνταίριασμα τον αδερφό του, Άγγελο.
Έντεκα κρασιά παρήλασαν στο μυθικό αυτό τραπέζι, και ισάριθμα πιάτα, αλμυρά και γλυκά, δημιουργημένα, ή μάλλον φιλοτεχνημένα έτσι ώστε να αναδεικνύουν τις γευστικές αποχρώσεις των οίνων αυτών και τις οξύτητές τους - αλλά και το αντίστροφο. Ενδεικτικά να αναφέρουμε πως το ξεκίνημα έγινε με το κρασί «Ψηλές κορφές» το οποίο συνοδεύτηκε από καρπάτσιο με μαγιάτικο και αυγά ρέγγας - ιδανικό πιάτο για να αναδείξει, όπως είπε ο Άγγελος, «τους λεμονανθούς, το γιασεμί, το λεμόνι, το λάιμ, τον άγουρο πυρηνόκαρπο που διακρίνουμε στο βάθος, και τις τραγανές οξύτητες του κρασιού», συνεχίστηκε με αστακό ταρτάρ και αρμύρα, ιδανική συνοδεία για το «Moscato Aspro», και, μεταξύ πολλών άλλων, με την εκπληκτική πικάντικη (με τσίλι) μπουγιαμπέσα με μύδι, γαρίδα, ροφό και κρόκο Κοζάνης που συνδυάστηκε με το ροζέ «Βαβέλ» (με αρώματα βιολέτας, δαμάσκηνου και κερασιού).
Όταν δε ήρθε η σειρά του «Ερημίτη», ο οποίος συνοδεύτηκε από αρνί (σιγοψημένο για μια ολόκληρη μέρα, σε σουβίντ, μέσα στο νερό), ο Άγγελος μίλησε για ένα κρασί «ακολλάριστο» και «αφιλτράριστο», που, καθώς έχει τανίνες, «μουδιάζει ελαφρώς τα ούλα» και «δίνει την αίσθηση του φρέσκου καρυδιού όταν σπάει». Δυνατή εμπειρία υπήρξε και ο «Βουνίτης», από την περιοχή Ξεπαγιασμένο, «με τρομερή οξύτητα και ορυκτότητα και μακρά επίγευση», που δένει ιδανικά με τη συναγρίδα φρικασέ που γευτήκαμε.
Πανζουρλισμός επικράτησε όταν μπήκαμε στη χώρα των γλυκόπιοτων κρασιών, με τους τολμηρούς να επευφημούν για την τάρτα με κρέμα ροκφόρ και αχλάδι ποσέ συνεπικουρούμενο με το «VDN (Vin doux naturel) - Muscat de Samos», και τους λάτρεις του κλασικού (όπως εγώ), να απολαμβάνουν με ανακούφιση μια εκπληκτική κρεμ μπριλέ με υπέροχα κρασιά όπως το «Nectar» (φυσικώς γλυκός). Επιστέγασμα όλων αυτών το «1963», η ναυαρχίδα των γλυκών κρασιών της Σάμου, «παντρεμένη» με ένα υπέροχο γλυκό όπου η βελούδινη σοκολάτα συνδυαζόταν με πιπέρι. Ο οικοδεσπότης μας, συσχέτισε το 1963 με τον βαρύ χειμώνα της χρονιάς εκείνης στην Ευρώπη, όπου τα πάντα καλύφθηκαν με χιόνι και οι άνθρωποι αναστέναξαν. Όμως, η επόμενη Άνοιξη ήταν τέλεια και «οδήγησε με τη σειρά της σε μια τέλεια αμπελουργική χρονιά». Ένα κρασί «ύμνος στην αμπελουργία και τον ανθρώπινο πολιτισμό», που μας έφερε μία επίγευση από καβουρδισμένο καφέ, σοκολάτα, καπνό, δάσος, πετιμέζι, ξυπνώντας ακόμα και θρησκευτικές μνήμες…
Σταυρούλα και Θεμιστοκλής Παπαθεοφάνους
ΗΜΕΡΑ ΤΡΙΤΗ
…και ημέρα αποχαιρετισμού, με ένα μπάνιο-βάφτισμα στην εκπληκτική παραλία του Ποταμιού (μην χάσετε τη θέα από το λευκό εκκλησάκι λίγο πριν φτάσετε - ξεκινά και μονοπατάκι από εκεί, το οποίο καταλήγει στα βότσαλα).
Κι επειδή μάλλον δεν χορτάσαμε φαγητό και κρασί την προηγούμενη (!), γεύμα στην «Αρχόντισσα», με σπεσιαλιτέ το γεμιστό κατσίκι (τυπικό έδεσμα στη Σάμο, ψημένο στον ξυλόφουρνο) σε μια ρουστίκ ταβέρνα με θέα ελικοπτέρου, σε μια κατάφυτη ορεινή χαράδρα που θυμίζει τα Άγραφα, αλλά απέχει μόλις 10 λεπτά από την παραλία με το αυτοκίνητο. Ο ναός της κρεατοφαγίας, αφού μεταξύ άλλων σερβίρει και χοιρινό κότσι.
Η κυρία Σταυρούλα Παπαθεοφάνους πάντως, η σύζυγος του Δημάρχου Δυτικής Σάμου κυρίου Παπαθεοφάνους, βάζει στη δική της γέμιση και συκωτάκια! Και είναι πρώτη στα πανηγύρια του νησιού, όπως σε αυτό που γίνεται κάθε χρόνο στην πλατεία του όμορφου χωριού τους, την πλατεία των Aγωνιστών της Εθνικής Αντ ίστασης στα Κουμέικα, όπου ήπιαμε τον καφέ μας κάτω από τον υπεραιωνόβιο πλάτανο και είπαμε «αντίο» ή μάλλον «στο επανιδείν» και στο «επαναπίειν».
