Ήταν λίγο πριν το ξέσπασμα της πανδημίας, το 2019, και η σκόνη που σηκωνόταν απ’ την Πόλη του Φωτός περιέπαιζε θρασύτατα την περήφανη κορυφή του Πύργου του Άιφελ. Η κόρη δυο Ισπανών μεταναστών είχε μετατρέψει το Παρίσι σε τεράστιο εργοτάξιο, κερδίζοντας πολλούς πιστούς υποστηρικτές κι ακόμα περισσότερους ορκισμένους εχθρούς. Ήταν η δήμαρχος Anne Hidalgo, που με την επιμονή του Φραγκισκανού μοναχού Ουίλιαμ στο Όνομα του Ρόδου είχε βάλει μπρος πάνω από 8.000 δημόσια έργα, προκειμένου να δώσει ένα πιο ανθρώπινο και περιβαλλοντικά φιλικό πρόσωπο στο Παρίσι.
Δρόμοι σκάβονταν και κόβονταν στα δύο, παλιές πλάκες πεζοδρομίων αναποδογυρίζονταν για να δημιουργηθούν χιλιόμετρα ποδηλατοδρόμων. Στόχος, οι ποδηλάτες να κυκλοφορούν παντού με ασφάλεια μέχρι το 2026. Ένας κεντρικός αυτοκινητόδρομος μετατράπηκε σε πεζόδρομο. Ιστορικές πλατείες σαν τη Madeleine, τη Bastille και τη Nation αναπλάστηκαν με γνώμονα τους πεζούς. Ταυτόχρονα, συνεργεία έσκαβαν για να αναμορφώσουν την ηλεκτροδότηση και τη θέρμανση των μεγάλων κτιρίων, το μετρό, την τοπική συγκοινωνία και τους υπάρχοντες ποδηλατοδρόμους. Η Hidalgo είχε σίγουρα κηρύξει ανένδοτο ενάντια στα αυτοκίνητα, δοκιμάζοντας τα νεύρα των οδηγών που κόρναραν τώρα περισσότερο λόγω συχνότερου μποτιλιαρίσματος.
Δε γίνεται ομελέτα αν δεν σπάσεις αυγά, όμως, κατά την κλισέ φράση δικών μας πολιτικών, που συνήθως όχι μόνο δεν σπάνε αυγά, αλλά τα κλωσούν κιόλας. Η Hidalgo θα έκανε αργότερα την ιδέα της «Πόλης του Ενός Τέταρτου» κεντρικό σύνθημα στην προεκλογική της εκστρατεία το 2020. Ο σύμβουλός της, πολεοδόμος και καθηγητής του Πανεπιστημίου της Σορβόννης Carlos Moreno, ήταν εκείνος που θα διαμόρφωνε και θα εκλαΐκευε το 2016 το θεωρητικό πλαίσιο της Πόλης των 15 Λεπτών: της «ville du quart d’heure».
Τι είναι αυτό; Η ιδέα οι πόλεις να είναι οργανωμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούμε να εξυπηρετούμαστε για τα πάντα μέσα σε 15 λεπτά, περπατώντας ή με το ποδήλατο. Η δουλειά μας, το σχολείο των παιδιών, το κέντρο υγείας, τα μαγαζιά, το γυμναστήριο, τα εστιατόρια, τα πάρκα, τα πολιτιστικά κέντρα, οι δημόσιες υπηρεσίες - όλα μα όλα να βρίσκονται σε απόσταση μέχρι 15 λεπτά από το σπίτι μας.
Δεν γίνεται βέβαια να ξαναχτίσουμε τις γειτονιές. Μπορούμε όμως να τις αναμορφώσουμε κατάλληλα. Έτσι, θα έχουμε λιγότερα αυτοκίνητα, περισσότερο και πιο ασφαλή χώρο για πεζούς, παιδιά, ανθρώπους με αναπηρία, ηλικιωμένους. Χώρο για κοινωνικές συναντήσεις.
Σκέψου: Πόσο πιο ποιοτική θα ήταν η ζωή σου αν δεν έτρωγες τη μισή μέσα στο αυτοκίνητο ή σε άθλιες δημόσιες συγκοινωνίες για να μετακινηθείς σαν το λάστιχο από τη μια υποχρέωση στην άλλη; Είναι διαφορετικό να επιλέγεις να επισκεφθείς άλλη περιοχή για λόγους αναψυχής και διαφορετικό να είσαι υποχρεωμένος να το κάνεις.
«Η πόλη να ακολουθεί τους ανθρώπους, όχι τα αυτοκίνητα»
Μιλώντας στο Ted-X το 2020, ο Moreno θα σκιαγραφούσε τα τρία βασικά χαρακτηριστικά της Πόλης των 15 Λεπτών:
«Πρώτον, ο ρυθμός της πόλης πρέπει να ακολουθεί τους ανθρώπους, όχι τα αυτοκίνητα».
«Δεύτερον, κάθε τετραγωνικό μέτρο πρέπει να εξυπηρετεί πολλούς διαφορετικούς σκοπούς».
«Τέλος, οι γειτονιές πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε να μπορούμε να ζούμε, να εργαζόμαστε και να ευημερούμε σε αυτές χωρίς να πρέπει διαρκώς να μετακινούμαστε αλλού».
Η ιδέα, όπως εφαρμόζεται στο Παρίσι, αναπτύσσει τη γειτονιά θεωρώντας τα σχολεία ως «πυρήνες» της. Οι αυλές τους ανακαινίζονται για να μεταμορφωθούν σε πάρκα, όπου θα πραγματοποιούνται και άλλες δραστηριότητες τις εξωσχολικές ώρες. Η δήμαρχος στοχεύει να κάνει τα μισά από τα 140.000 πάρκινγκ στο Παρίσι χώρους αναψυχής και συνάντησης: πάρκα, παιδότοπους, πάρκινγκ ποδηλάτων. Ήδη το 2019 μπορούσες να μετακινηθείς στην πόλη για μεγάλες αποστάσεις με ποδήλατο κατά μήκος της όχθης του Σηκουάνα προστατευόμενος από τα αυτοκίνητα με ειδικό διαχωριστικό, αλλά και από το Concorde στη Βαστίλλη.
Οι οδηγοί την απεχθάνονται, οι ταξιτζήδες δεν θέλουν να τη βλέπουν ούτε ζωγραφιστή, αλλά η Hidalgo δήλωνε απτόητη στους New York Times: «Διεξάγουμε ολόκληρο πρόγραμμα προσαρμογής για να φέρουμε πίσω τη φύση στην πόλη αυτή. Προσπαθούμε να το χτίσουμε όλο αυτό γύρω από το κάθε άτομο. Αλλά η αλλαγή είναι δύσκολη».
Ο «χάρτης της ευτυχίας»
Δεν είναι μόνο το Παρίσι. Γύρω στις 16 πόλεις διεθνώς εφαρμόζουν ή έχουν βάλει στόχο την Πόλη των 15 Λεπτών, με παραλλαγές – άλλες εστιάζουν σε επιλεγμένες αστικές περιοχές, άλλες αναμορφώνουν ολόκληρη την πόλη.
Μία από αυτές είναι η Σανγκάη – ήδη 50 κινεζικές πόλεις επιθυμούν να τη μιμηθούν. Η ιδέα του 2014 άρχισε να γίνεται πράξη το 2019, όταν εφαρμόστηκε πιλοτικά ο «15λεπτος Κύκλος Ζωής της Κοινότητας» σε επιλεγμένες αστικές περιοχές. Για παράδειγμα, στη γειτονιά Jing’an άνοιξε ένα διαφορετικό κέντρο φροντίδας και απασχόλησης παιδιών. Εκεί μπορεί κάποιος να αφήσει το παιδί ή το εγγόνι του ακόμα και για λίγες ώρες, όσες του χρειάζονται για να διεκπεραιώσει άλλες υποχρεώσεις. Σύμφωνα με την China Daily, το κέντρο δουλεύει στο 100% από το ξεκίνημα της λειτουργίας του. Κυβερνητικός αξιωματούχος δήλωνε ότι έλυσε τα χέρια σε παππούδες και γιαγιάδες που δεν προλάβαιναν να κάνουν τίποτε γιατί πρόσεχαν το εγγόνι τους. Μάλιστα, τα κέντρα αυτά έχουν δημιουργηθεί κοντά σε γηροκομεία, νηπιαγωγεία, κοινοτικά κέντρα, για να διευκολύνουν περισσότερο.
Οι αρχές δημιουργούν έναν «χάρτη ευτυχίας»: επάνω του σημειώνουν τις υπηρεσίες που οι πολίτες δηλώνουν ότι χρειάζονται. Το πλάνο συμπληρώνεται με επέκταση των δημόσιων συγκοινωνιών. Η Σανγκάη περηφανεύεται πλέον για το μεγαλύτερο δίκτυο μετρό παγκοσμίως - 831 χιλιόμετρα. Όλοι μπορούν να βρεθούν σε έναν σταθμό μέσα σε 15 λεπτά.
Το 2022 ξεκίνησε και το έργο για περισσότερα από 1.000 νέα πάρκα και χώρους πρασίνου μέχρι το 2025. Μεταξύ άλλων, οι «νεκροί χώροι» της πόλης -ξεχασμένες εκτάσεις κάτω από υπερυψωμένους δρόμους και γέφυρες- τώρα μετατρέπονται σε πάρκα, χώρους άθλησης και παιδότοπους, καφέ και γκαλερί.
Μια πόλη για να παίζουν τα παιδιά
Στην Ισπανία, η Βαρκελώνη έχει βάλει μπρος τις «υπερ-γειτονιές» (Superilles στα καταλανικά): Μια σειρά από οικοδομικά τετράγωνα εντάσσονται σε ένα «υπερτετράγωνο», στο οποίο μόνο οι κάτοικοι και οι υπηρεσίες διανομής έχουν πρόσβαση με όχημα και με μέγιστη ταχύτητα 10χλμ/ώρα. Τα αυτοκίνητα έχουν αποκλειστεί από πολλούς δρόμους. Χώροι που χρησιμοποιούνταν ως πάρκινγκ, τώρα έχουν μετατραπεί σε μικρά πάρκα, όπου μπορούν να παίζουν τα παιδιά ή να κάνουν τον περίπατό τους οι μεγαλύτεροι. Το πρώτο Superille δημιουργήθηκε το 2017 στην περιοχή Poble Nou. Υπήρξε μεγάλη αντίδραση από επιχειρηματίες της περιοχής και οδηγούς, πολλοί κάτοικοι όμως το υποστήριξαν. Μέχρι στιγμής, οι επιχειρήσεις της περιοχής, όχι μόνο δεν πέθαναν, αλλά ο αριθμός τους αυξήθηκε κατά 30%.
Η ιδέα γίνεται δημοφιλής και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το Μπρίστολ, το Μπέρμινγκχαμ, το Καντερμπέρι, το Ίπσουιτς και το Σέφιλντ έχουν βάλει πλώρη για την «πόλη των 15 λεπτών». Η ιστορική Οξφόρδη δηλώνει ότι θα το έχει πετύχει μέχρι το 2040. Οι περισσότερες πόλεις που αγκαλιάζουν το σχέδιο ελέγχονται από τους Εργατικούς. Οι Συντηρητικοί αντιδρούν.
Η μετάβαση είναι δύσκολη, καθώς συνδέεται με περιορισμούς για τα αυτοκίνητα στο πλαίσιο εφαρμογής των «Ζωνών Εξαιρετικά Χαμηλής Εκπομπής Ρύπων». Είναι χαρακτηριστικό ότι πέρυσι τον Φεβρουάριο στην Οξφόρδη, χιλιάδες διαδήλωσαν ενάντια στο σχέδιο. Όσοι εναντιώνονται ισχυρίζονται ότι απειλούνται τα δικαιώματα των οδηγών και οι τοπικές επιχειρήσεις.
Το τελευταίο, ωστόσο, έχει διαψευστεί στην πράξη, όπως παρατηρήθηκε στην περίπτωση της Βαρκελώνης, αλλά και του Πόρτλαντ των ΗΠΑ, στο οποίο η πτώση κατά 20% της κίνησης στους δρόμους σήμανε ένα επιπλέον 1,4 δισ. ευρώ για την τοπική οικονομία. Στις ΗΠΑ, η μέση απόσταση που χρειάζεται για να πάει κανείς για ψώνια εκτιμάται στα 7 μίλια (11,2 χμ). Η «Πόλη του Εικοσαλέπτου (εκεί)» λοιπόν στο Πόρτλαντ συνιστά «ριζική απόρριψη σχεδόν όλων όσων έχουν χτίσει οι ΗΠΑ από τότε που υπάρχουν», όπως το έθετε ο Guardian.
Επιπλέον, η χρήση ποδηλάτου εκτιμάται ότι αποφέρει περισσότερα από 90 δισ. ευρώ στην ΕΕ, ενώ η κίνηση στους δρόμους ισούται με ετήσια ζημία 800 δισ. ευρώ για την υγεία, το περιβάλλον και τις υποδομές.
Πάει η Εκάλη για ψώνια στο Περιστέρι;
Η ιδέα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα στη σύλληψή της, χωρίς αυτό ωστόσο να σημαίνει ότι δεν προκύπτουν προβλήματα και προβληματισμοί.
Μήπως έτσι ενταθεί οι κοινωνικός κατακερματισμός μεταξύ πλούσιων και φτωχών γειτονιών αφού θα μειωθεί ο κοινός χώρος αλληλεπίδρασης; Πώς θα αποκτήσουν οι φτωχές γειτονιές τις δομές που χρειάζονται για να λειτουργήσουν ως «γειτονιές του τετάρτου»; Κι αν το χρήμα των πλουσίων περιχαρακωθεί στις περιοχές τους, δεν θα φτωχοποιηθούν περαιτέρω οι λαϊκές περιοχές;
Στις ΗΠΑ, μάλιστα, και όπου ο πληθυσμός είναι πιο έντονα διαχωρισμένος χωροταξικά με βάση εισοδηματικά και φυλετικά κριτήρια, αυτή η ιδέα δεν μπορεί να εφαρμοστεί χωρίς δραστικές παρεμβάσεις και επενδύσεις. Εάν αγνοηθεί η συγκεκριμένη παράμετρος, ενδέχεται να αποξενώσει ακόμα περισσότερο τις περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες και τις υποβαθμισμένες γειτονιές, προειδοποιεί ειδικός στο Bloomberg. Οι τελευταίες αντιδρούν λοιπόν γιατί κάτι τέτοιο μπορεί να εντείνει το λεγόμενο «gentrification».
Τα παραπάνω είναι πραγματικά διλήμματα, που όμως μάλλον σχετίζονται περισσότερο με την κρατική κοινωνική πολιτική παρά με τη συγκεκριμένη ιδέα για αστική αναμόρφωση. Αφενός, για τη δημιουργία δομών πρέπει να φροντίσει το κράτος. Αφετέρου, δεν ήταν ανέκαθεν πιο πιθανό ο πλούσιος της Εκάλης να «πεταχτεί» για ψώνια στο Μιλάνο ή το Λονδίνο, και όχι στο Περιστέρι; Το «τείχος» υπάρχει ήδη. Και δεν οφείλεται σε καμία Πόλη των 15 Λεπτών.
Το πιο σημαντικό πρόβλημα ίσως προκύπτει εάν μπει πολύ υψηλά ο πήχης για τις εκπομπές ρύπων. Η Πόλη των 15 Λεπτών, γράφει το Chroniques Architecture, «είναι η πόλη που κλείνει την πόρτα στα φορτηγά που προμηθεύουν τα μίνι μάρκετ» και ευνοεί τα παράδοξα: «Από πού έρχεται ο ταξιτζής που φέρνει τον κάτοικο στο σπίτι του μετά από ένα δείπνο αρκετά δεκάλεπτα μακριά; Τι συμβαίνει με τον διανομέα που ρισκάρει τη ζωή του στο ποδήλατο για να φέρει ζεστό στον 6ο όροφο το βίγκαν μπέργκερ που φτιάχτηκε σε μια ανήλιαγη κουζίνα στην παρακάτω γειτονιά; Και πώς έφθασε το κουνουπίδι σχετικά σύντομα στη λαϊκή του Aligre;»
Οι συνωμοσιολόγοι βλέπουν «δρακόντειο λοκντάουν»
Ωστόσο, οι βάσιμοι προβληματισμοί πόρρω απέχουν από την παράνοια των θεωριών συνωμοσίας που έχουν αναπτυχθεί γύρω από την Πόλη των 15 Λεπτών. Κάποιοι είναι βέβαιοι: ο κρυφός στόχος των κυβερνήσεων είναι τα δρακόντεια λοκντάουν που θα εγκλωβίσουν τη ζωή μας σε μια «τροχιά» 15 λεπτών.
Τον περασμένο Φεβρουάριο, στο βρετανικό Κοινοβούλιο, ο Συντηρητικός Νικ Φλέτσερ καλούσε σε δημόσια συζήτηση για τη «διεθνή σοσιαλιστική ιδέα» των Πόλεων των 15 Λεπτών, που «θα σας αφαιρέσουν τις ατομικές σας ελευθερίες», όπως είπε. Αργότερα, ο παρουσιαστής του νέου καναλιού GB News, που παραλληλίζεται με το «τραμπικό» αμερικανικό Fox News, προειδοποιούσε τους ακροατές για τις «βαθιά ανελεύθερες, καθόλου βρετανικές» Πόλεις των 15 Λεπτών και το συνεπακόλουθο «δυστοπικό σχέδιο» το οποίο συνδέεται με «μια κουλτούρα παρακολούθησης που θα ζήλευε και η Πιονγιάνγκ». «Τρομακτικοί γραφειοκράτες τοπικών αρχών θέλουν να δουν ολόκληρη την ύπαρξή σας συμπυκνωμένη σε δεκαπέντε λεπτά της ώρας», δήλωνε, λες και διάβαζε απόσπασμα από την Αποκάλυψη του Ιωάννη.
Για «ηλίθιους τυραννικούς γραφειοκράτες» που αποφασίζουν πού θα οδηγεί ο κόσμος, μίλησε στο κανάλι του στο You Tube ο ακροδεξιός ψυχολόγος και σχολιαστής Τζόρνταν Πάτερσον. Η Πόλη των 15 Λεπτών είναι «άλλη μια τρέλα που την εκμεταλλεύτηκαν οι επίδοξοι αυταρχικοί» και στοχεύει μεταξύ άλλων να μειώσει την… κατανάλωση θερμίδων και να περιορίσει την κίνηση έξω από τα όριά της. Το σχετικό tweet του στο οποίο χαρακτήριζε «διαστροφή» την ιδέα και κουνούσε το δάχτυλο να «μην ξεγελαστούμε» καθώς «είναι μέρος ενός καλά οργανωμένου σχεδίου» συγκέντρωσε εκατομμύρια views.
Σε κοινωνικά δίκτυα και διαδικτυακά fora, συνωμοσιολόγοι συνδέουν την ιδέα με τα λοκντάουν του κορωνοϊού. Ένα εξαιρετικά δημοφιλές Tik Tok βίντεο από τον Καναδά, συγκρίνει τη σχετική πρόταση για την πόλη Έντμοντον με τα Hunger Games. Σε ένα άλλο βίντεο Tik Tok από τη Βρετανία, ο πρωταγωνιστής συγκρίνει την ιδέα με το Black Mirror και την αποδίδει… στους Τόρις, προκαλώντας μειδιάματα όσον αφορά στις πηγές πληροφόρησής του. «Θα πρέπει να ζητάς γαμημ@@η άδεια για να βγεις από τη ζώνη σου», λέει.
Μάλιστα, συνωμοσιολόγοι κυκλοφόρησαν έναν φερόμενο ως χάρτη του Έντμοντον, με τις διάφορες γειτονιές χρωματισμένες διαφορετικά μεταξύ τους και λεζάντα πως δεν θα επιτρέπεται να οδηγεί κάποιος από τη μία στην άλλη. «Με τη διαφορά ότι ο χάρτης απεικόνιζε ουσιαστικά το Καντερμπέρι της Αγγλίας, που εξετάζει τη δική του εκδοχή της Πόλης των 15 Λεπτών», σημείωνε το Vice. «Το Έντμοντον δεν έχει προτείνει απαγόρευση διέλευσης από τη μια γειτονιά στην άλλη, και το σχέδιό του έχει ως βασικό άξονα να υπάρχει μια υγιής αναλογία διαθέσιμων επιχειρήσεων και υπηρεσιών σε κάθε γειτονιά».
Το δε σχέδιο του Καντερμπέρι προβλέπει κλείσιμο κάποιων δρόμων στο κέντρο της πόλης μέσω ενός ηλεκτρονικού συστήματος που «διαβάζει» πινακίδες. Έτσι, μόνο τα ταξί, τα οχήματα διανομής, τα ποδήλατα και οι πεζοί θα μπορούν να χρησιμοποιούν τους δρόμους. Οι οδηγοί θα έχουν πρόσβαση στις γειτονιές από διαφορετικές οδούς, που μπορεί να καθιστούν τη διαδρομή πιο χρονοβόρα. Κι όμως, ο παλιός μας γνώριμος Νάιτζελ Φάρατζ (σήμερα επίτιμος πρόεδρος του κόμματος Reform UK και παρουσιαστής στο GB News) το χαρακτήρισε «κλιματικό λοκντάουν». Η παράνοια έφθασε σε τέτοιο επίπεδο που οι τοπικές αρχές -σημειώνει το Vice- χρειάστηκε να κυκλοφορήσουν βίντεο για να αποδημήσουν τα εξωφρενικά επιχειρήματα, γνωστοποιώντας ταυτόχρονα ότι λάμβαναν τηλεφωνήματα από πανικοβλημένους πολίτες που φοβούνταν ότι θα τους περιορίσουν στο σπίτι τους.
Κάτι παρόμοιο έχει προταθεί και στην Οξφόρδη - φίλτρα κυκλοφορίας. Οι συνωμοσιολόγοι θεώρησαν ότι επρόκειτο για απαγόρευση κυκλοφορίας «εκτός ζώνης». «“Αυτό είναι κομμουνισμός” δήλωνε ιστοσελίδα αρνητών της κλιματικής αλλαγής», έγραφε το Forbes, αρνούμενο να παραπέμψει σε αυτή. Η ίδια ιστοσελίδα «επίσης ισχυρίζεται ότι τα εμβόλια σκοτώνουν, το Brexit ήταν εξαιρετική ιδέα και ότι Τραμπ και Πούτιν είναι ιδιοφυίες που αξίζει να τις ακούει κανείς», συμπλήρωνε.
Μπορεί η Πόλη των 15 Λεπτών να διαφέρει από περιοχή σε περιοχή, ωστόσο πουθενά και σε κανέναν δεν απαγορεύεται να επισκεφθεί διαφορετική γειτονιά με όποιον τρόπο θέλει, σημειώνει το Vice. Απλώς ίσως χρειαστεί περισσότερος χρόνος.
Το όνειρο ενός φτωχού παιδιού από την Κολομβία
«Με προσβάλλουν, με αποκαλούν ανθρώπινο σκουπίδι, νεοφασίστα και σάπιο Λατίνο», θα έλεγε ο πνευματικός πατέρας της ιδέας της «Πόλης των 15 Λεπτών» Carlos Moreno στο Forbes για τον οχετό που δέχεται από συνωμοσιολόγους. Οι εχθροί του, δεξιοί και αριστεροί όπως επισημαίνεται στο ρεπορτάζ, συγκλίνουν στην άρνηση της κλιματικής αλλαγής, την υποβάθμιση των κινδύνων του κορωνοϊού, και είναι αντιεμβολιαστές. «Τα ψέματά τους είναι τερατώδη», συμπλήρωνε ο Moreno, τονίζοντας ότι παραμένει πιστός στην ιδέα του και περήφανος γι’ αυτή.
Έχει ίσως μια κάποια σημασία να αναφερθεί ότι ο Moreno γεννήθηκε στην Κολομβία το 1959 από αναλφάβητους αγρότες γονείς και μπόρεσε να ενταχθεί στο εκπαιδευτικό σύστημα μόνο όταν υφαρπάχθηκε η γη της οικογένειας και τους εκδίωξαν στην κοντινότερη πόλη παρά τη θέλησή τους, σημειώνει το Forbes. Φοιτητής, εντάχθηκε στην αριστερή αντάρτικη ομάδα M-19, που γεννήθηκε μετά τις φερόμενες ως εκλογές βίας και νοθείας του 1970 και την ανάδειξη δεξιάς κυβέρνησης - και έφθασε να αποτελεί τη δεύτερη σημαντικότερη οργάνωση μετά το FARC. Η Γαλλία του παρείχε άσυλο όταν τον κυνηγούσε ο κολομβιανός στρατός. Αυτό το κομμάτι του βιογραφικού του επικαλούνται οι εχθροί του για να τον παρουσιάσουν ως επικεφαλής κάποιας «αριστερής» συνωμοσίας.
«Για πάρα πολύ καιρό», λέει ο ίδιος, «όλοι όσοι ζούμε σε μεγάλες και μικρές πόλεις, αποδεχόμασταν το μη αποδεκτό. Ότι στις πόλεις η αίσθηση του χρόνου είναι στρεβλή. Γιατί ένας θορυβώδης και βρώμικος δρόμος πρέπει να είναι ένας θορυβώδης και βρώμικος δρόμος; Γιατί δεν μπορεί να είναι ένας δρόμος με κήπους, με δέντρα, όπου οι άνθρωποι μπορούν πραγματικά να συναντηθούν, να περπατήσουν μέχρι τον φούρνο και τα παιδιά να πάνε περπατώντας στο σχολείο;».
Ίσως, σε περιπτώσεις, είναι μακρύς ο δρόμος για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ώστε η Πόλη των 15 Λεπτών να είναι κοινωνικά δίκαιη. Ωστόσο, όσοι βλέπουν δαίμονες πίσω από την προοπτική μιας ανθρώπινης πόλης, έχουν μάλλον κοιτάξει το τέρας κατάματα για τόσο πολύ, που έχουν αρχίσει να του μοιάζουν.
