Αρκετά συχνά, όταν μαθαίνουμε νέα για το Brexit ακούμε αντικρουόμενες πληροφορίες. Η λίρα κατρακυλάει σε ρεκόρ τριακονταετίας, αλλά η απασχόληση βρίσκεται στο ιστορικά υψηλότερο επίπεδό της. Η Βουλή, μετά από μεγάλο δικαστικό αγώνα που συγκέντρωσε παγκόσμιο ενδιαφέρον, θα έχει επιτέλους λόγο στη διαδικασία εξόδου, αλλά δεν πρόκειται να την αναιρέσει. Οι παρακάτω ερωταπαντήσεις ίσως αποσαφηνίσουν μερικές παραμέτρους του Brexit.
Γιατί η Μεγάλη Βρετανία ψήφισε Brexit;
Ο βρετανικός ευρωσκεπτικισμός έχει τη βάση του στην εδραιωμένη αντίληψη των Βρετανών ότι οι θεσμοί της χώρας τους έχουν μεγαλύτερη ιστορική συνέχεια και αποτελεσματικότητα από τους αντίστοιχους ευρωπαϊκούς. Οι κρίσεις του ευρώ και της μετανάστευσης -δύο δηλαδή μέτωπα στα οποία οι Βρετανοί δεν συμμετέχουν: ενιαίο νόμισμα και συνθήκη Σένγκεν- νομιμοποίησαν τον ευρωσκεπτικισμό στη συνείδηση ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων. Την ίδια στιγμή, η ανεργία στη χώρα κυμαίνεται στο 5%, περίπου στο μισό σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ στη χώρα έρχονται να ζήσουν σε ετήσια βάση 650.000 μετανάστες (οι 284.000 από τους οποίους είναι Ευρωπαίοι υπήκοοι). Τα νούμερα αυτά ενισχύουν την άποψη των Βρετανών ότι οι Ευρωπαίοι, ενώ αποτυγχάνουν στα δικά τους εγχειρήματα, εκμεταλλεύονται την πετυχημένη βρετανική οικονομία. Αυτός ο παράδοξος συνδυασμός της αίσθησης ισχύος και της ξενοφοβίας δημιούργησε το κλίμα μέσα στο οποίο ευδοκίμησε ο λαϊκισμός δηλητηριάζοντας την πολιτική ζωή της χώρας, με συνέπεια το δημοψήφισμα.
Μπορεί η Βουλή να σταματήσει το Brexit;
Μπορεί, αλλά δεν θα το κάνει. Στη Βρετανία όλες οι περιφέρειες είναι μονοεδρικές. Από τους 650 βουλευτές οι 492 υποστήριξαν την παραμονή της Μεγάλης Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Την ίδια στιγμή όμως, περίπου 420 εκλογικές περιφέρειες ψήφισαν υπέρ του Brexit. Οι βουλευτές δεν δεσμεύονται λοιπόν απλά από την εντολή της ψήφου σε εθνικό επίπεδο. Πώς είναι δυνατόν να αγνοήσουν την ετυμηγορία των εκλογικών τους περιφερειών; Η βουλή άλλωστε έχει ήδη συμφωνήσει με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήδη από τον περασμένο Δεκέμβριο. 461 βουλευτές ψήφισαν υπέρ και ενέκριναν το χρονοδιάγραμμα της Τερέσα Μέι. Μην ξεχνάμε ότι τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος την αποφάσισε επίσης το βρετανικό κοινοβούλιο με 544 ψήφους υπέρ. Η βουλή δεν θα πάρει πίσω ούτε το δημοψήφισμα, ούτε το αποτέλεσμα του. Το Brexit ήρθε και ως νομοσχέδιο στη Βουλή, η φιλοευρωπαϊκή πτέρυγα της επιδίωξε ανεπιτυχώς να βελτιώσει τους όρους του μέσα από τροπολογίες, αλλά ο νόμος τελικά πέρασε χωρίς αλλαγές και με μεγάλη πλειοψηφία (494 υπέρ, 122 κατά).
Μπορεί να γίνει δεύτερο δημοψήφισμα;
Μόνο αν αλλάξουν οι συνθήκες. Την ιδέα του δεύτερου δημοψηφίσματος την είχαν βάλει στο τραπέζι κάποιοι συντηρητικοί πριν το δημοψήφισμα. Το σκεπτικό τους ήταν ότι εμείς θα ψηφίσουμε Brexit, μετά θα πάμε να διαπραγματευτούμε, η Ευρώπη θα πανικοβληθεί και θα μας δώσει κάτι ουσιαστικό που δεν μας δίνει τώρα (σας θυμίζει κάτι;), και επομένως θα ψηφίσουμε ξανά επί της νέας συμφωνίας, όταν αυτή γίνει. Η πρόθεση των Τόρις ήταν να αποφορτίσουν την ψήφο του Ιουνίου, ώστε ο κόσμος να επιλέξει πιο εύκολα Brexit. Τώρα, που το Brexit κέρδισε, για δεύτερο δημοψήφισμα πιέζουν μόνο οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες. Η εκ νέου προσφυγή στις κάλπες δεν είναι δηλαδή θέση ούτε των Συντηρητικών, ούτε των Εργατικών. Οι Φιλελεύθεροι όμως έχουν μόνο 9 βουλευτές, πήραν λιγότερες ψήφους από το UKIP και δεν μπορούν σήμερα να επηρεάσουν τις εξελίξεις. Μόνο λοιπόν αν αλλάξουν τα δεδομένα στην οικονομία θα υπάρξει και μεταστροφή του κλίματος που θα νομιμοποιεί πολιτικά ένα δεύτερο δημοψήφισμα.
Γιατί δεν κατέρρευσε η οικονομία όπως προέβλεπαν οι Remainers;
Το καλοκαίρι είχαμε ρεκόρ απασχόλησης, η ανάπτυξη συνέχισε να τρέχει με τους περσινούς ρυθμούς, οι μισθοί δεν επηρεάστηκαν, οι τιμές των σπιτιών παραμένουν στα ύψη. Μόνο που το Brexit δεν έχει συμβεί ακόμη. Ο αντίκτυπος από την πτώση της λίρας στην καθημερινή ζωή των Βρετανών τώρα αρχίζει να φαίνεται μέσω του πληθωρισμού που έχει φτάσει σε ρεκόρ διετίας με 1,6%. Οι τιμές εισαγωγής καυσίμων και τροφίμων αυξάνονται, και οι επιχειρήσεις μετακυλίουν την επιβάρυνση στους καταναλωτές. Το 2020 εκτιμάται ότι θα έχουμε πτώση των φορολογικών εσόδων ως συνέπεια των χαμηλότερων ρυθμών στην οικονομία. H χώρα θα πληρώσει λογαριασμό εκατό δις λιρών την επόμενη πενταετία, εξαιτίας της αβεβαιότητας και αστάθειας που θα φέρει το Brexit. Είκοσι τράπεζες ήδη συζητάνε τη μετεγκατάστασή τους στη Φρανκφούρτη, ανάμεσα τους και η Citygroup που απασχολεί 9.000 εργαζομένους. Στην αυτοκινητοβιομηχανία ενώ σημειώθηκε ρεκόρ με 1,8 εκατομμύρια εξαγωγές στην ΕΕ, φέτος έχουμε δραματική πτώση στις επενδύσεις στον χώρο. H Nissan με 5.000 εργαζόμενους λέει ότι θα επανεξετάσει τη στάση παραμονής της στη χώρα. Όμως, το αν οι φόβοι των remainers επιβεβαιωθούν, θα το μάθουμε όταν και αν το Brexit αρχίσει να συμβαίνει.
Θα διαλυθεί το Ηνωμένο Βασίλειο σε περίπτωση εξόδου;
Δύσκολο. H κυβέρνηση της Σκωτίας επισείει ξανά την απειλή του δημοψηφίσματος ώστε να αποχωρήσει από το Ηνωμένο Βασίλειο. Τα πράγματα όμως έχουν αλλάξει στην οικονομία της. Η πτώση της τιμής πετρελαίου την έχει οδηγήσει να έχει αυτή τη στιγμή έλλειμμα 9,5%, διπλάσιο από το συνολικό έλλειμμα του Ηνωμένου Βασιλείου και το μεγαλύτερο μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με αυτά τα δεδομένα, η ψήφος υπέρ της ανεξαρτησίας έχει χάσει το μομέντουμ που απέκτησε μετά το δημοψήφισμα του ‘14. Επίσης, το 63% των εξαγωγών της Σκωτίας πηγαίνει στο ΗΒ, και μόνο το 18% στην ΕΕ. Αν και όταν λοιπόν οι Σκωτσέζοι κληθούν να πάρουν την απόφαση τους, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα διαλέξουν τον δρόμο της Ευρώπης αντί του Ηνωμένου Βασιλείου. Τη Βόρειο Ιρλανδία που επίσης ψήφισε remain, η κυβέρνηση προσπαθεί να την εξαιρέσει από τους συνοριακούς ελέγχους, όταν θα συμβεί το Brexit, ώστε να ελαχιστοποιήσει τις συνέπειες.
Τι θα συμβεί με τους Ευρωπαίους που ζουν στη Μεγάλη Βρετανία;
Στο Ηνωμένο Βασίλειο ζουν περίπου τρία εκατομμύρια κάτοικοι με ευρωπαϊκή ιθαγένεια οι οποίοι δεν γνωρίζουν το καθεστώς παραμονής τους μετά το Brexit. Ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εσωτερικών είπε ότι όσοι Ευρωπαίοι έχουν συμπληρώσει πέντε χρόνια στη χώρα θα μπορέσουν να μείνουν. Για να πάρεις όμως τη βεβαίωση κατοικίας πρέπει να περιμένεις στην ουρά. Ο αριθμός εκείνων που ζητάνε να αποκτήσουν την ιθαγένεια έχει αυξηθεί κατά 50%. Οι αιτήσεις από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούνιο του ‘16 ήταν 37.000 και αυξήθηκαν σε 56.000 μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου. Πέρσι δόθηκαν περίπου 18.000 άδειες μόνιμης παραμονής. Για να εγκριθούν οι αιτήσεις 3 εκατομμυρίων θα χρειαστούμε 100 χρόνια! Το καθεστώς παραμονής για όλους τους Ευρωπαίους παραμένει στην ουσία αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γι’ αυτό και η κυβέρνηση αρνήθηκε να δεχθεί τροπολογία στο νόμο της που θα εγγυόταν το καθεστώς παραμονής των Ευρωπαίων υπηκόων στην επικράτεια της.
Μήπως τελικά το Brexit δεν θα συμβεί ποτέ;
Τo Brexit δεν είναι κάτι που θα συμβεί μέσα σε μια μέρα με δραματικό τρόπο. Θα ισχύσει αυτό που βιώνουμε ήδη: το Brexit ως μία κατάσταση. Θα υπάρξει η στιγμή στην οποία κυβέρνηση θα ενεργοποιήσει το άρθρο 50, προκειμένου να ξεκινήσει επισήμως η διαδικασία της αποχώρησης. Για να ολοκληρωθεί όμως η έξοδος και να αποκτήσει μορφή η νέα σχέση της Μ. Βρετανίας με την ΕΕ θα απαιτηθούν χρόνια. Ο υπουργός Οικονομικών Φίλιπ Χάμοντ έχει πει ότι θα χρειαστούν περίπου έξι χρόνια για να ολοκληρωθεί η διαδικασία εξόδου, αφού η συμφωνία Ηνωμένου Βασιλείου και ΕΕ πρέπει να εγκριθεί από τα κοινοβούλια των 27 χωρών-μελών. Είναι πιθανό τα επόμενα χρόνια, και αν πράγματι συμβεί κάτι που θα ταρακουνήσει την οικονομία, να οδηγηθούμε σε μία συμφωνία που να εξασφαλίζει πρόσβαση του ΗΒ στην ενιαία αγορά και ειδικό καθεστώς μετακίνησης των Ευρωπαίων στη χώρα. Μία συμφωνία δηλαδή που να μην έχει μεγάλη διαφορά με όσα ισχύουν σήμερα. Προς το παρόν η Τερέσα Μέι ζητάει το σκληρό Brexit, είναι όμως δύσκολο να ξέρουμε αν όσα λέει αποτελούν την αληθινή της πρόθεση ή τη διαπραγματευτική της τακτική, τόσο με την ΕΕ, όσο και με το εκλογικό σώμα και την πρόσφατη ετυμηγορία του.
