Γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά πως όταν η φρίκη συμβαίνει «μακριά», ο περισσότερος κόσμος την παρακάμπτει γυρνώντας το βλέμμα αλλού - και η περίπτωση του Darfur είναι ακριβώς αυτό. Η φρίκη που δεν φιγουράρει στο πρωτοσέλιδο, «ξεκινά» από μια πόλη, το El-Fashir, αλλά στην πραγματικότητα, μας αγγίζει όλους. Και το θέμα είναι πόσο αθόρυβα θα επιτρέψουμε να συμβούν και αυτά τα εγκλήματα;
Το El-Fashir, στην επαρχία Βόρειου Darfur του Σουδάν, έπεσε υπό τον έλεγχο της RSF (Rapid Support Forces) ύστερα από πολιορκία μεγάλης διάρκειας, σχεδόν 18 μήνες. Η RSF επωφελήθηκε της αποχώρησης του στρατού (Sudanese Armed Forces - SAF) και κατέλαβε το στρατιωτικό φυλάκιο της 6ης Μεραρχίας. Η RSF δεν έπεσε από τον ουρανό· είναι η παραστρατιωτική δύναμη που βγήκε από το τέρας που τη δεκαετία του 2000 λεγόταν Janjaweed (οι έφιπποι δολοφόνοι που έκαψαν χωριά στο Darfur υπό την ανοχή της κυβέρνησης του Omar al-Bashir). Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο είχε εκδώσει ένταλμα για τον al-Bashir ήδη από το 2009 για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, αλλά τίποτα δεν άλλαξε. Η RSF απλώς άλλαξε στολή, πήρε smartphones, drones και PR συμβούλους.
Με ηγέτη τον Mohamed Hamdan Dagalo (γνωστό ως Hemedti), η RSF εμφανίστηκε αρχικά ως «δύναμη σταθερότητας». Όταν ξέσπασε ο εμφύλιος το 2023, η RSF βρήκε την τέλεια ευκαιρία: κατέλαβε την πρωτεύουσα Khartoum, άρχισε να αποκόπτει πόλεις, να λεηλατεί χωριά, να στρατολογεί παιδιά. Κι ενώ η Δύση το ήξερε, έκανε scroll. Το CNN έπαιζε τις εκλογές των ΗΠΑ και το BBC μιλούσε για τον νέο βασιλικό γάμο.
Η κατάληψη του Ελ Φασέρ από την RSF δίνει στην παραστρατιωτική ομάδα τον έλεγχο και των πέντε πρωτευουσών πολιτειών στο Darfur, και σηματοδοτεί ένα σημαντικό σημείο καμπής στον πόλεμο. Ο στρατός αποκλείεται πλέον από το ένα τρίτο του σουδανικού εδάφους, μια εξέλιξη που, σύμφωνα με τους ειδικούς, εγείρει την πιθανότητα η χώρα να αντιμετωπίσει τη διχοτόμηση.
Από τη στιγμή της πτώσης της πόλης, άρχισαν να έρχονται στην επιφάνεια στοιχεία μαζικών εκτελέσεων, στοχευμένων εθνοτικών δολοφονιών, εκτεταμένης καταστροφής υποδομών και απευθείας καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Για παράδειγμα, η μελέτη του Humanitarian Research Lab (HRL) του Yale School of Public Health αναφέρει ότι δορυφορικές εικόνες δείχνουν «θερμικά αποτυπώματα συμβατά με φρέσκα πτώματα» και εκτεταμένες καύσεις σωρών μετά την είσοδο της RSF στην πόλη.
Οι πρώτες αναφορές κάνουν λόγο για πάνω από 2.000 εκτελέσεις αμάχων μέσα σε λίγες μέρες. Ομάδες γιατρών που βρίσκονταν εκεί μιλούν για «εξαφανισμένους» συναδέλφους και καμένα νοσοκομεία. Τα θύματα είναι άμαχοι. Γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένοι που εγκλωβίστηκαν σε μια πόλη υπό πολιορκία, με ανεπαρκή τρόφιμα, χωρίς ασφάλεια, χωρίς να μπορούν να φύγουν.
Screenshot από μη επαληθευμένο υλικό που κοινοποιήθηκε από Σουδανούς ακτιβιστές, υποτίθεται ότι δείχνει πτώματα και καμένα οχήματα στο Ελ Φασέρ. ©Facebook Συντονισμός Επιτροπών Αντίστασης - Ελ Φασέρ
Η Washington Post αποκάλυψε ότι οι ΗΠΑ και η ΕΕ προσπάθησαν να «μεσολαβήσουν» για ειρηνευτικές συνομιλίες, μέσω Zoom. Ναι, Zoom, την ώρα που άνθρωποι καίγονταν ζωντανοί. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εξέδωσε μια ανακοίνωση «βαθιάς ανησυχίας», στην πράξη όμως, μέχρι στιγμής, τίποτα. Και κάπως έτσι, η RSF κατέλαβε μια ολόκληρη πόλη με μηδενική στρατιωτική αντίσταση και καμία διεθνή παρέμβαση, γιατί δεν υπάρχει γεωπολιτικό όφελος. Δεν υπάρχει πετρέλαιο στο El Fashir, δεν υπάρχει στρατηγικό λιμάνι, δεν υπάρχει “white guilt” να εκτονωθεί με hashtags.
Γιατί είναι σημαντικό να μας απασχολεί
To Darfur έχει ιστορικό-παρακαταθήκη από τις σφαγές των αρχών της δεκαετίας του 2000, όταν οι Janjaweed πραγματοποιούσαν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις σε αφρικανικούς πληθυσμούς στο όνομα της «σταθερότητας». Η σημερινή RSF είναι μια δύναμη που καταλαμβάνει στρατιωτικά φυλάκια και μέσα σε λίγες ώρες αρχίζει τις μαζικές εκτελέσεις, εφαρμόζοντας στρατηγική φόβου. Με την πολιορκία της πόλης, τον αποκλεισμό βοήθειας και την απαγόρευση μετακίνησης, η κατάσταση για τους κατοίκους θυμίζει «εκκαθάριση».
Όταν η διεθνής κοινότητα δεν επιβάλει άμεσα μέτρα ή περιορισμούς, τότε μιλάμε και πάλι για ανοχή. Δεν έχουμε ακούσει μέχρι σήμερα για μια ουσιαστική διεθνή επέμβαση. Τα ΜΜΕ δυσκολεύονται να καλύψουν το Darfur όπως θα κάλυπταν μια κρίση πιο «κοντά μας». Και το χειρότερο, όσοι ζητούν δικαιοσύνη αναγκάζονται να «παλεύουν» με τον χρόνο, τη λήθη, την έλλειψη τεκμηρίωσης.
Η Shayna Lewis, ειδικός στο Σουδάν στην Πρόληψη και τον Τερματισμό των Μαζικών Φρικαλεοτήτων, μια από τις ομάδες που έχουν στενή επαφή με την κοινωνία των πολιτών του Darfur, κατηγόρησε την RSF ότι σφαγιάζει πολίτες: «Οι κάτοικοι του El Fasher που είχαν εγκαταλείψει προηγουμένως την πόλη μαθαίνουν για τον θάνατο των αγαπημένων τους προσώπων μέσα από πλάνα εκτελέσεων που κυκλοφορούν ευρέως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης».
Υπάρχουν σοβαροί φόβοι για επανάληψη των σφαγών που έλαβαν χώρα στην πρωτεύουσα του Δυτικού Darfur, Τζενέινα, μετά την κατάληψη της πόλης το 2023, όταν σκοτώθηκαν έως και 15.000 πολίτες - κυρίως από μη αραβικές ομάδες. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περισσότεροι από 1 εκατομμύριο άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει το Ελ Φασέρ από την έναρξη του πολέμου και περίπου 260.000 άμαχοι, οι μισοί από τους οποίους παιδιά, παραμένουν παγιδευμένοι χωρίς βοήθεια. Πολλοί έχουν καταφύγει στην κατανάλωση ζωοτροφών.
Η υπηρεσία μετανάστευσης του ΟΗΕ δήλωσε ότι περισσότεροι από 26.000 άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τις μάχες στο Ελ Φασέρ από την Κυριακή, είτε αναζητώντας ασφάλεια στα περίχωρα της πόλης είτε κατευθυνόμενοι προς την Ταουίλα, 72 χιλιόμετρα δυτικά. Στην Ταουίλα, ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα δήλωσαν ότι αντιμετωπίζουν μια μαζική εισροή τραυματιών από το Ελ Φασέρ στο νοσοκομείο της πόλης. Από το βράδυ της Κυριακής, 130 άτομα έχουν νοσηλευτεί, συμπεριλαμβανομένων 15 σε κρίσιμη κατάσταση, ανέφεραν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα.
Ο Arjan Hehenkamp, επικεφαλής της Διεθνούς Επιτροπής Διάσωσης για την κρίση στο Darfur, δήλωσε ότι η πόλη, η οποία ήδη φιλοξενούσε έναν τεράστιο αριθμό εκτοπισμένων, βρισκόταν σε οριακό σημείο. «Χωρίς σημαντική αύξηση της ανθρωπιστικής βοήθειας, τα βάσανα εδώ θα επιδεινωθούν περαιτέρω», είπε.
Η Emi Mahmoud από το Δίκτυο Εσωτερικά Εκτοπισμένων του Darfur περιέγραψε την κρίση ως το τελικό στάδιο της γενοκτονίας του Darfur. «Έχω δει βίντεο με τάφρους και χαρακώματα γεμάτα με πτώματα φίλων, γειτόνων και μελών της οικογένειας μου. Έχουν υπάρξει αναφορές για ολόκληρες οικογένειες που κρέμονται από δέντρα».
Για αρχή, αυτό που χρειάζεται αυτή τη στιγμή είναι άμεση διεθνής επιτήρηση και συλλογή δεδομένων για όσα συμβαίνουν. Μαρτυρίες, βίντεο, δορυφορικές εικόνες. Ο χρόνος περνάει και όσο καθυστερεί η κινητοποίηση, τόσο ο αριθμός των θυμάτων αυξάνει. Από εκεί και πέρα πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα προστασίας των αμάχων. Ο αποκλεισμός της πόλης, η απαγόρευση βοήθειας, η απουσία διαδρόμων ασφαλείας, όλα αυτά πρέπει να αλλάξουν. Αν οι κάτοικοι δεν μπορούν να φύγουν ή να τροφοδοτηθούν, η κατάσταση γίνεται μία ανθρωπιστική έκτακτη ανάγκη. Και βέβαια, η RSF πρέπει να λογοδοτήσει, όχι μόνο με δηλώσεις. Να υπάρξουν επιτέλους κυρώσεις, αναφορές σε διεθνές ποινικό δίκαιο και πίεση για λογοδοσία.
Να το πάμε παραπέρα, στα ουσιαστικά; Να δημιουργηθεί άμεσα ανθρωπιστικός διάδρομος με αερομεταφορές τροφίμων και φαρμάκων, να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός διεθνούς προστασίας αμάχων (άρθρο 7 του Καταστατικού της Ρώμης), να παγώσουν τα περιουσιακά στοιχεία της RSF και των υποστηρικτών της σε Εμιράτα και Σαουδική Αραβία και βέβαια να επιβληθεί εμπάργκο όπλων και να διακοπούν οι διπλωματικές σχέσεις μέχρι να παραδοθούν οι υπεύθυνοι.
Τίποτα από αυτά δεν θα γίνει. Το Darfur μπορεί να μην είναι στην «πόρτα» μας, αλλά το γεγονός ότι ήδη σκοτώνονται άμαχοι μαζικά, σημαίνει ότι νομιμοποιείται και πάλι η εθνοκάθαρση, κάτι που ήδη συμβαίνει καιρό τώρα στη Γάζα, παρά τις αντιδράσεις του κόσμου παγκοσμίως.
