«Οι μεγάλες και μονομερείς κλιμακώσεις του μετώπου με τον Λίβανο, από πλευράς Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένης της επίθεσης με την έκρηξη pager (βομβητών) και της δολοφονίας του κορυφαίου αξιωματούχου της Χεζμπολάχ, Ιμπραχίμ Ακίλ, τις τελευταίες ημέρες, έχουν σχεδιαστεί για να νομιμοποιήσουν μια εισβολή του ισραηλινού στρατού (IDF) στον Λίβανο ή, τουλάχιστον, μια τεράστια από αέρος ισραηλινή εκστρατεία κατά της Χεζμπολάχ, στον νότιο Λίβανο τις επόμενες ημέρες», εκτιμά μιλώντας στην Popaganda, την ώρα που το Ισραήλ καλεί τους αμάχους στο Λίβανο να απομακρυνθούν, χωρίς να αποκλείει μιας χερσαία επιχείρηση, ο Επίκουρος Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Φρέιζερ Βάλεϊ του Καναδά, με ειδίκευση στις Παλαιστινιακές Σπουδές, Κόλτερ Λόουερς (Colter Louwerse).
Η εναέρια επίθεση είναι μια πιθανότητα, προσθέτει ο ειδικός, «μόνο επειδή το Ισραήλ είναι υπεραλλεργικό στην απώλειες μαχητών και θέλει να γλιτώσει τους στρατιώτες του από απευθείας αντιπαράθεση με τα σκληρά στρατεύματα της Χεζμπολάχ».
Δημόσια, ισραηλινοί αξιωματούχοι ισχυρίζονται ότι το κίνητρο πίσω από τις επιθέσεις τους στον Λίβανο είναι να εξασφαλίσουν το βόρειο τμήμα του Ισραήλ, από το οποίο έχουν εκτοπιστεί δεκάδες χιλιάδες Ισραηλινοί πολίτες λόγω των πυραύλων της Χεζμπολάχ, μια κατάσταση που το Ισραήλ ισχυρίζεται ότι «καμία άλλη χώρα δεν θα ανεχόταν». Ωστόσο, «υπάρχουν καλοί λόγοι για να απορρίψουμε αυτό το πρόσχημα», υποστηρίζει ο καναδός ακαδημαϊκός.
«Από τότε που το Ισραήλ κατέστρεψε τη Ράφα, καθιστώντας την -όπως και την υπόλοιπη Γάζα- μια έρημη περιοχή που “ουρλιάζει”, έχει τερματίσει τις επιχειρήσεις του στη Γάζα, θεωρώντας ότι ο πρωταρχικός του στόχος -να καταστήσει τη Γάζα ακατοίκητη- έχει επιτευχθεί σε μεγάλο βαθμό. Εάν όντως το ζήτημα για το Ισραήλ τώρα είναι οι εκτοπισμένοι πολίτες του στο βόρειο τμήμα του, η λύση είναι μάλλον απλή. Το Ισραήλ θα πρέπει να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός στη Γάζα. Εξαρχής, ο Χασάν Νασράλα, ο ηγέτης της Χεζμπολάχ, έχει ισχυριστεί ότι η οργάνωσή του θα τερματίσει την ρίψη πυραύλων στο βόρειο τμήμα του Ισραήλ, όταν επιβληθεί κατάπαυση του πυρός στη Γάζα. Το ότι η κυβέρνηση Νετανιάχου δεν επιδιώκει μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα, αλλά αντίθετα επιδιώκει να μεταφέρει το θέατρο του πολέμου στον Λίβανο, δείχνει ότι το κίνητρό της δεν είναι η ασφάλεια για τους βόρειους πολίτες του, αλλά η εξάλειψη μιας μεγάλης απειλής για την περιφερειακή του ηγεμονία. Η Χεζμπολάχ, και πίσω από αυτή, το Ιράν».
«Η Χεσμπολάχ δεν έχει τσιμπήσει το δόλωμα του Ισραήλ»
Παρότι στόχος των επιθέσεων του Ισραήλ είναι, σύμφωνα με τον συνομιλητή μας, «να προκαλέσουν μια βίαιη απάντηση της Χεζμπολάχ - κατά προτίμηση μια απάντηση που θα σκοτώσει λίγους εβραιοισραηλινούς αμάχους, καθώς αυτό θα του επέτρεπε να κάνει μια εισβολή παρουσιαζόμενη ως “αυτοάμυνα”-, η Χεζμπολάχ «δεν έχει τσιμπήσει προς ώρας το δόλωμα. Εκτός από τη συμβολική εκτόξευση ρουκετών σε άδειες περιοχές εντός του Ισραήλ, έχει απορροφήσει σοφά τα χτυπήματα του Ισραήλ, αντί να του δώσει μια πρόφαση για εισβολή».
Αυτό είναι ο λόγος που ο Κόλτερ Λόουερς κρίνει πιθανό το Ισραήλ «να συνεχίσει την κλιμάκωση της έντασης τις επόμενες ημέρες έως ότου καταστεί αδύνατο για τη Χεζμπολάχ να επιδείξει αυτοσυγκράτηση, δίνοντας έτσι το ποθητό άλλοθι για εισβολή του ισραηλινού στρατού στον Λίβανο».
Όταν λέμε ότι το Ισραήλ επιδιώκει να «νομιμοποιήσει» έναν πόλεμο στον Λίβανο, «στην πραγματικότητα μιλάμε για το Ισραήλ που επιδιώκει να νομιμοποιήσει έναν πόλεμο στα μάτια των Αμερικανών, και μόνο στα αμερικανικά μάτια», τονίζει ο ειδικός σε παλαιστινιακά ζητήματα.
Αυτήν τη στιγμή, οι αμερικανοί πολιτικοί, πάντως, υποστηρίζει ο Κόλτερ Λόουερς «είναι εντυπωσιασμένοι από το τεχνολογικό κατόρθωμα που κατάφερε το Ισραήλ με την επίθεση μέσω των pagers. Και αν η Χεζμπολάχ αντεπιτεθεί, θα ξεχάσουν όλοι βολικά τις επιθετικές ενέργειες της IDF που τροχοδρομούν μια γενικότερη ανάφλεξη, καταδικάζοντας μονομερώς την “επιθετικότητα” της Χεζμπολάχ, oμνύοντας στην αδιάκοπη υποστήριξη σε έναν ισραηλινό πόλεμο “αυτοάμυνας”».
Απαισιόδοξος και στον σχολιασμό της παρούσας κατάστασης, αλλά και στις προοπτικές εκεχειρίας στη Γάζα και εκτόνωσης της έντασης στη Δυτική Όχθη εμφανίζεται κατά τη συνομιλία μας ο καναδός Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης. «Είναι αδύνατο να προβλεφθεί πότε θα τελειώσουν οι επιχειρήσεις του IDF στη Γάζα, ή τι θα ακολουθήσει και πότε», σχολιάζει, θεωρώντας σύνθετο κι εκρηκτικό το μείγμα των «άγνωστων» πολιτικών παραγόντων που πρέπει να ληφθούν υπόψη για τις εξελίξεις στην περιοχή.
«Πολλές δεκαετίες για να ανοικοδομηθούν τα σπίτια στη Γάζα»
«Ακόμη και εάν, όμως, μετά το επαναλαμβανόμενο “ναυάγιο” των συνομιλιών, επρόκειτο να επιτευχθεί εκεχειρία και μια ισραηλινή αποχώρηση (από τη Γάζα), και οι Παλαιστίνιοι επέστρεφαν σταδιακά στα σπίτια τους, θα χρειάζονταν δεκαπέντε χρόνια αποκλειστικά για να καθαρίσουν οι 40 εκατομμύρια τόνοι μπάζων από τα ερείπια στην περιοχή, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ», εξηγεί.
«Θα χρειαστούν περισσότερες δεκαετίες για να ανοικοδομηθούν τα σπίτια των επιζώντων Παλαιστινίων που καταστράφηκαν τους τελευταίους έντεκα μήνες», συνεχίζει ο καναδός ακαδημαϊκός, χαρακτηρίζοντας τις συνθήκες που επικρατούν στη Γάζα, στην παρούσα στιγμή, «πέρα από κάθε περιγραφή. Οι υπηρεσίες των Ηνωμένων Εθνών εδώ και πολύ καιρό δεν είχαν λόγια για να αποτυπώσουν την καταστροφή που έχει προκληθεί. Η Γάζα έχει ονομαστεί το πιο επικίνδυνο μέρος στον κόσμο για να εργάζεσαι ως δημοσιογράφος, το πιο επικίνδυνο μέρος στον κόσμο για να είσαι εργαζόμενος στον τομέα της υγείας και το πιο επικίνδυνο μέρος στον κόσμο για να είσαι εργαζόμενος σε ανθρωπιστικούς φορείς. Συνολικότερα, η Γάζα ενδεχομένως είναι το πιο επικίνδυνο μέρος στον πλανήτη».
Ισραηλινοί αξιωματούχοι και στρατιώτες δυσανασχετούν στις διεθνείς πιέσεις, «προκειμένου να επιτραπεί η είσοδος μιας σταγόνας ανθρωπιστικής βοήθειας στην περιοχή», συνεχίζει ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Φρέιζερ Βάλεϊ. «Αυτή η δυσαρέσκεια εξηγεί εν μέρει γιατί οι ισραηλινές δυνάμεις στοχεύουν επανειλημμένως νηοπομπές ανθρωπιστικής βοήθειας, συμπεριλαμβανομένης της πρόσφατης επίθεσης στο όχημα του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος (World Food Programme) του ΟΗΕ , που, μετά τους πρόσφατους πυροβολισμούς ισραηλινών στρατιωτών εναντίον οχήματός του, αναστέλλει τη δραστηριότητά του μέχρι νεοτέρας», υπογραμμίζει ο συνομιλητής μας.
«Το πρωταρχικό εμπόδιο για την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα είναι, με άλλα λόγια, το Ισραήλ. Στρατιωτικοί αξιωματούχοι των ΗΠΑ και του Ισραήλ προ πολλού έχουν παρόλα αυτά καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το Ισραήλ δεν είναι σε θέση να επιτύχει τον στόχο εξάλειψης της Χαμάς, στη Γάζα, με στρατιωτική βία. Εν τω μεταξύ, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ έχουν πει πολλές μεγαλοστομίες για να υποστηρίξουν την εκεχειρία, ο Πρόεδρος Μπάιντεν δηλώνει “αισιόδοξος” για μια συμφωνία εδώ και μήνες, ενώ στην πράξη επιτρέπει τη δολιοφθορά των διαπραγματεύσεων από το Ισραήλ, σε κάθε βήμα. Η ψήφιση από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ενός ψηφίσματος (2735) τον Ιούνιο, που ζητά κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, είναι ενδεικτική της βασικής δυναμικής που υπάρχει».
Δηλαδή; Το Συμβούλιο Ασφαλείας κάλεσε και τα δύο μέρη, το Ισραήλ και τη Χαμάς, να τηρήσουν μια κατάπαυση του πυρός με όρους που καθόρισε ο πρόεδρος των ΗΠΑ και φέρεται ότι «είναι αποδεκτοί από το Ισραήλ». Απροσδόκητα, η Χαμάς ενέκρινε αυτό το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας, αποδεχόμενο την πρόταση Μπάιντεν. Το Ισραήλ, ωστόσο, απέρριψε βίαια το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Αν, επομένως, μπορούμε να πιστέψουμε την κυβέρνηση Μπάιντεν, το Ισραήλ απέρριψε μια πρόταση κατάπαυσης του πυρός με τους όρους που το ίδιο πρότεινε. Στη συνέχεια, η κυβέρνηση Μπάιντεν εισήγαγε μια «πρόταση γεφύρωσης», η οποία, αρκετά προβλέψιμα, εισήγαγε νέους όρους για μια κατάπαυση του πυρός ευνοϊκή για το Ισραήλ, που θα ήταν αδύνατο να αποδεχθεί η Χαμάς.
Και οι συνομιλίες στο Κάιρο οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο, ενώ αναφέρονταν στην απελευθέρωση 33 ομήρων μέσα σε έξι εβδομάδες. Οι ακριβείς όροι της πρότασης είναι υπό συνεχή συζήτηση και πάντα υπόκεινται σε αλλαγές. Ωστόσο, η πρόταση κατάπαυσης του πυρός έχει δομηθεί εδώ και πολύ καιρό, ώστε να περιλαμβάνει τρεις φάσεις: Πρώτον, κατάπαυση του πυρός και ανταλλαγή ομήρων, συμπεριλαμβανομένης της απελευθέρωσης ανθρωπιστικών ομήρων, όπως αναφέρατε. Δεύτερον, μια «βιώσιμη ηρεμία» και πλήρη αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων, μαζί με μια συνολική ανταλλαγή των εναπομείναντων αιχμαλώτων. Τρίτον, ανταλλαγή νεκρών, ανοικοδόμηση της Γάζας και «ένα πλήρες τέλος» στην ισραηλινή πολιορκία. Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, το Ισραήλ δεν έχει δικαίωμα να διατηρήσει εδάφη στη Λωρίδα της Γάζας, η οποία είναι Κατεχόμενη Παλαιστινιακή Επικράτεια. Αυτό περιλαμβάνει τον διάδρομο της Φιλαδέλφειας.
Οι απαιτήσεις του Ισραήλ για ρυθμίσεις ασφαλείας του διαδρόμου είναι νέες. Και δεν περιλαμβάνονται στη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, που ενέκρινε το Συμβούλιο Ασφαλείας, τον Ιούνιο. Είναι αξιοσημείωτο ότι το Ισραήλ απαιτεί «διακανονισμούς ασφαλείας», για να αποτρέψει τη ροή όπλων προς τη Χαμάς στη Γάζα, αλλά δεν γίνεται καμία απολύτως συζήτηση για ρυθμίσεις που να εγγυώνται την ασφάλεια των παλαιστινίων αμάχων, μέσω, για παράδειγμα, ενός εμπάργκο όπλων στο Ισραήλ. Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, το ελάχιστο που πρέπει να επιτύχει μια κατάπαυση του πυρός είναι ο οριστικός τερματισμός των εχθροπραξιών, η πλήρης αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων από τη Λωρίδα, η πλήρης ανταλλαγή ομήρων, μαζί με την άρση του παράνομου αποκλεισμού του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας. Είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι οι περίπου 10.000 Παλαιστίνιοι στις ισραηλινές φυλακές είναι σήμερα de facto όμηροι, καθώς το Ισραήλ απαγόρευσε στον Ερυθρό Σταυρό να τους επισκεφθεί και δεν τους επέτρεψε μια δίκαιη δίκη. Στην ιδανική περίπτωση, μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός θα έθετε επίσης την περαιτέρω αποχώρηση του Ισραήλ από όλα τα κατεχόμενα εδάφη (Γάζα, Δυτική Όχθη και Ανατολική Ιερουσαλήμ), σύμφωνα με τις εντολές του Διεθνούς Δικαστηρίου Δικαιοσύνης, το οποίο, τον Ιούλιο του 2024, έκρινε ότι «το κράτος του Ισραήλ υπόκειται στην υποχρέωση να τερματίσει την παράνομη παρουσία του στα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη το συντομότερο δυνατό». Αυτό θα ήταν ιδανικό, αλλά με δεδομένη την αυθάδεια του Ισραήλ, είναι πολιτικά αδύνατο.
Κατά πόσο η Παλαιστινιακή Αρχή θα μπορούσε να είναι μέρος της λύσης και με ενεργό ρόλο την «επόμενη ημέρα»; Ποιες άλλες δυνάμεις, εκτός από τις αραβικές και τις δυτικές, θα έπρεπε να μετάσχουν στις διαπραγματεύσεις; Ο «υπεργολάβος» του Ισραήλ στη Δυτική Όχθη, η Παλαιστινιακή Αρχή, είναι πολύ αδύναμος και αντιδημοφιλής στους Παλαιστίνιους για να αναλάβει τον έλεγχο στη Γάζα. Είναι επίσης δύσκολο να φανταστεί κανείς το τέλος της ισραηλινής γενοκτονίας στη Γάζα, με τη Χαμάς ανέπαφη στον έλεγχό της. Ο μόνος τρόπος, κατά τη γνώμη μου, για να επιτευχθεί όντως κατάπαυση του πυρός είναι να ασκηθεί συντονισμένη, υλική πίεση στο ανυπότακτο μέρος - στην περίπτωση αυτή, στο κράτος του Ισραήλ.
Ο πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ, Εχούντ 'Ολμερτ, υπέγραψε μνημόνιο συνεργασίας με τον Νάσερ αλ-Κουντούα (Nasser al-Qudwa), ανιψιό του Γιασέρ Αραφάτ, στις 17 Ιουλίου 2024, προκειμένου να «προωθήσουν την επίτευξη Ειρήνης στη Μέση Ανατολή», μέσω της εφαρμογής της λύσης των δύο κρατών, με βάση τα σύνορα του 1967. Η συμφωνία που προωθούν βασίζεται στη λύση που ο Όλμερτ παρουσίασε στον Μαχμούντ Αμπάς το 2008, και προβλέπει το 4,4% της συνολικής επικράτειας της Δυτικής Όχθης να προσαρτηθεί από το Ισραήλ με αντάλλαγμα ένα μέρος του Ισραήλ. Μπορεί να έχει αποτελέσματα αυτή η ανεπίσημη προσπάθεια; Είναι πολύ απίθανο να υπάρξουν καρποί. Καμία εκ των δύο προσωπικοτήτων δεν κατέχει πολιτική εξουσία, ούτε είναι σε θέση να επηρεάσει σημαντικά την ισραηλινή ή την παλαιστινιακή πολιτική. Η επίσημη θέση της παρούσας ισραηλινής κυβέρνησης, μαζί με όλα τα μεγάλα πολιτικά κόμματα, είναι η κατηγορηματική αντίθεση σε κάθε μορφή παλαιστινιακού κράτους και η πλήρης δέσμευση στην αποκλειστική ισραηλινή κυριαρχία μεταξύ του ποταμού και της θάλασσας. Από την παλαιστινιακή πλευρά, η Παλαιστινιακή Αρχή έχει υποστηρίξει επί δεκαετίες τη λύση των δύο κρατών. Αφού ανέλαβε την εξουσία τον Ιανουάριο του 2006, η Χαμάς άρχισε επίσης να ελίσσεται προς μια μετριοπαθή κατεύθυνση.
Δεν προτίθετο να αναγνωρίσει όμως το Ισραήλ. Αν και η ίδια δεν ήταν έτοιμη να αναγνωρίσει το Ισραήλ, εξέφρασε την προθυμία να καθιερώσει μια μακροπρόθεσμη εκεχειρία, με αντάλλαγμα μια παλαιστινιακή κρατική οντότητα και να σεβαστεί μια λύση των δύο κρατών, κατόπιν διαπραγμάτευσης, εάν επικυρωθεί με δημοψήφισμα του παλαιστινιακού λαού. Όταν το Ισραήλ απάντησε σε αυτές τις διπλωματικές προσπάθειες με επαναλαμβανόμενες κρίσεις βίας στη Λωρίδα της Γάζας, η Χαμάς αποχώρησε από τη συζήτηση για μια διπλωματική λύση.
Εξέφρασαν πάντως οι δύο άνδρες την υποστήριξή τους στο σχέδιο που παρουσίασε ο Πρόεδρος Μπάιντεν στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο ζητούσε τη δημιουργία ενός «Συμβουλίου Επιτρόπων» που θα κυβερνά τη Λωρίδα της Γάζας, μετά την αποχώρηση του Ισραήλ, και θα πρέπει να συνδεθεί οργανικά με την Παλαιστινιακή Αρχή. Μαζί με το Συμβούλιο Υπουργών, θα πρέπει να προετοιμάσει τόσο τη Δυτική Όχθη όσο και τη Λωρίδα της Γάζας για γενικές εκλογές εντός 24 έως 36 μηνών. Είναι ρεαλιστική αυτή η λύση μετά τον πόλεμο; Για λόγους που εξέθεσα παραπάνω, δεν πιστεύω ότι αυτή η πρόταση είναι εφαρμόσιμη. Η ίδρυση ενός Συμβουλίου Επιτρόπων προϋποθέτει την καταστροφή από το Ισραήλ της πολιτικής εξουσίας της Χαμάς στη Γάζα, κάτι που απλά δεν είναι εφικτό. Επιπλέον, αν πραγματοποιούνταν σήμερα εκλογές στη Δυτική Όχθη, η Χαμάς θα τις κέρδιζε σχεδόν σίγουρα, καθώς η διεφθαρμένη και άδικη Παλαιστινιακή Αρχή περιφρονείται από τους περισσότερους κατοίκους της Δυτικής Όχθης για τη συνεργασία της στον τομέα της ασφάλειας με την ισραηλινή κατοχή. Το Ισραήλ δεν θα επιτρέψει ποτέ να διεξαχθούν παλαιστινιακές εκλογές που θα οδηγήσουν σε νίκη της Χαμάς στη Δυτική Όχθη.
Πόσο κοντά βρισκόμαστε σε μια «έκρηξη» στη Δυτική Όχθη; Η Δυτική Όχθη είναι «χύτρα ταχύτητας», με κίνδυνο έκρηξης ανά πάσα στιγμή. Σε περισσότερο από μισό αιώνα από το 1967, οι Παλαιστίνιοι στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη είδαν το έδαφός τους να διαβρώνεται αργά από την ακόρεστη αποικιακή όρεξη του Ισραήλ, ενώ δεν έχουν απολαύσει ούτε μια στιγμή πολιτικής ελευθερίας. Για πάνω από μια δεκαετία, το Ισραήλ έχει αποτρέψει οποιαδήποτε ουσιαστική διπλωματική διαδικασία, καταργώντας τις ελπίδες για τον τερματισμό της κατοχής και την ίδρυση ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους. Πριν από τις 7 Οκτωβρίου, το έτος 2023 ήταν καθ' οδόν να αναδειχθεί στην πιο θανατηφόρα χρονιά που έχει καταγραφεί για τους Παλαιστίνιους στη Δυτική Όχθη. Μετά τις 7 Οκτωβρίου, η ισραηλινή βία κλιμακώθηκε στην περιοχή. Πάνω από 600 Παλαιστίνιοι δολοφονήθηκαν στη Δυτική Όχθη. Τα πογκρόμ κατά των Παλαιστινίων από φανατικούς Ισραηλινούς εποίκους έχουν αυξηθεί δραματικά, με την αναγκαία υποστήριξη του Ισραηλινού Κράτους. Την περασμένη εβδομάδα, το IDF εξαπέλυσε μια μαζική επίθεση στη βόρεια Δυτική Όχθη, τη μεγαλύτερη εδώ και περισσότερο από δύο δεκαετίες. Οι Παλαιστίνιοι στη Δυτική Όχθη είναι ολοένα και πιο απελπισμένοι και φοβισμένοι, αλλά είναι απόλυτα αποφασισμένοι να αντισταθούν, μεταξύ άλλων, μέσω και ένοπλων αγώνων. Με λίγα λόγια, υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις για μια καταστροφική έκρηξη βίας στην περιοχή.