Υπάρχει ένα παραμύθι που δεν λέγεται στα παιδιά, αλλά το καταπίνουν πρόθυμα οι ενήλικες κάθε φορά που οι ΗΠΑ ανοίγουν τις αποθήκες με τις έξυπνες βόμβες και τα γεωπολιτικά φληναφήματα. Το παραμύθι λέγεται «για το καλό της ανθρωπότητας».
Κάθε φορά, το σενάριο ίδιο: ένας κακός ηγέτης, ένα ύποπτο εργοστάσιο, μια «πληροφορία των μυστικών υπηρεσιών», λίγες δόσεις φόβου, ένα έκτακτο δελτίο στο CNN και, τέλος, ο «προληπτικός» βομβαρδισμός. Πριν λίγες δεκαετίες ήταν ο Σαντάμ, μετά ο Καντάφι, μετά ο Άσαντ, τώρα το Ιράν. Και μετά; Όποιος σηκώσει κεφάλι χωρίς άδεια.
Από τη δεκαετία του ’80 μέχρι και σήμερα, η Μέση Ανατολή αποτελεί το αγαπημένο σκηνικό για τους "προληπτικούς" πολέμους της Ουάσινγκτον. Ο λόγος; Οι απειλές από "μαζικά όπλα καταστροφής". Αλλά δεν είναι οι μόνες χώρες. Από το Ιράκ και τη Λιβύη μέχρι το Βιετνάμ και το Πακιστάν, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν σπείρει φωτιά και αίμα με πρόσχημα την ειρήνη, την ασφάλεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η απόλυτη δικαιολογία για να ξεκινήσουν πόλεμο. Κι ενώ σήμερα δείχνουν με το δάχτυλο το Ιράν ή τη Ρωσία, υπάρχει και η ιστορία που δείχνει ποια χώρα τελικά έχει βομβαρδίσει 30 άλλες, από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και συνεχίζει ατιμώρητη. Κάποιες φορές η επέμβαση σταμάτησε την τελευταία στιγμή, το αφήγημα όμως ήταν πάντα το ίδιο.
Ανάμεσά τους: Ιαπωνία (Χιροσίμα – Ναγκασάκι), Κορέα, Κίνα, Γουατεμάλα, Ινδονησία, Κούβα, Κονγκό, Λάος, Βιετνάμ, Καμπότζη, Γρενάδα, Λίβανος, Λιβύη, Σαλβαδόρ, Νικαράγουα, Ιράν, Παναμάς, Ιράκ, Κουβέιτ, Σομαλία, Βοσνία, Σουδάν, Αφγανιστάν, Υεμένη, Πακιστάν, Συρία.
Οι «πόλεμοι κατά των πυρηνικών» στη Μέση Ανατολή
Ιράκ (2003): Το πιο κραυγαλέο παράδειγμα της χρήσης του «πυρηνικού» αφηγήματος ήταν το Ιράκ. Η κυβέρνηση Bush εισέβαλε με την επίσημη δικαιολογία ότι ο Σαντάμ Χουσεΐν είχε στην κατοχή του όπλα μαζικής καταστροφής – πυρηνικά, βιολογικά, χημικά. Παρά τις διαβεβαιώσεις του ΟΗΕ και των επιθεωρητών του ότι δεν υπήρχαν τέτοια στοιχεία, η εισβολή προχώρησε. Το αποτέλεσμα ήταν η κατάρρευση της χώρας, η δημιουργία κενού εξουσίας και –κυρίως– η πλήρης διάλυση μιας ολόκληρης κοινωνίας. Τα όπλα; Δεν βρέθηκαν ποτέ. Αλλά το πετρέλαιο ρέει ακόμα. Ο George W. Bush χαμογέλασε στις κάμερες λέγοντας «Mission Accomplished».
Λιβύη (2011): Η Λιβύη του Μουαμάρ Καντάφι είχε πράγματι κάνει πρόγραμμα μαζικών όπλων, το οποίο εγκατέλειψε το 2003 μετά από διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο Καντάφι «συμμορφώθηκε». Κι όμως, το 2011, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ συμμετείχαν σε μια στρατιωτική επιχείρηση που οδήγησε στον θάνατό του και σε έναν εμφύλιο που κατέστρεψε τη χώρα. Το μήνυμα; Αν δεν έχεις πυρηνικά, είσαι εύκολος στόχος.
Συρία (από το 2013): Στη Συρία, η αιτιολόγηση ήταν πιο περίπλοκη. Το καθεστώς Άσαντ διέπραξε αδιάκριτους βομβαρδισμούς εναντίον αμάχων, επιδόθηκε σε χημικό πόλεμο, βασανιστήρια, απαγωγές και δολοφονίες κρατουμένων. Το 2013, οι ΗΠΑ παραλίγο να ξεκινήσουν νέα επέμβαση, η οποία τελικά περιορίστηκε σε στοχευμένα χτυπήματα, και πάλι αναφερόμενη στην παγκόσμια ασφάλεια. Το θέμα δεν ήταν αποκλειστικά τα πυρηνικά, αλλά τα «όπλα μαζικής καταστροφής» γενικά.
Ιράν (μέχρι σήμερα): Το Ιράν βρίσκεται εδώ και δεκαετίες στο στόχαστρο. Οι ΗΠΑ ποτέ δεν είδαν με καλό μάτι την πυρηνική του τεχνογνωσία –παρότι η Τεχεράνη είναι μέλος της Συνθήκης Μη Διάδοσης των Πυρηνικών και οι επιθεωρήσεις του ΔΟΑΕ δεν έχουν εντοπίσει παραβιάσεις. Το 2015 υπεγράφη η Συμφωνία για τα Πυρηνικά (JCPOA), αλλά ο Donald Trump την διέλυσε μονομερώς το 2018, επαναφέροντας κυρώσεις και απειλές. Κι ενώ το Ισραήλ, στενός σύμμαχος των ΗΠΑ, διατηρεί πυρηνικά χωρίς καμία διαφάνεια, απολαμβάνει πλήρη ασυλία και το Ιράν είναι αυτό που "απειλεί την παγκόσμια ειρήνη".
Το Ισραήλ προσπάθησε να το αγγίξει μόνο ο Kennedy. Ήταν ο πρώτος Αμερικανός πρόεδρος που ανησύχησε δημόσια για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ισραήλ στο Ντιμόνα. Πίεσε το Ισραήλ να μην αποκτήσει πυρηνικά (σε αντίθεση με όλους τους μεταγενέστερους προέδρους), να επιτρέψει επιθεωρήσεις και απαίτησε διαφάνεια, επειδή φοβόταν έναν μελλοντικό πυρηνικό αγώνα στη Μέση Ανατολή. Το Ισραήλ του Ben-Gurion του απαντούσε με ασάφειες και "διπλωματικά ναι μεν αλλά". Πολλοί ιστορικοί θεωρούν ότι ο Kennedy είχε πραγματική πρόθεση να μπλοκάρει την απόκτηση πυρηνικών από το Ισραήλ, αλλά δεν πρόλαβε.
ΗΠΑ εκτός Μέσης Ανατολής: Ο πλανήτης ως πεδίο δοκιμών
Η αμερικανική πυγμή δεν περιορίστηκε ποτέ στη Μέση Ανατολή. Από την Ασία μέχρι την Κεντρική Αμερική, το σενάριο της παρέμβασης επαναλαμβάνεται με άλλες λέξεις – αλλά πάντα με εκρήξεις.
Βιετνάμ: Ο Kennedy ξεκίνησε την αμερικανική στρατιωτική εμπλοκή στο Βιετνάμ, αν και σε περιορισμένη μορφή (εκπαίδευση, υποστήριξη, όχι εισβολή). Η πλήρης πολεμική επέμβαση ήρθε με τον Lyndon Johnson, μετά τη δολοφονία του JFK.
Βόρεια Κορέα: Απειλές για βομβαρδισμό από τη δεκαετία του ’90. Το μήνυμα; Αν δεν έχεις πυρηνικά, θα σε ισοπεδώσουμε. Αν έχεις, θα σε αφήσουμε ήσυχο.
Σερβία: Βομβαρδίστηκε από το ΝΑΤΟ το 1999 για «ανθρωπιστικούς λόγους», αλλά με απεμπλουτισμένο ουράνιο που δηλητηριάζει τον πληθυσμό ακόμα και σήμερα.
Βενεζουέλα: Χωρίς να έχει ούτε ίχνος πυρηνικού προγράμματος, στοχοποιείται για «πιθανές φιλοδοξίες» και «σχέσεις με καθεστώτα».
Λάος και Καμπότζη: Βομβαρδίστηκαν ανελέητα στον Ψυχρό Πόλεμο. Το Λάος παραμένει η πιο βομβαρδισμένη χώρα του πλανήτη ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο.
Αφγανιστάν, Πακιστάν, Υεμένη, Σομαλία (Ευρύτερη Μέση Ανατολή, Αφρική και Ασία): Εκεί όπου τα drones σκοτώνουν οικογένειες «κατά λάθος», τα παιδικά πτώματα βαφτίζονται «παράπλευρες απώλειες».
Κούβα 1962: Στην Κρίση των Πυραύλων της Κούβας, το 1962, οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση έφτασαν ένα βήμα από την πυρηνική αποκάλυψη. Ο John F. Kennedy δεν επιτέθηκε απευθείας, αλλά επέβαλε ναυτικό αποκλεισμό στην Κούβα όταν πληροφορήθηκε ότι η Σοβιετική Ένωση έστηνε πυρηνικούς πυραύλους στο νησί. Έπαιξε σκληρό πόκερ με τον Χρουστσόφ, αλλά στο τέλος επέλεξε τον συμβιβασμό (οι Σοβιετικοί απέσυραν τους πυραύλους, οι ΗΠΑ απέσυραν τους δικούς τους από την Τουρκία και δεν εισέβαλαν στην Κούβα). Και όμως, σήμερα, με πολύ λιγότερες αποδείξεις και πολύ περισσότερο κυνισμό, οι διάδοχοί του δεν διστάζουν να βομβαρδίσουν χώρες ολόκληρες με βάση εικασίες, φήμες ή “ανησυχίες για μελλοντικές απειλές”.
Ρητορικά ερωτήματα: Επιβλήθηκαν ποτέ κυρώσεις στις ΗΠΑ; Καταδικάστηκαν ποτέ στα Ηνωμένα Έθνη; Πλήρωσαν ποτέ αποζημιώσεις στα κράτη που διέλυσαν;
Όχι. Γιατί, πολύ απλά, ο βομβαρδισμός θεωρείται «παράνομος» μόνο όταν τον κάνει κάποιος άλλος. Η ρητορική είναι σχεδόν copy-paste κάθε φορά: «Το κάνουμε για την ασφάλεια του αμερικανικού λαού», «για να μη φτάσουν τα πυρηνικά στα χέρια των τρομοκρατών», «για να προστατεύσουμε τον πλανήτη». Το ότι όλα αυτά γίνονται κοντά σε πετρελαϊκά κοιτάσματα είναι προφανώς… σύμπτωση.
Η ειρωνεία; Οι μόνες χώρες που έχουν χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα μέχρι σήμερα είναι οι ΗΠΑ – και το έκαναν δύο φορές στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, σκοτώνοντας εκατοντάδες χιλιάδες αμάχους στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Από τότε μέχρι σήμερα, συνεχίζουν να κρατούν πυρηνικά, να απειλούν, να βομβαρδίζουν και να πουλάνε το παραμύθι της «προστασίας» και της «πρόληψης». Τελικά ποιος έδωσε το δικαίωμα στην Αμερική να αποφασίζει για τα πυρηνικά του πλανήτη και εκείνη να μένει στο απυρόβλητο; Ρητορική και αυτή η ερώτηση...
