Η Generation Z της χώρας βγήκε στους δρόμους του Νεπάλ, έβαλε φωτιά στο Κοινοβούλιο, οι νεκροί μετρούνται ήδη σε δεκάδες, ο πρωθυπουργός K.P. Sharma Oli παραιτήθηκε και το πολιτικό σύστημα της χώρας μοιάζει πιο ασταθές από ποτέ.
Η σπίθα που άναψε τη φωτιά ήταν η απαγόρευση 26 μεγάλων social media platforms, που είχε στόχο να ελέγξει την πληροφορία. Η κυβέρνηση του K.P. Sharma Oli αποφάσισε να μπλοκάρει τις πλατφόρμες επειδή δεν είχαν εγγραφεί στο Υπουργείο Πληροφοριών και Τεχνολογίας, παρά την επταήμερη διορία που τους είχε δοθεί.
Η χρήση των social media στο Νεπάλ είναι σχεδόν καθολική. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Kepios, στις αρχές του 2025 καταγράφονταν περίπου 14,3 εκατομμύρια ενεργοί λογαριασμοί. Ένας αριθμός που, αν αντιστοιχούσε σε ισάριθμα άτομα, θα κάλυπτε σχεδόν τον μισό πληθυσμό της χώρας.
Παρά τη μαζική χρήση, η σχέση της κυβέρνησης με τις πλατφόρμες ήταν εδώ και καιρό τεταμένη. Το Ανώτατο Δικαστήριο του Νεπάλ είχε αποφανθεί από τον Σεπτέμβριο του 2024 ότι όλες οι εταιρείες κοινωνικής δικτύωσης έπρεπε να εγγραφούν υποχρεωτικά στο Υπουργείο Επικοινωνίας και Τεχνολογίας πριν δραστηριοποιηθούν στη χώρα. Στόχος, σύμφωνα με την απόφαση, ήταν να υπάρχει κρατική εποπτεία και δυνατότητα παρακολούθησης του «ανεπιθύμητου περιεχομένου». Η πλήρης απόφαση δημοσιοποιήθηκε μόλις έναν μήνα πριν από τα πρόσφατα γεγονότα.
Με βάση αυτή την απόφαση λοιπόν, το υπουργείο εξέδωσε ανακοίνωση στις 28 Αυγούστου 2025, δίνοντας στις εταιρείες προθεσμία επτά ημερών για να εγγραφούν, διαφορετικά θα απενεργοποιούνταν εντός της χώρας. Μερικές πλατφόρμες, όπως το TikTok και το Viber, πρόλαβαν να δηλωθούν, οι περισσότερες, όμως, μεγάλες πλατφόρμες (ανάμεσά τους τα: Facebook, Instagram και WhatsApp της Meta) αγνόησαν την εντολή.
Με τη λήξη της διορίας, η κυβέρνηση προχώρησε σε ένα από τα πιο δραστικά μέτρα λογοκρισίας των τελευταίων ετών: την απαγόρευση 26 πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης. Για τη Generation Z του Νεπάλ, όμως, το διαδίκτυο δεν είναι πολυτέλεια, είναι εργαλείο επιβίωσης. Εκπαίδευση, ενημέρωση, επαγγελματική δικτύωση, πολιτικός ακτιβισμός, όλα περνούν μέσα από αυτές τις πλατφόρμες και όταν η κυβέρνηση τράβηξε το καλώδιο, η αντίδραση ήταν αναπόφευκτη.
Από το ban στην εξέγερση
Δεκάδες χιλιάδες νέοι βγήκαν στους δρόμους της πόλης Κατμαντού και άλλων πόλεων, φορώντας σχολικές στολές, κρατώντας βιβλία, φωνάζοντας συνθήματα: «Σταματήστε τη διαφθορά, όχι τα social media». Η κυβέρνηση απάντησε με ωμή βία, δακρυγόνα, αντλίες νερού, πλαστικές σφαίρες, γκλοπ, ακόμη και πυροβολισμούς στον αέρα. Οι διαδηλωτές πέρασαν τα οδοφράγματα και, σε πολλές περιπτώσεις, εισέβαλαν σε απαγορευμένες περιοχές, συμπεριλαμβανομένου του κτιριακού συγκροτήματος του κοινοβουλίου. Το αποτέλεσμα ήταν τουλάχιστον 19 νεκροί, περίπου 350 τραυματίες και εκατοντάδες συλλήψεις. Η αστυνομία έχασε τον έλεγχο, η κυβέρνηση κήρυξε απαγόρευση κυκλοφορίας στο Νέο Baneshwor, ενώ στρατός αναπτύχθηκε στην περιοχή. Μάλιστα υπάρχουν πληροφορίες ότι διαδηλωτές έφτασαν στο σπίτι του πρώην πρωθυπουργού Τζαλανάθ Κανάλ και το πυρπόλησαν, ενώ εκείνη την ώρα βρισκόταν μέσα η σύζυγός του Ραμπί Λατζμί-Τσιτρακάρ, η οποία κάηκε ζωντανή, παρά τις προσπάθειες να την απεγκλωβίσουν.
Πολιτική σαπίλα και «nepo kids»
Η οργή των νέων όμως δεν ήταν μόνο για το διαδίκτυο, η κατάσταση είχε φτάσει σε οριακό σημείο και η απαγόρευση ήταν μόνο το φιτίλι. Οι κινητοποιήσεις πυροδοτήθηκαν την ίδια στιγμή που αναπτυσσόταν ένα διαδικτυακό κίνημα κατά πολιτικών και ισχυρών προσώπων, τα «nepo kids» (παιδιά με προνόμια λόγω οικογενειακών δεσμών). Οι λόγοι;
- Διαφθορά παντού: Τεράστια συμβόλαια με υπερτιμολογήσεις, σκάνδαλα χωρίς καμία απόδοση ευθυνών.
- Πολιτική ομερτά: Τα δύο μεγαλύτερα κόμματα, UML (Κομμουνιστικό) και Nepali Congress (Δημοκρατικό), ιστορικοί αντίπαλοι, συμμάχησαν για να καλύψουν τα σκάνδαλα των ηγεσιών τους.
- “Nepo kids” και κοινωνική ανισότητα: Τα παιδιά των πολιτικών κυκλοφορούν με πολυτελή αυτοκίνητα και κάνουν επίδειξη πλούτου στα social media, ενώ η πλειονότητα των νέων δουλεύει με πενιχρούς μισθούς στη Μέση Ανατολή ή στη Νότια Ασία.
Το κίνημα, χωρίς κεντρική ηγεσία, οργανώθηκε ψηφιακά από την Hami Nepal (Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση "Είμαστε Νεπάλ") και εξαπλώθηκε αστραπιαία μέσω TikTok και Viber, καθώς αυτά τα μέσα παρέμεναν ενεργά. Οι διαδηλωτές υιοθέτησαν τη σημαία “Jolly Roger” των Straw Hat Pirates από το anime One Piece ως εμβληματικό σύμβολο αντίστασης, μια επιλογή που αντήχησε δυνατά στα κοινωνικά δίκτυα
Η σημαία “Jolly Roger” των Straw Hat Pirates. Photo: @AnimeSpotlight/X
Η παραίτηση του Oli
Μέσα σε 24 ώρες από την κλιμάκωση, ο πρωθυπουργός Oli παραιτήθηκε. Αυτή ήταν η τέταρτη θητεία του. Το κοινοβούλιο έμεινε ακέφαλο, ενώ δεκάδες βουλευτές εγκατέλειψαν τις θέσεις τους. Το σπίτι του Oli και το κτίριο του κοινοβουλίου τυλίχθηκαν στις φλόγες, ενώ ο στρατός και η πολιτική ηγεσία απηύθυναν έκκληση για ηρεμία και προώθηση «πολιτικού διαλόγου». Ο Πρόεδρος Ramchandra Paudel ξεκίνησε διαβουλεύσεις για τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης. Οι εκλογές ήταν προγραμματισμένες για το 2027, αλλά όλα δείχνουν ότι θα επισπευσθούν.
Ο ρόλος των social media
Η ιστορία έχει μια πικρή ειρωνεία: η κυβέρνηση απαγόρευσε τα social media για να ελέγξει την αφήγηση, αλλά αυτά ακριβώς τα δίκτυα έγιναν το σύμβολο της ελευθερίας και το εργαλείο κινητοποίησης. Δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες, ακόμη και μεγάλοι ηθοποιοί του Νεπάλ, όπως οι Madan Krishna Shrestha και Hari Bansha Acharya, στάθηκαν στο πλευρό των νέων, δίνοντας ακόμα μεγαλύτερη δύναμη στο κίνημα. Η απαγόρευση social media ανακλήθηκε, με τον αρμόδιο υπουργό να διαβεβαιώνει πως τα δίκτυα επανέρχονται, ενώ παράλληλα στήθηκε εξεταστική επιτροπή με διορία 15 ημερών.
Οι νέες δυνάμεις που αναδύονται
Στη σκηνή μπαίνουν πρόσωπα όπως ο Balendra Shah, ο ανεξάρτητος δήμαρχος της Κατμαντού, που έχει ήδη στηρίξει δημόσια τα αιτήματα των διαδηλωτών. Εναλλακτικές δυνάμεις, όπως το Rashtriya Swatantra Party του Rabi Lamichhane, που είχε ήδη κάνει θραύση στις εκλογές του 2022, κερδίζοντας 21 έδρες από το πουθενά, φαίνεται να αποτελούν το πολιτικό «next big thing».
Η διεθνής διάσταση και το μέλλον
Η κρίση στο Νεπάλ παρακολουθείται στενά από Ινδία και Κίνα. Η Ινδία εξέδωσε ήπια ανακοίνωση, εκφράζοντας «λύπη για την απώλεια ζωών» και καλώντας σε διάλογο, ενώ η Κίνα, που έχει στρατηγικό ενδιαφέρον για τη σταθερότητα της περιοχής, αποφεύγει δημόσιες τοποθετήσεις αλλά κινείται παρασκηνιακά. Η γεωπολιτική ισορροπία στην περιοχή κάνει την κατάσταση ακόμη πιο εύφλεκτη.
Το Νεπάλ βρίσκεται στο πιο κρίσιμο σταυροδρόμι των τελευταίων δεκαετιών και τα ερωτήματα είναι πολλά. Θα παραμείνει δημοκρατία, ή η κοινωνική δυσαρέσκεια θα φέρει αλλαγή συστήματος; Θα καταφέρουν οι νέες πολιτικές δυνάμεις να εκφράσουν τη Generation Z ή θα ξανακυλήσει η χώρα στο φαύλο κύκλο της διαφθοράς; Μπορεί η νεολαία να επιβάλει μια νέα πολιτική πραγματικότητα; Η κοινωνική αναταραχή στο Νεπάλ πάντως δείχνει κάτι πολύ μεγαλύτερο, ότι σε έναν κόσμο που ορίζεται από την πληροφορία, η ψηφιακή καταστολή δεν φρενάρει την εξέγερση, αντιθέτως την πυροδοτεί.
