Στις 17.2.2019 ο Διονύσης Αρβανιτάκης έφυγε από τη ζωή. Αυτή είναι η συνέντευξη που μας είχε παραχωρήσει στην Popaganda στο περιθώριο της βράβευσής του από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή με το με το βραβείο της Κοινωνίας των Πολιτών το 2016. Θα τον θυμόμαστε πάντα ως σύμβολο της έμπρακτης και συγκινητικής στήριξης που πρόσφεραν (και συνεχίζουν να προσφέρουν) ανιδιοτελώς κι ανώνυμα χιλιάδες Έλληνες στους ανθρώπους που βρέθηκαν στη χώρα μας διωγμένοι από τον δικό τους τόπο.
«Η υποψηφιότητά μου για αυτό το βραβείο μού δίνει ιδιαίτερη χαρά. Το ερώτημα, όμως, είναι πώς θα εξελιχθεί η προσφυγική κρίση. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που ακόμα δεν έχει λυθεί». Ο 77χρονος Διονύσης Αρβανιτάκης, αρτοποιός στην Κω, μου μιλά με τη βραχνή και ζεστή φωνή του, αλλά και μια σπάνια ευγένεια που διακρίνεται ακόμα κι από το τηλέφωνο, δύο μέρες προτού ταξιδέψει με την οικογένειά του για τις Βρυξέλλες. Για να παρευρεθεί στην τελετή απονομής του Βραβείου της Κοινωνίας των Πολιτών 2016, το οποίο απευθύνεται σε άτομα και οργανώσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση που έχουν πραγματοποιήσει έργο με χειροπιαστά αποτελέσματα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των μεταναστών και την προαγωγή της ένταξής τους στην κοινωνία. Η αλήθεια είναι ότι φέτος ο κ. Αρβανιτάκης αξίζει να το κερδίσει. Από τον περασμένο Μάρτιο και για μήνες ολόκληρους, μοίραζε καθημερινά 100 κιλά φρέσκο ψωμί στους Σύριους και Αφγανούς πρόσφυγες που έφταναν μέσα σε βάρκες στο νησί του από τα τουρκικά παράλια. Αυτή η ακούραστη διάθεσή του για προσφορά ήταν που του χάρισε και μια θέση ανάμεσα στους 5 τελικούς υποψήφιους για το βραβείο, παρότι οι αρχικές συμμετοχές είχαν φτάσει τις 283. «Για να δούμε τι θα γίνει…», μου λέει χωρίς να κρύψει τον ενθουσιασμό και την ανυπομονησία του για την απονομή της 15ης Δεκεμβρίου, όταν ο εγγονός του, Ανδρέας, με φέρνει με προθυμία σε επαφή μαζί του για μια σύντομη συνομιλία.
Ωστόσο, η αξιοσημείωτη βοήθεια που έχει προσφέρει ο κ. Αρβανιτάκης στους πρόσφυγες κάθε άλλο παρά συμπτωματική είναι. Και ο ίδιος, εξάλλου, προερχόμενος από πολύ φτωχή οικογένεια του Πύργου Ηλείας, είχε αναγκαστεί να φύγει μαζί με τους γονείς και τα επτά αδέλφια του για την Αυστραλία, σε ηλικία μόλις 15 ετών, αναζητώντας εκεί μια καλύτερη ζωή. Στην αρχή, συνάντησε μεγάλες δυσκολίες. Βρέθηκε σε μια ξένη χώρα χωρίς καθόλου χρήματα, χωρίς να γνωρίζει κανέναν και χωρίς να μπορεί να μιλήσει καν τη γλώσσα. «Τους δύο πρώτους μήνες, μάλιστα, κοιμόμουν σε παγκάκια. Βρισκόμουν πραγματικά σε κίνδυνο», επισημαίνει. Σιγά-σιγά, ωστόσο, κατάφερε να ορθοποδήσει «με πολύ κόπο και σκληρή δουλειά». Άρχισε να εργάζεται ως ζαχαροπλάστης-αρτοποιός, να αποκτά οικονομική άνεση και η ζωή του να βρίσκει τον κανονικό της ρυθμό. Εκεί, γνώρισε και τη μετέπειτα σύζυγό του, Ευαγγελία, και μετά από 13 χρόνια στην ξενιτιά, επέστρεψαν μαζί στην πατρίδα της, την Κω, όπου έστησαν τη δική τους επιχείρηση αρτοποιίας. Σήμερα, διαθέτουν επτά καταστήματα στο νησί κι ένα εργοστάσιο παραγωγής των προϊόντων τους. Παράλληλα, έχουν αποκτήσει τέσσερα παιδιά και εννέα εγγόνια, τα περισσότερα από τα οποία εργάζονται στην οικογενειακή αλυσίδα. «Αν δεν είχα υπάρξει ο ίδιος μετανάστης, πιθανότατα να μην βοηθούσα όσους φτάνουν με βάρκες στο νησί. Ίσως και να μην τους έδινα καν σημασία. Τώρα, όμως, ξέρω πώς είναι να μην έχεις απολύτως τίποτα».
Από τον περασμένο Μάρτιο, λοιπόν, όταν ο αριθμός των προσφύγων που αποβιβάζονταν στην Κω άρχισε να παίρνει δραματικές διαστάσεις, ο κ. Αρβανιτάκης παρήγαγε καθημερινά 100 κιλά παραπάνω ψωμί στο εργοστάσιό του – καθώς και γλυκά, κρουασάν, τυρόπιτες και ντόνατς – τα φόρτωνε στο φορτηγάκι του και τα μετέφερε στο λιμάνι για να τους τα προσφέρει. Εκείνοι σιγά-σιγά τον έμαθαν κι, όταν τον έβλεπαν να έρχεται από μακριά, έσπευδαν να τον συναντήσουν. Ο ίδιος τους έβαζε στη σειρά και τους μοίραζε όσα τους είχε φέρει. «Ήταν όλα φρέσκα και καλής ποιότητας προϊόντα. Δεν ήταν τίποτα για πέταμα», εξηγεί. Μέχρι και σήμερα, πάντως, πηγαίνει κάθε μέρα στο λιμάνι και μοιράζει είδη πρώτης ανάγκης. «Πριν από λίγο, για παράδειγμα, τους έδωσα μερικές κουβέρτες και μπουφάν», αναφέρει. «Εδώ στο νησί έχει πιάσει πολύ κρύο. Πώς θα μπορούσα να τους αφήσω έτσι;»
«Αν δεν είχα υπάρξει ο ίδιος μετανάστης, πιθανότατα να μην βοηθούσα όσους φτάνουν με βάρκες στο νησί. Ίσως και να μην τους έδινα καν σημασία. Τώρα, όμως, ξέρω πώς είναι να μην έχεις απολύτως τίποτα».
Η κοινωνική προσφορά του κ. Αρβανιτάκη έγινε γρήγορα γνωστή και του απέφερε πολλές, ίσως απρόσμενες, τιμές. Σημαντικές βραβεύσεις, όπως το 2ο Βραβείο Ευρωπαίου Πολίτη 2016 (ανάμεσα σε 5 υποψήφιους) που πήρε τελικά στις 15/12, εγκωμιαστικά δημοσιεύματα σε ξένα ΜΜΕ (έφτασε μέχρι τους Humans Of New York κ.ά.), ακόμα και ειδικές εκδηλώσεις προς τιμήν του. Μάλιστα, τον περυσινό Σεπτέμβριο, ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, σε ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αναφέρθηκε προσωπικά σε εκείνον, λέγοντας πως «Ευρώπη δεν είναι να βουλιάζουμε τις βάρκες των προσφύγων. Ευρώπη είναι ο φούρναρης στην Κω που δίνει ψωμί στους πρόσφυγες από το υστέρημά του. Αυτή είναι η Ευρώπη στην οποία θέλω να ζω».
Η συγκινητική στιγμή της βράβευσής του στις Βρυξέλλες
Ο κ. Αρβανιτάκης, πάντως, επισημαίνει ότι τον έχουν βοηθήσει και οι υπόλοιποι κάτοικοι του νησιού. «Όταν κάποιος έχει κάτι να προσφέρει – ακόμα και ένα κιβώτιο με μπουκάλια εμφιαλωμένου νερού - με παίρνει τηλέφωνο για να το παραδώσω σε όσους το χρειάζονται. Όμως, και οι Έλληνες βρίσκονται σε πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση πλέον και, κατά συνέπεια, η δυνατότητα να χαρίσουν από το υστέρημά τους έχει περιοριστεί», εξηγεί. Κρατικοί φορείς δεν τον έχουν υποστηρίξει στην προσπάθειά του, δεδομένου ότι αυτή έχει γίνει πλέον γνωστή; «Το κράτος έχει βοηθήσει φτιάχνοντας ένα hot spot στο χωριό Πυργί του νησιού όπου φιλοξενούνται περίπου 1.000 πρόσφυγες και εκεί τους παρέχονται ορισμένα είδη πρώτης ανάγκης. Τους υπόλοιπους, όμως, εξακολουθούμε να τους φροντίζουμε οι ντόπιοι. Κι όσον αφορά την πρωτοβουλία που εγώ και η οικογένειά μου έχουμε αναλάβει για παροχή τροφίμων σε καθημερινή βάση, δεν έχουμε βοηθηθεί καθόλου από κρατικούς φορείς».
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των κατοίκων του νησιού, οι ανεξέλεγκτες ροές των προσφύγων που έφταναν μέχρι πριν από λίγους μήνες εκεί έχουν πια περιοριστεί, αλλά η κατάσταση δεν έχει πλήρως εξομαλυνθεί. «Πρόσφυγες δεν σταματούν να έρχονται. Τη μία μέρα κατεβαίνουν από βάρκες 100 άτομα, άλλη μέρα 80, άλλη μέρα 30», περιγράφει. Λίγο πριν φύγει πάντως τις Βρυξέλλες λέει πως ήθελε να βρει την ευκαιρία να πει στους ευρωπαίους αξιωματούχους τι χρειάζεται να γίνει. «Πρώτον, πρέπει να μας βοηθήσουν να αυξήσουμε ξανά τον τουρισμό του νησιού, ο οποίος έχει μειωθεί λόγω των προσφύγων. Αν οι ντόπιοι δεν βγάζουμε αρκετά χρήματα από τους τουρίστες, πώς θα βοηθήσουμε και τους ανθρώπους που έρχονται από τη Συρία ή το Αφγανιστάν να επιβιώσουν; Δεύτερον, πρέπει να αρχίσουν να αντιμετωπίζουν την Ελλάδα διαφορετικά. Δεν βλέπετε πώς μας συμπεριφέρονται; Φαίνεται ότι όσοι έχουν τα περισσότερα χρήματα, δεν έχουν καθόλου φιλότιμο. Λυπάμαι πολύ για αυτή την κατάσταση».
Λίγο πριν ολοκληρώσουμε τη συνομιλία μας και τον αφήσω να ετοιμάσει τις βαλίτσες του, ο κ. Αρβανιτάκης τονίζει πως το σπουδαιότερο είναι κάθε πολίτης, παρά τις δυσκολίες, να βοηθάει τον διπλανό του όσο μπορεί. «Άλλος περισσότερο, άλλος λιγότερο. Δεν έχει σημασία. Παράλληλα, πολύ βασικό είναι να κατανοήσουν την αξία της προσφοράς και οι πολύ νέες γενιές».
Έχω κι ένα τελευταίο ερώτημα...
- Αλήθεια, στα 77 σας χρόνια, δεν νιώθετε ποτέ ότι κουράζεστε; Ακόμα και συνομήλικοι των παιδιών ή των εγγονών σας δεν έχουν αυτές τις αντοχές»
- Με ευχαριστεί πολύ να προσφέρω». Αυτό, λοιπόν, κάνω και αυτό θα συνεχίσω να κάνω πάντα.
