Μία αφήγηση κυριαρχεί ανάμεσα στους δυτικούς κι όμως απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Ο περισσότερος κόσμος πιστεύει πως «Εντάξει, τώρα που ήρθαν στην Ευρώπη είναι ασφαλείς.» Την ίδια ώρα, λίγα μόλις χιλιόμετρα μακριά κάποιος ξυλοκοπείται μέσα στα camps, παρουσία αστυνομικών. Κάποια μαχαιρώνεται στον δρόμο. Ένας άλλος τώρα δεν έχει που να μείνει, γιατί του χορηγήθηκε άσυλο και δεν δικαιούται πλέον στέγη. Κι ένας τέταρτος αναγκάζεται να φύγει από τον ξενώνα φιλοξενίας γιατί οι συγκάτοικοί του του κάνουν στυγνό bullying.
Είναι, ίσως, η μοναδική ομάδα προσφύγων που βοηθάει άλλους πρόσφυγες. Άνθρωποι που έχουν αφήσει τις οικογένειές τους που δεν τους αποδέχονταν ή χειρότερα τους έκαναν απάνθρωπα βασανιστήρια, δημιούργησαν την δική τους οικογένεια (εντός και εκτός εισαγωγικών) που φέρει τον τίτλο LGBTQI+ Refugees in Greece. Οι ίδιοι προσπαθούν να ευαισθητοποιήσουν τον κόσμο, την ελληνική κοινωνία, ώστε να νοιαστεί για τους ΛΟΑΤΚΙ+ πρόσφυγες, την ώρα που η πολιτεία δεν θεωρεί ότι είναι ευάλωτη ομάδα και τους επιστρέφει πίσω στην Τουρκία, όπου υπόκεινται ξυλοδαρμούς, βιασμούς και δολοφονίες.
«Πέρυσι, έχασα τρεις φίλους μου στην Τουρκία. 18 χρονών παιδιά, τους σκότωσαν. Απλώς γιατί ήταν gay. Πώς γίνεται να είναι ασφαλής αυτή η χώρα;» αναρωτιέται ο Hossam, 29 ετών, συνιδρυτής της ομάδας LGBTQI+ Refugees in Greece. «Δεν είναι ασφαλής χώρα για κανέναν πρόσφυγα, ούτε για τους Κούρδους, πόσο μάλλον για τους ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπους. Είναι πιο επικίνδυνο από ό,τι φαντάζεστε.»
Το ιστορικό
Τον Μάρτιο του 2016, λίγο πριν την καθόλου ουμανιστική Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας για την επαναπροώθηση προσφύγων πίσω στην Τουρκία, έφτασαν στην Αθήνα δύο φίλοι, ο Hossam και η Suma. Προερχόμενοι από μία κοινωνία, όπου κυριαρχεί η ομοφοβία και τους μεταχειρίζονται σαν εγκληματίες, έψαξαν να βρουν μια ομάδα που να ασχολείται με τους lgbtq πρόσφυγες.
«Προσπαθήσαμε να συνεχίσουμε αυτό που είχαμε στην Τουρκία και αρχίσαμε να επικοινωνούμε με διάφορους οργανισμούς εδώ, όπως την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Επιχειρήσαμε να έρθουμε σε επαφή με την ντόπια κοινότητα που γνωρίζει περισσότερα για το νόμο και το πως δουλεύουν τα πράγματα στην χώρα. Αρκετοί μας βοήθησαν, αλλά για λίγο. Μετά έφευγαν» δηλώνει ο Hossam. Η μόνη που ασχολήθηκε σοβαρά, όπως αποδείχτηκε στην πορεία, ήταν η Σοφία, 31 ετών, η μοναδική Ελληνίδα μέχρι και σήμερα που γράφονται αυτές οι γραμμές, που βοηθάει αυτήν την ομάδα σε ό,τι μπορεί να χρειαστεί. Η Σοφία φροντίζει για αυτούς και τα προβλήματά τους 24 ώρες το 24ωρο και μάλιστα φιλοξενεί έναν από αυτούς στο σπίτι της. Την φωνάζουν πλέον «μαμά» τους.
«Ξεφύγαμε από μία ομοφοβική κουλτούρα και βρεθήκαμε σε μια ίδια μέσα στα camps.»
O Hossam από τη Συρία, η Σοφία από την Ελλάδα και η Suma από την Αίγυπτο ξεκίνησαν να ρωτούν διάφορα άτομα από Αφγανιστάν, Συρία, Ιράκ, Τυνησία, Μαρόκο κι άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής, αν αισθάνονται ασφαλή κι αν χρειάζονται βοήθεια. «Κανείς δεν ενδιαφέρεται για τα LGBTQI+ άτομα. Καμία μα καμία οργάνωση δεν συζητά και δεν δρα για την κοινότητά μας και μας μεταχειρίζονται όπως όλους τους πρόσφυγες. Μόνο που έχουμε μεγαλύτερη ανάγκη την προστασία, γιατί έχουν συμβεί πολλά επεισόδια στα camps, όπως βιασμοί και κακοποιήσεις LGBTQI+ ατόμων. Η ζωή εκεί είναι πολύ δύσκολη κι επικίνδυνη. Ξεφύγαμε από μία ομοφοβική κουλτούρα και βρεθήκαμε σε μια ίδια μέσα στα camps.»
Το δύσκολο παρελθόν
Η πιο σπαρακτική ιστορία είναι αυτή της Maha, 23 χρονών, από το Ιράκ. Δούλευε εκεί ως άντρας αστυνομικός, αλλά ήταν τρανς. Όταν ανακάλυψαν φωτογραφίες της προσωπικής της ζωής, την πήγαν στο δικαστήριο, στο μεσοδιάστημα όμως, η ίδια της η οικογένεια την χτυπούσε για δέκα ημέρες ανελλιπώς με ό,τι βίαιο μέσο είχε στην διάθεσή της, με αποτέλεσμα να έχει μια μαχαιριά στο χέρι της και πληγές σε όλο της το σώμα. «Από όλα όσα έχω περάσει, δεν με πειράζει τίποτα περισσότερο, ούτε τα βασανιστήρια των δικών μου, ούτε όσα μου λένε στο δρόμο, όσο με πειράζει ότι δεν μπορεί ο φίλος μου να βγάλει visa για Ελλάδα» αναφέρει.
«Όταν έμαθαν ότι είμαι Κούρδος, με έγδυσαν, μου πήραν όλα τα υπάρχοντα και με χτυπούσαν ανελέητα στο κεφάλι και στο σώμα. Έμεινα στο νοσοκομείο τρεις μήνες και όταν επιτέλους βγήκα, βρέθηκα χωρίς να το καταλάβω, πίσω στο σπίτι μου στην Συρία. Είχα χάσει τις αισθήσεις μου από τα χτυπήματα στο κεφάλι» περιγράφει ο Muhammad, ετών 26, για την πρώτη του απόπειρα να περάσει τα σύνορα με την Τουρκία με σκοπό να έρθει στην Ελλάδα, τον οποίο πέτυχε με την δεύτερη φορά.
Την τελευταία χρονιά του λυκείου, η οικογένεια του 22χρονου Hassan έμαθε ότι είναι γκέι. Δεν πέρασε την τάξη εκείνη την χρονιά, είχε ήδη πολλά προβλήματα με τους δικούς του, που σταμάτησαν να του μιλάνε εξαιτίας του σεξουαλικού του προσανατολισμού. Όταν έπεσε βόμβα στο Κολέγιο που γράφτηκε, αποφάσισε να φύγει από την Συρία. Έφτασε στην Αθήνα στις 24 Αυγούστου 2016. «Στην Τουρκία, δεν μπορείς καν να προστατεύσεις τον εαυτό σου. Οι γκέι Τούρκοι δεν έχουν καθόλου δικαιώματα. Φανταστείτε τι συμβαίνει όταν είσαι γκέι πρόσφυγας.» Όταν έφυγε από την Τουρκία, πίστευε ότι θα απελευθερωθεί από αυτήν την κατάσταση. Ήταν όμως χειρότερα.
«Έμεινα στο νοσοκομείο για μια εβδομάδα, μέχρι που ο ΟΗΕ –Ω πόσο φιλεύσπλαχνος οργανισμός!- αποφάσισε ότι δεν είμαι ασφαλής στο camp.»
«Όταν ήρθα στην Ελλάδα τον περασμένο Οκτώβριο και έμεινα στο camp για δύο μήνες, με έσπασαν στο ξύλο εννιά φορές. Κάθε φορά που ήθελα να κάνω ντουζ, πήγαινα τη νύχτα και έκανα μπάνιο με κρύο νερό, μόνο και μόνο για να είμαι ασφαλής. Μερικές φορές, έμενα κλειδωμένος και παγιδευμένος εκεί για τρεις ώρες, μέχρι να φύγουν όλοι και να μπορέσω να βγω σώος και ασφαλής. Κάθε μέρα, μου έσκιζαν τα ρούχα, όταν τα έπλενα και τα άπλωνα για να στεγνώσουν. Την τελευταία φορά, δύο Σύριοι με κρατούσαν από τα πόδια και τα χέρια και ένας Ιρανός ερχόταν και με κλωτσούσε –κοκκίνισε το ένα μου μάτι και έσπασαν την πλάτη μου. Έμεινα στο νοσοκομείο για μια εβδομάδα, μέχρι που ο ΟΗΕ –Ω πόσο φιλεύσπλαχνος οργανισμός!- αποφάσισε ότι δεν είμαι ασφαλής στο camp. Μα πως τους πέρασε από το μυαλό;» λέει ο Lawrence.
«Οι άνθρωποι που δουλεύουν στα camps δεν κάνουν τίποτα. Ακόμη και να με χτυπήσει κάποιος, δεν θα νοιαστούν. "Λυπάμαι πολύ, αγαπημένε μου... Δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για εσένα" μου είπαν όταν με είδαν γεμάτο χτυπήματα και μελανιές. Μην μες λες "αγαπημένο", απλά κάνε κάτι. Ούτε η αστυνομία επεμβαίνει. Αν δυο πρόσφυγες αρχίζουν να τσακώνονται, μπορεί να σκοτώσει ο ένας τον άλλο και η αστυνομία δεν θα τους χωρίσει. Απλά μπαίνουν μέσα, κλείνουν τις πόρτες και κοιτάζουν. Επίσης, όταν κάποια παιδιά είχαν ένα ατύχημα και τους βρήκε η αστυνομία, τους ζήτησαν να φιληθούν και γέλασαν μαζί τους. Υπάρχουν ντοκουμέντα για όλα αυτά.»
Άνθρωποι που έχουν ξεφύγει από τον πόλεμο, ενώ έχουν βιώσει πολύ βίαιες και άσχημες καταστάσεις, είναι αυτοί που όταν βρίσκονται σε ασφαλές έδαφος, αντιδρούν με βίαιο τρόπο εναντίον άλλων προσφύγων που μπορεί να μοιράστηκαν την ίδια βάρκα, που πάλεψαν με τα ίδια κύματα.
«Δεν ήταν εύκολο όταν ήρθα στην Ελλάδα, αλλά στο Καμερούν η ομοφυλοφιλία δεν είναι αποδεκτή. Πέρασα ένα μήνα έξω, κοιμόμουν σε πάρκα, δεν είχα χρήματα κι έπρεπε να φάω. Έκλαιγα κάθε μέρα» λέει η Patricia, 26 χρονών, νέο μέλος από το Καμερούν. «Βασίζομαι στη δύναμη του θεού, ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν, ώστε να μπορέσω να ενσωματωθώ στην Ελλάδα, γιατί εδώ θέλω να μείνω. Γι' αυτό βασική μου προτεραιότητα είναι να μάθω την γλώσσα», επαναλαμβάνοντας πολλές φορές πόσο πολύ θέλει να βρει δουλειά, πόσο όρεξη έχει να δουλέψει και να αφομοιωθεί στην Ελλάδα, ώστε να ηρεμήσει και να σταθεροποιηθεί.
«Στη Συρία υποφέρουν και δυστυχώς θα υποφέρουν για καιρό ακόμα. Όμως οι πρόσφυγες που έχουν έρθει στην Ευρώπη θα συνεχίσουν να είναι θυμωμένοι θρήσκοι, δεν θα αλλάξουν. Όλοι εμείς αντιμετωπίζουμε προβλήματα εξαιτίας κυρίως των άλλων προσφύγων. Οι πρόσφυγες μας παρενοχλούν και μας επιτίθενται περισσότερο από τους Έλληνες που αδιαφορούν» σχολιάζει ο Lawrence, ο οποίος αυτήν την στιγμή, εκτός από τις κακουχίες που έχει περάσει, έχει να αντιμετωπίσει και την οικογένειά του στην Συρία, επειδή ένας straight Σύριος κοινοποίησε ένα βίντεο από την συμμετοχή του στο Athens Pride σε αραβικό γκρουπ στο Facebook.
Το αβέβαιο παρόν
Οι ομοφοβικές συμπεριφορές δυστυχώς δεν λείπουν από καμία χώρα. Το μόνο που φαίνεται να δίνει σε αυτούς τους ανθρώπους κουράγιο και ελπίδα είναι η ομάδα και οι δραστηριότητες που κάνουν όλοι μαζί. Στην αρχή, καθώς δεν υπήρχε καμία χρηματική υποστήριξη, οργάνωναν αραβικές κουζίνες και μικρά πάρτι για να συγκεντρώσουν χρήματα. Ή έφτιαχναν T-shirts που πουλούσαν στο Athens Pride. Πλέον έχουν χτίσει καλές επαφές με πολλούς οργανισμούς που δουλεύουν με την LGBTQI+ κοινότητα, αλλά χρειάζονται την βοήθεια του κόσμου.
«Κανείς δεν ξέρει την πραγματικότητα. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι αφού είμαστε στην Ευρώπη, είμαστε καλά, αλλά δεν γνωρίζουν την αληθινή κατάσταση που βιώνουμε. Απλά ζητάμε την ασφάλεια, τίποτα άλλο» λέει ο Hossam. Μία από τις μεγαλύτερες ειρωνείες της προσφυγικής κρίσης είναι ότι από την στιγμή που δοθεί σε κάποιον άσυλο, δεν δικαιούται πλέον κατοικία ή χρηματική υποστήριξη. «Σε πετάνε στο δρόμο και για τα LGBTQI+ άτομα είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν στο δρόμο. Μπορείτε να φανταστείτε την κακοποίηση;»
«Όταν περπατάμε απλά στον δρόμο, δεχόμαστε πολλά αρνητικά σχόλια και άσχημες συμπεριφορές από άλλους πρόσφυγες, ειδικά στα Πατήσια, την Αχαρνών και τη Βικτώρια, τις περιοχές που μένουμε και κινούμαστε. Φανταστείτε πως είναι, αν κοιμόμαστε στον δρόμο. Δεν μπορούμε να πάμε στην κατάληψη. Αν πάμε, θα μας ντροπιάσουν και θα μας σκοτώσουν. Κάθε εβδομάδα έχουμε συνέλευση και κάθε εβδομάδα την κάνουμε σε διαφορετικό μέρος. Γιατί ακόμα και στις καταλήψεις, άλλοι πρόσφυγες μας λένε την άποψή τους για εμάς -μιας και ενδιαφερόμαστε τόσο να την μάθουμε- και μας αποκαλούν διάφορα άσχημα πράγματα. Πραγματικά, δεν είναι ασφαλές το περιβάλλον» λέει ο Lawrence.
Ένα παράδειγμα για το πόσο ανυπόφορη είναι η κατάσταση ακόμη και μέσα στα διαμερίσματα είναι η ιστορία του 25χρονου Brshnk, που μετά από τέσσερις μήνες στην Ιδωμένη δεν έγινε δεκτός σε κανένα πρόγραμμα μετεγκατάστασης όπως γινόταν τότε, με την αιτιολογία ότι «είναι σαν τους υπόλοιπους». Αφού γύρισε στην Αθήνα και τον δέχτηκαν σε ξενώνα φιλοξενίας, δύο ζευγάρια τσακώνονταν και έβαλαν φωτιά στο σπίτι. Έτσι, ο Brshnk αναγκάστηκε να πάρει τα πράγματά του και να φύγει, ενώ οι υπεύθυνοι το μόνο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να στείλουν μια αναφορά στην Ύπατη Αρμοστεία και να περιμένουν απάντηση. Ο Brshnk εδώ και ένα χρόνο όμως που συμμετέχει στην ομάδα LGBTQI+ Refugees in Greece, κάνει διάφορες δραστηριότητες και τους νιώθει σαν οικογένειά του, καθώς δεν έχει άλλους φίλους. Τα μέλη της ομάδας κάνουν πολλές δραστηριότητες μαζί καθημερινά.
«Που θα μένω; Πως θα ζήσω;»
Αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία τώρα για αυτούς τους ανθρώπους είναι το πρότζεκτ στέγασης, μιας και οι 3 μήνες, το μέγιστο περιθώριο που τους δίνεται για να παραμείνουν στα δωμάτια, έχουν περάσει και υποχρεώνονται τώρα να εγκαταλείψουν τους ξενώνες φιλοξενίας. «Εγώ δεν είχα σπίτι. Με αναγνώρισαν ως πρόσφυγα και μου είπαν ότι έπρεπε να φύγω από το διαμέρισμα. Δουλειά δεν μπορούσα να βρω. Εδώ δεν μπορούν να βρουν οι Έλληνες δουλειά, θα βρουν οι πρόσφυγες; Και οι LGBTQI+ πρόσφυγες; Οπότε έφυγα κι από την Ελλάδα, αλλά είχα ένα πολύ άσχημο ταξίδι και γύρισα πίσω. Τώρα τρέχουμε ένα πρότζεκτ για να μαζέψουμε χρήματα, ώστε να καταφέρουμε να νοικιάσουμε ένα μέρος για να ζήσουμε. Ένα μέρος όπου τουλάχιστον θα νιώθουμε ασφάλεια. Να μην μας επιτίθενται όταν πηγαίνουμε στο super market. Να ενσωματωθούμε στην κοινωνία και να ξεκινήσουμε μια καινούργια ζωή» αναφέρει ο Hossam.
«Χρειαζόμαστε την βοήθεια του κόσμου. Αυτό θα βοηθήσει και την ίδια την κοινωνία. Θα μάθουμε την γλώσσα, θα αρχίσουμε να δουλεύουμε προσφέροντας έργο και θα υποστηρίζουμε και τους εαυτούς μας, μαζί με την κοινωνία. Γιατί οι περισσότεροι από εμάς έχουμε πολλές ικανότητες, έχουμε σπουδάσει, μπορούμε να συνεχίσουμε να ζούμε την ζωή μας, ακολουθώντας τον καλό δρόμο, βοηθώντας όλο τον κόσμο. Μόνο που χρειαζόμαστε το πρώτο «σπρώξιμο» για να ξεκινήσουμε, για να νιώθουμε άνετα σε αυτήν την χώρα» συμπληρώνει.
Για πρώτη φορά από την ώρα που πάτησαν το πόδι τους στην Ελλάδα, προσπαθούν να αποκτήσουν λόγο πάνω στο τι θα κάνουν με τις ζωές τους. Όλα τα ζητήματα που τους αφορούσαν προεπιλέγονταν και προαποφασίζονταν από άλλους, όχι τους ίδιους. «Θα κάνεις αυτό, θα μείνεις εκεί, θα πας πίσω στην Τουρκία, θα πας στην Σουηδία.»
Sharing is caring
Η διαδικασία συγκέντρωσης χρηματοδότησης, ώστε να καταφέρουν να νοικιάσουν ένα σπίτι όπου θα μένουν με ασφάλεια σε μια gay-friendly περιοχή, έχει αρχίσει. Η Σοφία σχολιάζει πως «το θέμα είναι ότι οι ΜΚΟ κοιτάζουν μόνο τα νούμερα, δεν ενδιαφέρονται, για παράδειγμα, αν κάποιος έχει αυτοκαταστροφικές τάσεις. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν βιώσει κι έχουν δει πολλή βία στην ζωή τους και κάποιοι την αναπαράγουν. Οι ΜΚΟ κάνουν ό,τι μπορούν, με τις ομάδες ψυχολογικής υποστήριξης π.χ., αλλά δεν δρουν άμεσα. Ίσως λόγω της έλλειψης πόρων, δεν ξέρω για ποιον άλλο λόγο. Αλλά η κατάσταση στα σπίτια είναι τραγική και η ζωή γίνεται αβίωτη.»
Όλο το καλοκαίρι τα παιδιά έγραφαν ιστορίες για να εκθέσουν την κατάσταση στα camps, ενώ πλέον βρίσκονται σε συζητήσεις με δικηγόρους και προσπαθούν να δημοσιοποιήσουν την κατάσταση. Στον καταυλισμό της Μόριας είναι 20 LGBTQI+ άτομα και προσπαθούν να μαζέψουν καταθέσεις και ιστορίες τους και να οργανώσουν ένα συνέδριο που ίσως βοηθήσει κάπως να τους φέρουν στην Αθήνα.
«Μου έκανε εντύπωση που τα ελληνικά media δεν ασχολήθηκαν καθόλου με το συγκεκριμένο ζήτημα. Δεν είδαμε ανθρώπους να δημοσιεύουν το video με το #Rockumenta. Μας έδωσαν ορατότητα σε Αγγλία, Γερμανία, Ισπανία, ΗΠΑ, αλλά στην Ελλάδα το πέρασαν στο ντούκου. Είναι σημαντικό να γνωρίζει η ελληνική κοινωνία για την ύπαρξη της ομάδας» σχολιάζει η Σοφία που έτρεχε όπου μπορούσε να προσφέρει βοήθεια, αλλά όταν συνειδητοποίησε ότι δεν υπάρχει κανένας να κάνει κάτι για τους LGBTQI+ πρόσφυγες, έστρεψε την προσοχή της εκεί. «Όλες οι ομάδες, και κυρίως οι θεσμικές είναι ανύπαρκτες -εκτός από το Σωματείο Υποστήριξης Διευμφυλικών Ατόμων. Δεν δίνουν καμιά βοήθεια. Ακόμη και το Athens Pride, είναι μόνο για μία παρέλαση, μία φορά τον χρόνο και όλα τα λεφτά που συγκεντρώνει είναι για την συντήρησή του, όχι για να βοηθήσει άλλα LGBTQI+ άτομα.»
Την ίδια ώρα που αλληλέγγυοι από διάφορες χώρες του εξωτερικού παρατούν τις δουλειές τους και καταφθάνουν αποκλειστικά για να διοχετεύσουν όλη τους την ενέργεια σε όσους το έχουν ανάγκη, Αμερικάνοι, Καναδοί, Ισπανοί, Γάλλοι κ.ο.κ. μένουν από ένα μήνα μέχρι ένα χρόνο, με μόνη ασχολία τους να βοηθήσουν, από την χώρα μας «τρέχει» μόνο η Σοφία.
Άνθρωποι που εγκατέλειψαν τις χώρες τους γιατί κακοποιούνταν ποικιλοτρόπως, έφτασαν στη δική μας και συνεχίζουν να κακοποιούνται. Ο Lawrence κοιτάζει απογοητευμένος, «Για εμάς, δεν είναι μόνο ο πόλεμος που κρατάει τα τελευταία χρόνια. Ο πόλεμος ήταν μια διέξοδος και για εμάς και τις γυναίκες που καταπιέζονται. Ζούμε υπό συνθήκες καταπίεσης όλη μας την ζωή. Από τη μέρα που γεννηθήκαμε είμαστε παγιδευμένοι.»
