Την εβδομάδα που πέρασε, δύο γεγονότα με ταρακούνησαν πολύ: η εικόνα των παιδιών στη Γάζα που, παρά τον πόνο και τη φρίκη του πολέμου, ξέσπασαν σε δάκρυα χαράς όταν άκουσαν για την κατάπαυση του πυρός στις 15 Ιανουαρίου και η ιστορία της 13χρονης στην Ελλάδα που ζυγίζει 157 κιλά και ζει φυλακισμένη στο σώμα και στη θλίψη της, φτάνοντας στο σημείο να μη θέλει τη ζωή της.
Δύο εντελώς διαφορετικοί κόσμοι, αλλά με κοινό παρονομαστή τα παιδιά. Που παλεύουν να επιβιώσουν σε συνθήκες που κανένα παιδί δεν θα έπρεπε να βιώνει και που διψούν για αγάπη και ελπίδα.
Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην ευτυχία, στην ασφάλεια και στην αγάπη. Όμως, πόσο συχνά οι πράξεις μας και οι επιλογές μας αντανακλούν αυτή την πεποίθηση; Πώς φτάσαμε στο σημείο να θεωρούμε δεδομένο ότι κάποια παιδιά πρέπει να επιβιώσουν σε πολέμους ή να υποφέρουν από εκφοβισμό και παραμέληση;
Τα παιδιά στη Γάζα
Αν η ελπίδα είχε πρόσωπο, αυτό θα ήταν σίγουρα η αντίδραση αυτών των παιδιών. Η ανακοίνωση για την εκεχειρία έμοιαζε ότι είναι για αυτά το αχνό φως που φαίνεται στο τέλος ενός σκοτεινού τούνελ γεμάτο τρόμο. Γιατί από τον Οκτώβριο του 2023 έχουν ζήσει το αδιανόητο. Έχουν χάσει σπίτια, γονείς, φίλους.
Σύμφωνα με το Al Jazeera και εκθέσεις ανθρωπιστικών οργανώσεων, τους τελευταίους 15 μήνες, τουλάχιστον 46.707 άνθρωποι στη Γάζα έχουν χάσει τη ζωή τους, συμπεριλαμβανομένων περίπου 18.000 παιδιών. Πολλοί αναλυτές και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων πιστεύουν ότι ο πραγματικός αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος. Αυτό σημαίνει ότι τουλάχιστον ένας στους 50 ανθρώπους στη Γάζα, όπου ο μισός πληθυσμός είναι κάτω των 18 ετών, έχει σκοτωθεί και δεκάδες χιλιάδες ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, χωρίς πρόσβαση σε καθαρό νερό, ηλεκτρικό ρεύμα και επαρκή τροφή.
Τουλάχιστον οκτώ μωρά έχουν πεθάνει από υποθερμία, καθώς οι Παλαιστίνιοι στη Γάζα αγωνίζονται να επιβιώσουν σε καταφύγια ακατάλληλα για τον χειμώνα και σχεδόν 1,9 εκατομμύρια άνθρωποι είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι, εκ των οποίων σχεδόν το 80% ζει σε πρόχειρα καταφύγια χωρίς επαρκή ρουχισμό ή προστασία από το κρύο. Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι περίπου μισό εκατομμύριο βρίσκονται σε περιοχές επιρρεπείς σε πλημμύρες. Οι αρχές στη Γάζα αναφέρουν ότι περίπου 110.000 από τις 135.000 σκηνές που χρησιμοποιούνται ως καταφύγια είναι φθαρμένες και ακατάλληλες για χρήση.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Σύμφωνα με την UNRWA, κάθε μέρα 10 παιδιά χάνουν το ένα ή και τα δύο πόδια τους, με τις επεμβάσεις να γίνονται συχνά χωρίς ή με ελάχιστη αναισθησία. Το Παλαιστινιακό Υπουργείο Υγείας ανέφερε ότι μέχρι το τέλος του 2024 είχαν πραγματοποιηθεί τουλάχιστον 4.500 ακρωτηριασμοί. Επιπλέον, χιλιάδες άνθρωποι εκτιμάται ότι βρίσκονται θαμμένοι κάτω από τα ερείπια. Με περιορισμένα μέσα διάσωσης, εθελοντές και εργαζόμενοι στην Παλαιστινιακή Πολιτική Άμυνα χρησιμοποιούν γυμνά χέρια. Δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε πόσοι άνθρωποι έχουν πεθάνει κάτω από τα ερείπια.
Ενώ κανονικά θα έπρεπε αυτά τα παιδιά να μαθαίνουν το αλφάβητο και να παίζουν στις αυλές των σχολείων, εκείνα παλεύουν να επιβιώσουν κάτω από τα συντρίμμια και τις απειλές μιας βόμβας.
Ένα αγόρι, μόλις εννέα ετών, περιγράφει πώς έχασε τον μικρότερο αδερφό του σε έναν βομβαρδισμό και αναρωτιέται γιατί ο κόσμος τους άφησε να ζουν έτσι. Ένα κορίτσι, δέκα ετών, λέει ότι το μόνο που θέλει είναι να πάει στο σχολείο και να έχει βιβλία, αλλά πλέον φοβάται ότι ποτέ δεν θα έχει ξανά αυτή την ευκαιρία. Αυτά τα παιδιά δεν είναι αριθμοί σε στατιστικές, είναι ζωές που χάνονται ή σβήνουν πριν προλάβουν να ανθίσουν.
Παράλληλοι -δυστοπικοί- κόσμοι
Από την άλλη πλευρά, η ιστορία της 13χρονης στην Ελλάδα αποτυπώνει μια άλλη μορφή αδικίας. Το σώμα της έγινε φυλακή, αλλά η ψυχή της έσπασε από την απόρριψη. Η ίδια είπε: «Δεν θέλω τη ζωή μου. Δεν μπορώ να βγω από το σπίτι, όλοι με κοροϊδεύουν. Δεν έχω φίλους, δεν έχω ζωή». Έχει κάνει πολλές απόπειρες αυτοκτονίας και αυτό δείχνει ένα πράγμα, ότι είναι συγκλονιστικό το πόσο βαθιά μπορεί να επηρεάσει ένα παιδί ο εκφοβισμός και η έλλειψη αποδοχής. Το κορίτσι αυτό ζει σε έναν κόσμο που την κρίνει για την εμφάνισή της, αντί να την στηρίξει για τις μάχες που δίνει.
Η ιστορία της 13χρονης αναδεικνύει πόσο καταστροφικές μπορεί να είναι οι επιπτώσεις της έλλειψης ψυχολογικής υποστήριξης και του κοινωνικού στίγματος. Χρειάζεται άμεση παρέμβαση: ιατρική φροντίδα για τη διαχείριση του βάρους της, ψυχολογική υποστήριξη για να ξαναβρεί τη χαμένη της αυτοεκτίμηση και ένα περιβάλλον που να την αποδέχεται. Αυτό το κορίτσι δεν χρειάζεται κριτική, χρειάζεται μια αγκαλιά και σίγουρα ένα καλύτερο σχολικό σύστημα.
Το σύστημα ψυχολογικής υποστήριξης στα σχολεία
Μιλώντας με την Αναστασία Καββαδία, που εργάζεται εδώ και χρόνια ως Ψυχολόγος και Θεραπεύτρια παιχνιδιού και δημιουργικής τέχνης στη Σκωτία, το Βρετανικό μοντέλο για την υποστήριξη της ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων είναι ουσιαστικό και δεν έχει καμία σχέση με το ελληνικό.
Όπως είπε: «Η βρετανική προσέγγιση στην ψυχική υγεία των παιδιών στα σχολεία επικεντρώνεται σε συνδυασμό προληπτικών μέτρων, πρώιμης παρέμβασης και πρόσβασης σε υπηρεσίες υποστήριξης, με έμφαση στη δημιουργία ενός υποστηρικτικού και περιεκτικού σχολικού περιβάλλοντος. Πολλά σχολεία στο Ηνωμένο Βασίλειο διαθέτουν πολιτικές για την ψυχική υγεία και την ευημερία, οι οποίες αποσκοπούν στην προώθηση ενός θετικού περιβάλλοντος για την ψυχική υγεία. Η προσέγγιση είναι ολιστική, πράγμα που σημαίνει ότι η ψυχική υγεία δεν είναι μόνο ευθύνη των μεμονωμένων μαθητών, αλλά και ολόκληρης της σχολικής κοινότητας. Οι δάσκαλοι, το προσωπικό, οι γονείς και οι μαθητές παίζουν όλοι ρόλο στην προώθηση και υποστήριξη της ψυχικής υγείας. Αυτό περιλαμβάνει την ενσωμάτωση της ψυχικής υγείας στο πρόγραμμα σπουδών, την ενθάρρυνση ανοιχτών συζητήσεων για την ψυχική υγεία και την οικοδόμηση μιας κουλτούρας κατανόησης και υποστήριξης.
Τα σχολεία ενθαρρύνονται να εντοπίζουν τα προβλήματα ψυχικής υγείας νωρίς, με έμφαση στην παροχή υποστήριξης προτού τα προβλήματα γίνουν πιο σοβαρά. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την παρατήρηση αλλαγών στη συμπεριφορά, την ακαδημαϊκή απόδοση ή την συναισθηματική ευημερία των μαθητών και την παραπομπή τους σε κατάλληλες υπηρεσίες υποστήριξης. Πολλά σχολεία έχουν πρόσβαση σε σχολικούς συμβούλους, επαγγελματίες ψυχικής υγείας και άλλους πόρους, όπως οι Ομάδες Υποστήριξης Ψυχικής Υγείας Σχολείων (SMHSTs), οι οποίες είναι μέρος της πρωτοβουλίας της κυβέρνησης για τη βελτίωση της πρόσβασης σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας στα σχολεία. Αυτές οι ομάδες παρέχουν συμβουλές και υποστήριξη σε προσωπικό, μαθητές και οικογένειες, βοηθώντας στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ εκπαίδευσης και υπηρεσιών υγείας». Μέλος μιας τέτοιας ομάδας είναι και η Αναστασία Καββαδία.
Photo: ©Arthur Krijgsman/Pexels
Όπως τόνισε: «Τα σχολεία συνεργάζονται συχνά με υπηρεσίες ψυχικής υγείας, όπως οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων (CAMHS) και άλλους οργανισμούς ψυχικής υγείας της κοινότητας. Αυτή η συνεργασία διασφαλίζει ότι οι μαθητές που χρειάζονται εξειδικευμένη φροντίδα μπορούν να παραπεμφθούν γρήγορα στις κατάλληλες υπηρεσίες. Συνολικά, η βρετανική προσέγγιση στην ψυχική υγεία των παιδιών στα σχολεία στοχεύει στη μείωση του στίγματος, την παροχή πρώιμης υποστήριξης και την ενσωμάτωση της προώθησης της ψυχικής υγείας στο ευρύτερο σχολικό περιβάλλον. Υπάρχει επίσης έμφαση στη συνεργασία μεταξύ σχολείων, επαγγελματιών ψυχικής υγείας και οικογενειών για να διασφαλιστεί ότι οι μαθητές έχουν τους πόρους και την υποστήριξη που χρειάζονται για να ευημερήσουν».
Η εύλογη ερώτηση είναι “Και στην Ελλάδα τι συμβαίνει”; Η απάντηση που έδωσε δείχνει τις ελλείψεις: «Η ελληνική προσέγγιση στην ψυχική υγεία των παιδιών στα σχολεία είναι σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένη από την ανάγκη για την ενσωμάτωση της ψυχικής υγείας και ευημερίας των μαθητών στο εκπαιδευτικό σύστημα, με την προσπάθεια να υπάρξει στήριξη, ευαισθητοποίηση και πρόληψη. Ωστόσο, η υλοποίηση αυτής της προσέγγισης παραμένει εν μέρει ανεπαρκής σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αν και υπάρχουν σημαντικές προσπάθειες και βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Στην Ελλάδα, το υπουργείο Παιδείας έχει ξεκινήσει την τοποθέτηση σχολικών ψυχολόγων και συμβούλων σε ορισμένα σχολεία, κυρίως στα μεγαλύτερα αστικά κέντρα. Η παρουσία τους, αν και περιορισμένη, βοηθά στην αντιμετώπιση ψυχικών ζητημάτων και στην υποστήριξη μαθητών με συναισθηματικά ή ψυχικά προβλήματα. Ναι μεν λοιπόν υπάρχουν σχολικοί ψυχολόγοι αλλά ο αριθμός τους είναι ανεπαρκής. Δεν έχω ακούσει ποτέ για συμβουλευτική στα δημόσια σχολεία παρά μόνο σε ιδιωτικά. Άρα περιμένουν ο σχολικός ψυχολόγος να ασχοληθεί με όλα τα παραπάνω όταν πολύ απλά δεν έχει την εξειδίκευση να το κάνει αυτό. Χρειάζεται άριστη συνεργασία μεταξύ θεραπευτών και σχολικών ψυχολόγων».
Τι θα γινόταν στη Σκωτία αν υπήρχε το συγκεκριμένο περιστατικό;
- Ενημέρωση του σχολείου από τις κοινωνικές υπηρεσίες για τις απόπειρες αυτοτραυματισμού του νεαρού κοριτσιού.
- Ενεργοποίηση όλων των μηχανισμών υποστήριξης. Σχολικός ψυχολόγος σε συνεργασία με το εκπαιδευτικό προσωπικό για να παρέχει υποστήριξη στην οικογένεια και στους δασκάλους.
- Παραπομπή στον σχολικό σύμβουλο ψυχικής υγείας για να παρακολουθεί στενά το παιδί.
- Παραπομπή σε ειδικές υπηρεσίες που ασχολούνται με βαριά περιστατικά αυτοτραυματισμού και απόπειρας.
- Κοινωνικός λειτουργός που παρέχει υποστήριξη στην οικογένεια.
- Παραπομπή σε κλινικό διατροφολόγο.
- Τακτικές συνεδριάσεις μεταξύ σχολείου, κοινωνικής υπηρεσίας και υπηρεσιών ψυχικής υγείας για να παρακολουθούν την πρόοδο.
Τα παιδιά που ζουν στη φτώχεια και υπό συνθήκες πολέμου, τα παιδιά που υποφέρουν από εκφοβισμό, όλα έχουν την ανάγκη μας και η κοινωνία οφείλει να προσφέρει ουσιαστική βοήθεια, όπως πρόσβαση σε ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, εκπαιδευτικά προγράμματα για την ευαισθητοποίηση γύρω από τον εκφοβισμό, αλλά και υποστήριξη για οικογένειες που αγωνίζονται να ανταπεξέλθουν. Θα έπρεπε να είναι αυτονόητο ότι η ευτυχία δεν πρέπει να είναι προνόμιο, αλλά δικαίωμα. Γιατί κάθε παιδί που υποφέρει είναι μια αποτυχία για όλους μας. Γιατί κάθε παιδί που υποφέρει είναι μια αποτυχία για όλους μας.
