Λάχανα, πατάτες και άλλα δαιμόνια στο Film Seed Festival by Hypercomf στην Τήνο

Οι Hypercomf είναι μια κολεκτίβα γνωστή στην εγχώρια και τη διεθνή σκηνή της τέχνης. Η Πάολα και ο Γιάννης είναι ο πυρήνας, αλλά προτιμούν την ομπρέλα του ονόματος Hypercomf που τεκνοθέτησαν από το 2017, γιατί ανάλογα με το project που καταπιάνονται δημιουργούν μια νέα σύνθεση: φέρνουν και άλλους συνεργάτες οι οποίοι γίνονται ουσιαστικό μέρος της ομάδας για κάθε έργο.

Ένα από τα project που με εντυπωσίασαν περισσότερο είναι το Resonate που έκαναν το 2020, μια προσπάθεια καταγραφής των χαμένων τραγουδιών της Τήνου, με σκοπό να συνεισφέρουν στη διάσωση της πλούσιας λαογραφικής παράδοση του νησιού. Τα τραγούδια αυτά παίζουν όσο βρισκόμαστε στο χωράφι για τις προβολές του Film Seed Festival στο Λιβάδι της Τήνου. Τραγούδια που παραπέμπουν σε παραδοσιακή μουσική, αλλά νιώθεις ότι δεν έχεις ξανακούσει ποτέ, τραγουδισμένα από ντόπιες γιαγιάδες και ηχογραφημένα σε lo-fi ποιότητα που ο Bradford Cox aka Atlas Sound θα ζήλευε. Ρωτάω την Πάολα για τη μουσική που ακούγεται.

«Με το πρόγραμμα Resonate είχαμε ψάξει να βρούμε αρχεία της μουσικής της Τήνου που έχουν εξαφανιστεί, κατά κύριο λόγο γιατί είναι προφορική παράδοση. Προσπαθήσαμε να βρούμε όσο πιο παλιά ηχητικά αρχεία γίνεται. Ήταν εξαιρετικά δύσκολο. Ο κύριος Αλέκος Φλωράκης είχε ηχογραφήσει ομάδες γυναικών από τα Υστέρνια το 1978 και αυτό είναι από τις παλαιότερες καταγραφές που υπάρχουν. Κάναμε συνεντεύξεις και γνωρίσαμε ανθρώπους σε όλο το νησί. Ένας από αυτούς ήταν και ο πατήρ Νικόλας, ο οποίος είναι πολύ γνωστός για τη μουσική του. Του ζητήσαμε να θυμηθεί και να μας τραγουδήσει τα πιο παλιά τραγούδια που του έρχονταν στο μυαλό από τα παιδικά του χρόνια. Μετά ανακαλύψαμε ότι δεν ήταν όλα όσα τραγούδησε Τηνιακά, αλλά είχε μερικά πολύ ιδιαίτερα κομμάτια που συνδέονται με την Τήνο με πολλούς τρόπους» μας λέει η Πάολα καθώς μας ξεναγεί στο υπαίθριο σινεμά που έχει στηθεί στην αγροτική περιοχή του χωριού Κώμη, στο οποίο μένει με τον Γιάννη μόνιμα εδώ και δεκατρία χρόνια.

Η Πάολα και ο Γιάννης είναι ο πυρήνας της δημιουργικής κολεκτίβας Hypercomf

Τα τραγούδια από το project Resonate παίζουν όσο βρισκόμαστε στο χωράφι για τις προβολές του Film Seed Festival στο Λιβάδι της Τήνου.

Το Film Seed Festival είναι η κορύφωση ενός project που συνδυάζει τις έξυπνες αγροτικές πρακτικές με τον πολιτισμό. Όλα ξεκίνησαν με την υποβολή της ιδέας κατά τη διάρκεια του open call για το προγράμμα καλλιτεχνικής διαμονής S+T+ARTS (επιστήμη, τεχνολογία και τέχνες) που φιλοξενήθηκε από τη Στέγη του Ιδρύματος Onassis σε συνεργασία με την Agenso και τον τεχνοβλαστό ACT4ENERGY του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Το έργο πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Repairing the Present και υποστηρίχθηκε από τη Γενική Διεύθυνση Επικοινωνιακών Δικτύων, Περιεχομένου και Τεχνολογίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

«Το open call καλούσε καλλιτέχνες που ασχολούνταν με smart agriculture, δηλαδή την έξυπνη αγροτική πρακτική. Εμείς προσπαθήσαμε να κοιτάξουμε τον όρο αυτό. Τι σημαίνει πρακτικά; Ότι οι παλιές τεχνικές των αγροτών είναι μη έξυπνες και μόνο η τεχνολογία ανταποκρίνεται σε αυτό; Θέλαμε να βρούμε έναν τρόπο που η αγροτική καλλιέργεια να γίνεται με βέλτιστες τεχνικές, αλλά παράλληλα θα γνωρίζαμε τι θα γίνει μετά με το προϊόν που θα παραγάγαμε. Πολλοί από τους αγρότες με τους οποίους μιλάγαμε στην περιοχή μας έλεγαν ότι δεν χρειάζονται απαραίτητα καλύτερους τρόπους παραγωγής, αλλά πολλή βοήθεια στο τι γίνεται στη συνέχεια με το προϊόν που παράγουν, γιατί αναγκάζονται να πουλάνε σε πολύ κακές τιμές κάνοντας πολύ δύσκολα βιώσιμο το επάγγελμα του αγρότη. Οι μεσάζοντες, η δυσκολία να κάνουν συνεταιρισμούς και η τεράστια διαφορά τιμής από το χωράφι στα super market είναι υπαρκτά θέματα που κάνουν τους αγρότες είδος υπό εξαφάνιση. Οπότε είπαμε να κάνουμε το πρόγραμμα εδώ που ζούμε και καλλιεργούμε και εμείς οι ίδιοι (η Τήνος παράγει αγκινάρες, πατάτες και διάφορα άλλα λαχανικά)» μας εξηγεί η Πάολα.

Ένα έξυπνο σύστημα άρδευσης με ένα ολοκληρωμένο δίκτυο με αισθητήρες υγρασίας εγκαταστάθηκαν στο έδαφος της καλλιέργειας πριν αρχίσει η φύτευση. Οι αισθητήρες συνδέονταν με ένα σύστημα που τοποθετήθηκε στο Peanut Pod που έφτιαξαν οι Hypercomf.

Το φεστιβάλ ξεκίνησε ουσιαστικά την άνοιξη του 2022 με τις προετοιμασίες καλλιέργειας φιστικιών Arachis Hypogea - οι αραχίδες που φτιάχνουμε το φυστικοβούτυρο - σε χωράφι ενός στρέμματος. Η διαδικασία ανάπτυξης της καλλιέργειας υποστηρίχθηκε από "έξυπνη" αγροτική τεχνολογία για τη βέλτιστη διαχείριση του νερού - ενός σπάνιου και πολύτιμου πόρου του νησιού. Η τεχνολογία της Agenso ουσιαστικά παρείχε ένα έξυπνο σύστημα άρδευσης με ένα ολοκληρωμένο δίκτυο με αισθητήρες υγρασίας που μπήκαν στο έδαφος της καλλιέργειας πριν αρχίσει η φύτευση. Οι αισθητήρες συνδέονταν με ένα σύστημα που τοποθετήθηκε στο Peanut Pod που έφτιαξαν οι Hypercomf και με ένα μετεωρολογικό σταθμό. Με τα στοιχεία που συνέλεγαν από τον μετεωρολογικό σταθμό οι Hypercomf ορίζαν το πότισμα μέσω ενός app. Σκοπός ήταν η παραγωγή της σεζόν να μετατραπεί σε βιοντίζελ κατά το ήμισυ και το υπόλοιπο να μαγειρευτεί σε θρεπτικά σνακ για το κοινό του Film Seed Festival.

«Ξεκινήσαμε τον Μάη του 2002. Συνεργαστήκαμε με τον Αλέξανδρο που έχει το χωράφι (ιδρυτής του αγροτουριστικού γαστρονομικού project Tinos Farm to Table). Φυτέψαμε στο δικό του χωράφι. Σε κάθε εργασία ενεργοποιήσαμε την τοπική κοινότητα για να μας βοηθήσει. Διαχειριστήκαμε τους πόρους μας βοηθώντας την κοινότητα. Για αυτό επιλέξαμε να κάνουμε το φεστιβάλ εκτός σεζόν, γιατί θέλαμε να μαζέψει τους ανθρώπους της Τήνου και όχι απαραίτητα τους τουρίστες. Η αραχίδα θέλει σαν καλλιέργεια 110 μέρες για να γίνει, οπότε τέλη Αυγούστου κάναμε τη συγκομιδή της σοδειάς. Η διαδικασία μετά ήταν να βγάλουμε το φυστικέλαιο. Στείλαμε το μισό στην Ξάνθη για να γίνει το βιοκαύσιμο και το υπόλοιπο το μαγειρέψαμε για να το προσφέρουμε.

Gallery with 6 photos

Ένα στρέμμα έβγαλε περίπου 150 κιλά φιστίκια, το οποίο είναι ένα λογικό νούμερο γιατί οι έντονες βροχοπτώσεις του Αυγούστου επηρέασαν την παραγωγή. Τα 90 κιλά φιστικιού τα κάναμε βιοντίζελ και ουσιαστικά παρήγαγαν 26 λίτρα καύσιμου. Δεν είναι ιδιαίτερα κοστοβόρα διαδικασία η μετατροπή αυτή γιατί δεν χρειάζεται μονάδα να παραχθεί σε μικρές ποσότητες. Χρειάζεται σκεύη και αντιδραστήρες και αυτό που προσθέτεις είναι καυστική ποτάσα με την οποία φτιάχνουμε σαπούνια και μία μικρή ποσότητα μεθανόλης. Φτιάξαμε το βιοντίζελ στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Θέλαμε όλη η ενέργεια που θα χρειαζόταν το Film Seed Festival για τις προβολές να έχει παραχθεί με βιώσιμο τρόπο. Γενικά για να είσαι πραγματικά sustainable και να τηρείς τις αρχές της βιωσιμότητας, η άποψη είναι ότι οι πολλές διαφορετικές πηγές είναι το καλύτερο» μας εξηγεί η Πάολα.

Η ιδέα των Hypercomf για το project απαντούσε στο ερώτημα αν μπορούμε να δημιουργήσουμε νέες, αδιαμεσολάβητες σχέσεις με τους τόπους όπου καλλιεργούνται τα αγαθά, μαζί με τις αγροτικές κοινότητες που τα παράγουν. Το Film Seed Festival ήθελε από την αρχή να αποτελέσει ένα παράδειγμα για τις μικρές αγροτικές κοινότητες ώστε να δημιουργήσουν τις δικές τους στρατηγικές πολιτιστικής, οικολογικής και οικονομικής ανθεκτικότητας και το κατάφερε.

«Όταν κάναμε την αίτηση για το project, δεν είχε ξεκινήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Η ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε έκανε τους ντόπιους αγρότες να ενδιαφέρονται πιο θερμά για το βιοκαύσιμο που θέλαμε να παράξουμε, γιατί μπορεί να μπει σε κάθε γεννήτρια πετρελαίου. Είναι CO2 neutral, αλλά έχει προϊόντα καύσης. Είναι σίγουρα καλύτερο από τα ορυκτά πετρέλαια και δεν αφαιρεί τη χρήση της γης, γιατί η γη παραμένει καλλιεργήσιμη. Αν βάλεις φωτοβολταϊκά κάπου, παράγεις μεν ενέργεια από ανανεώσιμη πηγή αλλά δεν μπορείς να καλλιεργήσει τη γη πια. Και η διατροφική ανεξαρτησία είναι σημαντική» μοιράζεται μαζί μας η Πάολα στη συζήτηση για το ενδιαφέρον της τοπικής κοινότητας για το project.

Οι ταινίες που προβλήθηκαν στο φεστιβάλ ήταν απολαυστικές και αντανακλούν τις προσωπικές ιστορίες ανθρώπων από μικρές αγροτικές κοινότητες - είτε αντιμετωπίζουν τον παραλογισμό της μαζικής αγροτικής οικονομίας (Λάχανα, Πατάτες και Άλλα Δαιμόνια του Șerban Georgescu, Ρουμανία), είτε επινοούν νέες "πατέντες" για να κάνουν τα προϊόντα τους πιο βιώσιμα (Σαλιγκάρια του Grzegorz Szczepaniak, Πολωνία), είτε διεκδικούν τη γη τους σε μετα-αποκαλυπτικές συνθήκες (Οι Μπάμπουσκες του Τσερνόμπιλ των Holly Morris και Anne Bogart, ΗΠΑ).

Γιορτάζοντας την ανθεκτικότητα της φύσης και των μικρών αγροτικών κοινοτήτων (Όταν ο Βάγκνερ Συνάντησε τις Ντομάτες της Μαριάννας Οικονόμου, Ελλάδα), οι προβολές αυτών των αφηγηματικών ντοκιμαντέρ πραγματοποιήθηκαν στο ίδιο χωράφι όπου καλλιεργήθηκαν τα φιστίκια, δίνοντας έναν νέο ορισμό στην έννοια της κυκλικότητας.

«Τις ταινίες τις διαλέξαμε εμείς με βάση την τοπική κοινότητα και τι πιστεύαμε ότι θέλει να δει, αλλά τις επόμενες χρονιές θέλουμε να καλέσουμε επιμελητές. Θα το συνεχίσουμε το project. Αυτό είναι το πρώτο που έγινε σε συνεργασία με τη Στέγη και θέλουμε να γίνεται μια φορά στα δύο χρόνια με τους κατάλληλους συνεργάτες» μας λέει η Πάολα, που κατάφερε μαζί με όλη την ομάδα των Hypercomf να δημιουργήσει ένα μοναδικό πολιτιστικό γεγονός που απέδειξε ότι ένα πιο ethical και sustainable μέλλον μπορεί να μην είναι επιστημονική φαντασία.