Μεσούντος του θέρους, το Ναύπλιο σηκώθηκε στο πόδι. Ένα συνεργείο μηχανικών με φωτογραφικές μηχανές και όργανα αποτύπωσης είχε εμφανιστεί ξαφνικά στην Καραθώνα, την πιο δημοφιλή παραλία της πόλης - αναπόσπαστο κομμάτι της συλλογικής της ζωής, αναλλοίωτο αρχαίο λιμάνι και τοπίο φυσικού κάλλους ταυτόχρονα.
Τι μετρούσαν οι μηχανικοί και με ποια εντολή; Οι Ναυπλιώτες δεν γνωρίζουν με βεβαιότητα, επίσημη πληροφόρηση δεν είχαν. Ωστόσο, δεν χρειάζονταν φαντασία για να υποψιαστούν τι έρχεται: την Καραθώνα εποφθαλμιούν ιδιωτικά συμφέροντα εδώ και δεκαετίες. Το 2013 η αμφιθεατρική παραθαλάσσια αυτή έκταση, μια ανάσα έξω απ’ την πόλη (4 χλμ), εντάχθηκε στο ΤΑΙΠΕΔ. Το 2022 η κυβέρνηση επανέφερε την ψιλή κυριότητα του ακινήτου στο Ταμείο -χωρίς αντάλλαγμα για το Δημόσιο- τερματίζοντας το καθεστώς δικαιοχρησίας του ΕΟΤ που ίσχυε από το 1968. Έτσι, ο δρόμος για την εκποίηση ενός σημείου αναφοράς της αναπλιώτικης ζωής άνοιξε διάπλατα.
Από τα 1.912 στρέμματα της Καραθώνας, τα 415 θεωρούνται «αξιοποιήσιμα», κατά το ΤΑΙΠΕΔ. Στις 9 Ιουλίου 2024, το ΤΑΙΠΕΔ δημοσίευσε πρόσκληση για ανεξάρτητο πιστοποιημένο εκτιμητή για το ακίνητο. Φέτος τον Μάρτιο, το Υπερταμείο περιέλαβε την περιοχή στην «πραμάτεια» την οποία περιέφερε στη μεγαλύτερη έκθεση «real estate» του κόσμου στις Κάννες - μαζί μάλιστα με το Μπουρτζι (!) για το οποίο κατόπιν χρειάστηκαν διευκρινίσεις ότι δεν εκποιείται.
Η τοπική κοινωνία ωστόσο δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια. Ανέλαβε δράση προκειμένου να αποτρέψει την εκποίηση (για μία ακόμη φορά, όπως θα δούμε). Προπαραμονές του δεκαπενταύγουστου, υπό την πίεση των κινητοποιήσεων, το δημοτικό συμβούλιο Ναυπλίου εξέδωσε ομόφωνο ψήφισμα με το οποίο ζητά την απένταξη της Καραθώνας από το ΤΑΙΠΕΔ και τη δωρεάν, οριστική παραχώρησή της στον Δήμο Ναυπλιέων.
Η δημοτική αρχή μάλιστα φέρεται να άλλαξε την αρχική της στάση. Σύμφωνα με την «Αργολική Ανάπτυξη», τον Αύγουστο του 2024, ο αντιδήμαρχος Γιώργος Φραγκιουδάκης σε τοποθέτηση υποστηριζόμενη από τον δήμαρχο Δημήτρη Ορφανό, παρουσίαζε την 100% κυριότητα του ΤΑΙΠΕΔ ως δεδομένο και χαρακτήριζε μοναδική ευκαιρία την επένδυση.
Η Popaganda επικοινώνησε επανειλημμένως με το Γραφείο Τύπου του Δήμου Ναυπλιέων αιτούμενη συνέντευξη με τον δήμαρχο για το ζήτημα. Μέχρι τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές, ο κ. Ορφανός δεν έχει ανταποκριθεί στο αίτημά μας.
Η αμφιθεατρική Καραθώνα, μια ανάσα έξω απ’ την πόλη του Ναυπλίου © Δημήτρης Πάντσος
«Ο Δήμος έλεγε στην αρχή να δούμε τα σχέδια των επενδυτών κι αν μας περιλαμβάνουν, να τα δεχτούμε», λέει η Βασιλική Χασάπη, πρόεδρος συνταξιούχων ΙΚΑ Ναυπλίου-Αργολίδας και μέλος της Επιτροπής Αγώνα για την Καραθώνα. «Εμείς ήμασταν κάθετα αντίθετοι, γιατί αν φτάσει η κατάσταση στα σχέδια, καληνύχτα και αντίο».
«Στην επιτροπή δραστηριοποιηθήκαμε μέσα στο καλοκαίρι, μοιράζαμε ενημερωτικό υλικό, μαζεύαμε υπογραφές, ακόμα και ομπρέλα ομπρέλα», λέει ο Γιώργος Στεργίου, εκπρόσωπος της Ένωσης Γονέων και Κηδεμόνων Δήμου Ναυπλίου στην Επιτροπή Αγώνα για την Καραθώνα (Η συλλογή υπογραφών συνεχίζεται).
«Ικανοποιηθήκαμε μερικώς με το ψήφισμα, αλλά παραμένουμε σε επιφυλακή», λέει η κ. Χασάπη. Η Επιτροπή είχε διαφορετική πρόταση και θεωρεί ότι το ψήφισμα «δεν εξασφαλίζει ρητά πως θα διατηρηθεί ο δημόσιος και δωρεάν χαρακτήρας της παραλίας», τονίζει ο Βασίλης Μπαβέλας, πρόεδρος του Σωματείου Εργαζομένων Νοσοκομείου Ναυπλίου και εκπρόσωπός του στην επιτροπή.
Καμπάνια από την Πρωτοβουλία Δημοτών Ναυπλίου.
Την επιφυλακτικότητα ενισχύει το γεγονός πως ομόφωνο ψήφισμα για την ακύρωση εκποίησης της Καραθώνας είχε υπογραφεί και στις 19 Ιουνίου 2014 (την επόμενη χρονιά από την ένταξή της στο ΤΑΙΠΕΔ). «Δεν υλοποιήθηκε τίποτε από όσα προβλέπονταν σε αυτό, απλώς το έκαναν λόγω πίεσης», επισημαίνει ο Χαράλαμπος Αντωνιάδης, τοπογράφος στην Αρχαιολογική Υπηρεσία και δημοτικός σύμβουλος τότε. Φοβάται ότι ίδια τύχη μπορεί να έχει και το πρόσφατο ψήφισμα.
Τριπλό διακύβευμα: Κοινωνικό, αρχαιολογικό, περιβαλλοντικό
«Η Καραθώνα είναι πόλος έλξης, πνεύμονας ζωής και ψυχαγωγίας, εκεί περνούσαμε ατέλειωτες ώρες μικροί, εκεί πηγαίνουμε σήμερα τα παιδιά μας», λέει ο κ. Μπαβέλας. «Πρόκειται για τη μοναδική παραλία κοντά στο Ναύπλιο. Δεν είναι μόνο το μπάνιο, ο χώρος φιλοξενεί πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις, κάνουμε πικνίκ - είναι η εξοχή της πόλης».
«Η Πύλη Πολιτισμού διοργάνωνε στην Καραθώνα επί εννέα χρόνια το Rock Festival. Σταματήσαμε λόγω κορωνοϊού», σημειώνει η Βούλα Δεδέα, πρόεδρος της Πύλης Πολιτισμού Ναυπλίου και εκπρόσωπός της στην Επιτροπή Αγώνα για την Καραθώνα. «Ζητάμε λοιπόν να καθαριστεί ο χώρος, να είναι περιποιημένος, να γίνουν μικρά γηπεδάκια για αθλοπαιδιές, να διοργανώνονται μουσικές εκδηλώσεις. Μέχρι κι η Τρίπολη κατεβαίνει για μπάνιο στην Καραθώνα. Το Άργος, ο κάμπος, τα χωριά».
Από την Καραθώνα ξεκινά παραλιακός πεζόδρομος 2-3 χιλιομέτρων που οδηγεί στο Ναύπλιο, χώρος περιπάτου και αθλητικών δρώμενων, λέει ο αρχαιολόγος Χρήστος Πιτερός, επίτιμος προϊστάμενος αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και αρχαιογνωστικής έρευνας, με πολυετή θητεία στο υπουργείο Πολιτισμού και αρμοδιότητα το Ναύπλιο και την ευρύτερη περιοχή.
Πρόκειται όμως και για πολιτιστικό τοπόσημο. «“Λιμένες εισί εν Ναυπλίω”, γράφει ο Παυσανίας· ένα σημαντικό ήταν η Καραθώνα. Λιμάνι αρχαίο που πρέπει να διατηρηθεί αναλλοίωτο μέσα στον χρόνο», τονίζει ο κ. Πιτερός. Μια μοναδική γεωλογική λεκάνη, περιβαλλόμενη από λόφους, χωριστή από το Ναύπλιο αλλά σε άμεση επαφή με την πόλη, σε συνέχεια του βράχου του Παλαμηδίου. «Λόγω φυσικής διαμόρφωσης, έχει μείνει ακατοίκητη από τα αρχαία χρόνια. Στη μέση έχει ένα νησάκι πέτρινο. Εκεί έστεκε τον Μεσαίωνα η εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων, σώζονται ερείπια».
Ολόκληρη η περιοχή της Καραθώνας βρίσκεται εντός της Β’ Αρχαιολογικής Ζώνης Παλαμηδίου, με αυστηρούς περιορισμούς στην οικοδομική δραστηριότητα. Στην έκταση έχουν εντοπιστεί ερείπια ρωμαϊκού τοίχου, αρχαίου κλιβάνου, νεωσοίκων, ενώ υπάρχουν τρεις βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες – η μία, της Παναγίας Κατακρυμμένης, σε φυσικό βραχώδες σπήλαιο με τοιχογραφίες.
Τμήμα της Καραθώνας έχει χαρακτηριστεί δασικό, ενώ μέρος της δυτικής της πλευράς βρίσκεται εντός περιοχής NATURA 2000, σημειώνει ο Χαράλαμπος Αντωνιάδης. «Πρόκειται επίσης για ένα ευπαθές γεωλογικό τοπίο, με το μόνο σταθερό κομμάτι στη βόρεια πλευρά, εκεί όπου βρίσκονται μισοτελειωμένες δημοτικές εγκαταστάσεις», επισημαίνει ο κ. Πιτερός.
Το 1989 ο Δήμος, η Νομαρχία και ο τότε ΕΟΤ υπέγραψαν σύμβαση τουριστικής αξιοποίησης. Στην πράξη όμως ο ΕΟΤ δεν ανταποκρίθηκε στις υποχρεώσεις του, χρηματοδότησαν μόνο ο Δήμος και το Νομαρχιακό Ταμείο δύο αναψυκτήρια «κι ένα κτίριο που στέκει κουφάρι τώρα», τονίζει ο κ. Αντωνιάδης. Το υπόλοιπο έργο εγκαταλείφθηκε, μαζί και οι προβλέψεις του για γήπεδα (στο παρά πέντε της ολοκλήρωσής τους) και κάμπινγκ, γιατί «η τότε δημοτική αρχή είχε στο πίσω μέρος του μυαλού της την ξενοδοχειακή εκμετάλλευση, κι αυτά τής χάλαγαν τη μανέστρα».
Το μισοτελειωμένο έργο αποδείχθηκε κομβικό «για να δημιουργηθεί μια εικόνα δήθεν εγκατάλειψης ώστε να τα δώσουμε για “ανάπτυξη” μετά την κρίση», θεωρεί ο κ. Πιτερός. Η περιοχή υποβαθμίστηκε περαιτέρω από το 2006 και για περισσότερα από δεκαπέντε χρόνια, αφού επάνω από την Καραθώνα λειτουργούσε χωματερή! «Βρώμαγε ο τόπος», θυμάται η κ. Δεδέα. Ρεπορτάζ κατέγραφαν πέρσι απομεινάρια του σκουπιδότοπου.
Από το 1991, όταν πια διαφαινόταν ότι η Προγραμματική Σύμβαση για την Καραθώνα ήταν «νεκρό γράμμα», η τοπική κοινωνία άρχισε πάλι να φοβάται ότι θα επανακάμψουν οι «μνηστήρες» με τα ξενοδοχεία. Μάλιστα, την ίδια χρονιά πολίτες γιόρτασαν την Πρωτομαγιά στην Καραθώνα με σύνθημα «Όχι στην Τσιμεντοποίηση!»
Δώδεκα χρόνια αργότερα (2002-2003), με κυβέρνηση Σημίτη και υπουργό Ανάπτυξης τον Άκη Τσοχατζόπουλο, τα Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα, που διαχειρίζονταν την περιουσία του ΕΟΤ, μίσθωσαν τα 1.500 από τα 1.700 μ. της παραλίας της Καραθώνας σε ιδιώτη προς εκμετάλλευση, «κατά παράβαση το νόμου περί αιγιαλών», αποκλείοντας την τοπική κοινωνία από τον χώρο και αγνοώντας τον Δήμο που διαχειριζόταν μέρος της έκτασης, όπως διαβάζουμε σε απόφαση (28.4.2005) του δημοτικού συμβουλίου Ναυπλίου. Ήταν τα διαβόητα «Στολίδια στην Άμμο».
Οι πολίτες ξεσηκώθηκαν, απέτρεψαν την εγκατάσταση του ιδιώτη, κι εν συνεχεία ο Δήμος ανέλαβε τη διαχείρισή της. «Πόσων χρόνων είσαι;» με ρωτάει η κ. Χασάπη. «Εγώ είμαι 80. Θέλω να σου πω ότι άμα δεν παλέψεις, δεν σου χαρίζει κανένας τίποτε».
Από βοσκοί, ιδιοκτήτες σε αρχαίο λιμάνι
Το ζήτημα της Καραθώνας παραμένει πολύπλοκο. «Στον Δήμο, προσπάθησαν να μας πείσουν να μη φοβόμαστε κι ότι δεν θα γίνει κάτι σύντομα επειδή είναι πολύ μπερδεμένα τα ιδιοκτησιακά. Ποιος μας το εγγυάται; Δεν μας έχουν διαβεβαιώσει γραπτώς για τίποτε», τονίζει η κ. Δεδέα.
Επί Χούντας, ο ΕΟΤ προχώρησε σε αναγκαστική απαλλοτρίωση τμημάτων της Καραθώνας που ανήκαν σε ιδιώτες στο όνομα της τουριστικής αξιοποίησης της περιοχής. Πώς βρέθηκαν ιδιώτες εκεί; Είχε γίνει παραχώρηση χρήσης σε κάποιους παλιούς για βοσκοτόπι, κι «αυτοί απέκτησαν ξαφνικά δικαίωμα ιδιοκτησίας», άγνωστο πώς, λέει ο κ. Αντωνιάδης.
Αφού δεν υλοποιήθηκε ο όρος της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης -η τουριστική αξιοποίηση- δεν αποκλείεται η Δικαιοσύνη να αναγνωρίσει στους πρώην ιδιοκτήτες δικαίωμα επαναγοράς της περιουσίας τους. «Γι’ αυτό, δεν αρκεί απλώς να πούμε ότι η Καραθώνα, που είναι σε άθλια κατάσταση σήμερα, ανήκει στο λαό της. Πρέπει να προτείνουμε την εναλλακτική στη διαχείρισή της», συμπληρώνει. «Τουριστική αξιοποίηση είναι ακόμα και ένα αθλητικό πάρκο. Αν αφαιρέσουμε τον όρο, διακινδυνεύουμε να γυρίσει πίσω η Καραθώνα σε όσους είχαν ιδιοκτησίες - κι αυτοί να πουλήσουν μετά».
Η πιο διάσημη ταβέρνα της παραλίας —με ιστορία που ξεπερνά την πεντηκονταετία— είναι από τα πρώτα θύματα του "οράματος" της εκποίησης της περιοχής σε “επενδυτές“ © Δημήτρης Πάντσος
«Το ερώτημα είναι πώς θέλουμε να ζούμε»
Το ΤΑΙΠΕΔ δεν έχει αποκαλύψει ποιο μοντέλο ανάπτυξης σχεδιάζει για την Καραθώνα. Στην ιστοσελίδα του, η έκταση προβάλλεται ως κατάλληλη «για ανάπτυξη τουριστικών υποδομών υψηλής ποιότητας και κλίμακας», ενώ δημοσιεύματα αναφέρονται στο μελλοντικό «Costa Navarino» της Αργολίδας.
Η τοπική κοινωνία βρίσκεται στο σκοτάδι. «Θα ξέρει ακριβώς τις τάσεις της αγοράς (…) όταν θα έρθει η ώρα», είχε απαντήσει μεταξύ άλλων τον Ιούλιο του 2024 ο σύμβουλος του Ταμείου Παναγιώτης Σταμπουλίδης σε σχετικό ερώτημα του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Γιώργου Γαβρήλου στην Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής. Για τον Χρήστο Πιτερό, η έλλειψη διαβούλευσης με την τοπική κοινωνία είναι το χειρότερο. Ακόμα και ο δήμαρχος Ναυπλίου Δημήτρης Ορφανός παραδεχόταν τον περασμένο Μάρτιο ότι ούτε εκείνος έχει λάβει υπεύθυνη ενημέρωση για τα σχέδια του Ταμείου.
Ο κ. Αντωνιάδης υπενθυμίζει ότι η πόλη σήμερα έχει τρία μεγάλα ξενοδοχεία, το Ξενία, το Ξενία Παλάς και τον Αμφιτρίωνα, που έχουν δοθεί σε ιδιώτη [σ.σ.: το 2000] και όλα υπολειτουργούν. «Το ένα Ξενία είναι εγκαταλελειμμένο. Και εμείς θέλουμε να φτιάξουμε τι, κι άλλο ξενοδοχείο;».
Πόσο μάλλον όταν για να χτιστούν οι προαναφερθείσες μονάδες, ακρωτηριάστηκε η εμβληματική πόλη του Ναυπλίου. Για να ανεγερθεί το «Αμφιτρύων», κατεδαφίστηκε το 1955 τμήμα του παραδοσιακού οικισμού απέναντι από το Μπούρτζι και μέρος του ενετικού τείχους έγινε δρόμος. Το 1970, η Χούντα γκρέμισε το ενετικό κτίριο της Ακροναυπλίας που ο Μεταξάς είχε μετατρέψει σε πολιτικές φυλακές, για να χτιστεί το Ξενία Παλάς. Το παλιό Ξενία χτίστηκε επάνω στο κάστρο των Τόρων της Ακροναυπλίας. «Τα Ξενία δεν είχαν οικοδομική άδεια», θυμίζει ο κ. Πιτερός. «Με βασιλικό διάταγμα το 1950 χαρακτήρισαν τον χώρο “οικόπεδο προς ανοικοδόμηση!” ενώ ήταν μνημείο διατηρητέο!».
Το Ναύπλιο δεν αντέχει περαιτέρω τουριστική πίεση. «Δεν ψάχνουμε περισσότερους επισκέπτες, αλλά καλύτερη κατανομή τους μέσα στον χρόνο», τονίζει ο κ. Αντωνιάδης. «Δεν έχουμε νερό εδώ ούτε για τα δέντρα μας, ούτε για να πιούμε. Σε λίγα χρόνια, η Αργολίδα του πρωτογενούς τομέα, του πορτοκαλιού, δεν θα υπάρχει. Γιατί πάμε μονοπωλιακά σε ένα προϊόν, τον τουρισμό».
«Ακόμη κι αν δεν χτίσουν, “αξιοποίηση” στην Ελλάδα συνήθως σημαίνει απώλεια πρόσβασης», προειδοποιεί ο Βασίλης Μπαβέλας. Για τον Χαράλαμπο Αντωνιάδη, το διακύβευμα είναι βαθύτερο: «Το θέμα δεν είναι απλώς πού θα κάνουμε μπάνιο, είναι κυρίως πώς θέλουμε να ζήσουμε. Ένα κομμάτι περιβάλλοντος σημαντικό για την πόλη κινδυνεύει να χτιστεί».
«Ας αφήσουμε και κάποιες παραλίες άκτιστες να βλέπουν οι επόμενες γενιές πώς είναι ένας χώρος που δεν έχει επέμβει ο άνθρωπος με την οικοδόμηση», καταλήγει ο Χρήστος Πιτερός. «Δεν μπορούμε να τα τσαλαπατάμε όλα· είμαστε εφήμεροι».
