Όταν άνοιξαν τα σύνορα Ελλάδας-Αλβανίας το 1990, εκατοντάδες χιλιάδες Αλβανοί τα διέσχισαν, είτε νόμιμα, είτε παράνομα, πολλές φορές περπατώντας ακόμα και μέρες ολόκληρες για να περάσουν στα κρυφά από τα βουνά της Ηπείρου και έγιναν έτσι η πολυπληθέστερη κοινότητα μεταναστών στην Ελλάδα. 27 χρόνια μετά, οι άνθρωποι αυτοί έκαναν οικογένειες και μεγάλωσαν ή και γέννησαν τα παιδιά τους στην Ελλάδα, παιδιά που προσπαθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα σε δυο χώρες και να ταυτιστούν ταυτόχρονα με δυο ταυτότητες. Αυτή του Αλβανού και αυτή του Έλληνα.
Η προσπάθεια αυτή γίνεται ακόμα πιο δύσκολη εξαιτίας του γεγονότος, ότι η ελληνική κοινωνία συνεχίζει να κάνει δύσκολη την απόκτηση της ιθαγένειας, ακόμα και για τα παιδιά που γεννήθηκαν εδώ, αλλά και εξαιτίας της δυσκολίας να υπάρχει άμεση επαφή με την αλβανική γλώσσα και κουλτούρα γενικότερα.
Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μια προσπάθεια, από εθελοντές-δασκάλους κυρίως, με την βοήθεια και στήριξη της Ομοσπονδίας Αλβανικών Συλλόγων, να μπορέσουν τα παιδιά αυτά να μάθουν την μητρική τους γλώσσα, μέσα από μαθήματα που παραδίδονται σε διάφορους χώρους σε πόλεις όπως η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα, το Ηράκλειο κ.α. Η Popaganda επισκέφτηκε το Αλβανικό Πολιτιστικό Κέντρο Πόρτα και είδε από κοντά αυτήν τη προσπάθεια.
Η δασκάλα Ρενάτα Ντούρο μαζί με τους μαθητές της.
Φωτογραφίες από τις εκδηλώσεις του Πολιτιστικού Κέντρου Πόρτα.
Μερικά από τα 36 γράμματα της αλβανικής αλφαβήτου.
Το διάσημο τζαμί των Τιράνων.
Παραδοσιακές παιδικές φορεσιές.
Η Πόρτα, δημιουργήθηκε από τον Bob και τη Janice Newell, οι οποίοι ήρθαν σε επαφή με την αλβανική κουλτούρα, όταν πήγαν ως εθελοντές ιεραπόστολοι της Ευαγγελικής Εκκλησίας, στον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου. Έμειναν δυο χρόνια, μαθαίνοντας την γλώσσα και το 2006-2007 δημιούργησαν την Porta, όπου εκτός από τα μαθήματα αλβανικής γλώσσας, διδάσκονται επίσης δωρεάν Αγγλικά και μαθήματα υπολογιστών σε ενήλικες, ενώ πραγματοποιούνται επίσης παιδαγωγικά σεμινάρια, πολιτιστικά δρώμενα και σεμινάρια για την αντιμετώπιση της κρίσης, την υγιή συνύπαρξη ανάμεσα στους λαούς, την απάλειψη της ξενοφοβίας και την εξάλειψη του εθνικισμού.
Τα μαθήματα γίνονται στο κτίριο του Κέντρου στο Κουκάκι και απευθύνονται σε μαθητές 8-14 ετών. Η διδασκαλία χωρίζεται σε τέσσερα επίπεδα και τα τμήματα δεν δημιουργούνται ανάλογα με την ηλικία αλλά με το πότε τα παιδιά αρχίζουν να τα παρακολουθούν. Στο πρώτο επίπεδο για παράδειγμα, το οποίο ήταν και εκείνο με τους περισσότερους μαθητές, έβρισκες ηλικίες από 8 έως 12 ετών. Όπως μας είπε η Χριστίνα Ρόσι, δασκάλα του τμήματος, «Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζουμε είναι το γεγονός πως τα παιδιά δεν μιλάνε όλα το ίδιο καλά την γλώσσα. Πολλά από αυτά μιλάνε μόνο ελληνικά και έτσι η διδασκαλία μας πρέπει κάθε φορά να προσαρμόζεται στις ανάγκες των εκάστοτε μαθητών», κάτι που μας επιβεβαίωσαν και οι δασκάλες των άλλων τμημάτων.
Όσο αφορά στα παιδιά, αφού ξεπέρασαν τις πρώτες ντροπές μας χάρισαν τα διάπλατα χαμόγελά τους.
Η δασκάλα Χριστίνα Ρόσι.
Μαθήτριες της «δευτέρας τάξης».
Μαθητής του τρίτου επιπέδου απαγγέλλει με σπαστά αλβανικά αλλά περίσσιο ενθουσιασμό και ζήλο ένα από τα πιο γνωστά κομμάτια της αλβανικής ποίησης.
Μαθήτρια της «τρίτης τάξης».
Η δασκάλα Ενρικέτα Κιορλάζια με τους μαθητές της.
Τα περισσότερα ξεκίνησαν τα μαθήματα έπειτα από παρότρυνση των γονιών τους, ένας εκ των οποίων μας είπε χαρακτηριστικά, «Προσπαθούμε να μην ξεχάσουν τα παιδιά την καταγωγή τους και θέλουμε να γνωρίσουν τα ήθη και τα έθιμα της Αλβανίας. Tο σχολείο είναι ο καλύτερος τρόπος για να το πετύχουμε». Τα ίδια τα παιδιά είχαν διαφορετικές αντιδράσεις το καθένα όσο αφορά τα μαθήματα. Ήταν πολλά που έρχονταν με χαρά και άλλα που ήταν πιο αρνητικά και παρακολουθούσαν κυρίως επειδή ήταν κάτι που επιθυμούσαν οι γονείς τους. Πάντως δεν ήταν λίγα εκείνα που ξεκίνησαν τα μαθήματα μην μιλώντας καθόλου αλβανικά και τώρα μπορούν εκτός από το να συνεννοούνται, να διαβάζουν και να γράφουν, γεγονός που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην προσπάθεια που κάνουν οι δασκάλες τους.
Μιλώντας μαζί τους και λέγοντας πως και εγώ δεν διαφέρω πολύ από εκείνα, καθώς είμαι παιδί μεταναστών από την Αλβανία, είδα πως η έννοια Αλβανός αποτελεί κάτι συγκεχυμένο στο μυαλό τους. Ρωτώντας τους αν μοιράζονται αυτή την εμπειρία με τους Έλληνες συμμαθητές τους, δεν ήταν λίγα εκείνα που μου είπαν πως δεν είναι κάτι που το συζητάνε πολύ ανοιχτά, καθώς τα περισσότερα παιδάκια σπάνια ενδιαφέρονται να μάθουν και να γνωρίσουν την χώρα καταγωγής των φίλων τους. Ευτυχώς όμως, όπως σε όλες τις περιπτώσεις, υπήρχαν και εδώ οι ευχάριστες εκπλήξεις. Δυο κορίτσια, το ένα περίπου 9 χρονών και το άλλο γύρω στα 12, είπαν χαρακτηριστικά πως όχι μόνο λένε στους Έλληνες φίλους τους για τα μαθήματα αλβανικών αλλά τους διδάσκουν και φράσεις και λέξεις και κρίνοντας από την έκφραση στα πρόσωπά τους, αυτό ήταν ένα γεγονός που τους προσέφερε ιδιαίτερη χαρά.
Πραγματικοί πρωταγωνιστές στο εγχείρημα αυτό εκτός από τους μαθητές ήταν και οι δασκάλες τους, Χριστίνα Ρόσι, Ρενάτα Ντούρο, Άλμα Ζεκολλάρι και Ενρικέτα Κιορλάζια. Όλες τους απόφοιτοι ανώτερων παιδαγωγικών σχολών στην Αλβανία, αφιερώνουν χρόνο από την προσωπική τους ζωή κάθε εβδομάδα προκειμένου να μπορέσουν μεταδώσουν τις γνώσεις τους στα παιδιά αυτά. Μετανάστριες και οι ίδιες βρήκαν με αυτόν τον τρόπο την ευκαιρία έστω και έμμεσα να ασχοληθούν με αυτό που σπούδασαν. Μπορεί καθ' όλη την διάρκεια της εβδομάδας να κάνουν άλλες δουλειές, αλλά για δυο ώρες κάθε Κυριακή είναι δασκάλες.
Τα μαθήματα ως προς τη δομή τους δεν διαφέρουν πολύ από αυτά ενός κανονικού σχολείου και οι δασκάλες είναι «κανονικές δασκάλες», πολλές φορές πρέπει να επιβάλλουν την πειθαρχία. Τα παιδιά έχουν ασκήσεις για το σπίτι, εξετάζονται στο μάθημα της ημέρας και όπως συμβαίνει σε κάθε τάξη, κάνουν πηγαδάκια το ένα με τα άλλο, πετάγονται να απαντήσουν ή καμιά φορά βαριούνται και θα προτιμούσαν να βλέπουν τηλεόραση. Είναι όμως πολύ δεκτικά όλα τους όταν πρόκειται για γιορτές. Ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Κέντρου Πόρτα, Μπλεντάρ Μίλε, μας είπε πως, «Υπάρχει ζήλος και θέληση , μεγάλος ενθουσιασμός όταν για διάφορες εορτές και εκδηλώσεις, μαθαίνουν παραδοσιακά τραγούδια και χορούς, συνδυασμένα με έθιμα και ήθη, που τόσο η οικογένεια, όσο και η Πόρτα συμβάλει στο να μην χαθούν, άλλα να φυλαχτούν σαν ένας πολύτιμος θησαυρός της Πατρίδας που αφήσαμε πίσω».
Σε επικοινωνία που είχαμε με την κυρία Ανίλα Κίλα, πρόεδρο της Ένωσης Αλβανών Εκπαιδευτικών στην Ελλάδα, μπορέσαμε να μάθουμε μερικά ακόμα σημαντικά πράγματα για την προσπάθεια που κάνουν εδώ και αρκετά χρόνια να φέρουν σε επαφή τους μετανάστες δεύτερης γενιάς με την γλώσσα των γονιών τους.
Όπως μας εκμυστηρεύτηκε η κυρία Κίλα το έργο τους δεν είναι εύκολο καθώς δεν υπάρχει κάποιο νομικό πλαίσιο που να μπορούν να επικαλεστούν, με αποτέλεσμα πολλές φορές να μην δίνεται άδεια από τους δήμους να χρησιμοποιούν τις αίθουσες των δημόσιων σχολείων. «Δεν έχουμε κάπου να πατήσουμε νομικά και έγκειται αποκλειστικά στη θέληση και διάθεση των δήμων εάν θα μας παραχωρήσουν τους χώρους τους. Είναι πολλές οι φορές που τα δημοτικά συμβούλια αντιδρούν, ενώ έχουμε βρει απέναντι μας και αρκετούς συλλόγους γονέων και κηδεμόνων». Δυστυχώς όμως δεν είναι μόνο το ελληνικό κράτος που δυσχεραίνει το έργο τους. Ούτε οι αλβανικές αρχές βοηθούν με κάποιον τρόπο, επιλέγοντας πολλές φορές να αδιαφορήσουν.
Μερικά από τα 36 γράμματα της αλβανικής αλφαβήτου.
Η δασκάλα Άλμα Ζεκολλάρι κρατώντας μια μπλούζα με τον δικέφαλο αετό της αλβανικής σημαίας.
Είναι οι εθελοντές δάσκαλοι εκείνοι που βρίσκουν τα βιβλία που θα διδάξουν και τον τρόπο με τον οποίο θα διδαχθεί η ύλη. «Ακόμα και τις λίγες φορές που το αλβανικό κράτος έστειλε βιβλία, εκείνα έφτασαν καθυστερημένα, ενώ ήταν τα ίδια που διδάσκονται στα Αλβανία, καθώς αγνοήθηκε το γεγονός πως τα παιδιά που μεγαλώνουν στην Ελλάδα δεν έχουν την ίδια γνώση της γλώσσας και άρα αντιμετωπίζουν ξεχωριστές δυσκολίες στην εκμάθησή της», συνεχίζει η κυρία Κίλα.
Αυτή τη στιγμή στην χώρα λειτουργούν περίπου 13 αίθουσες διδασκαλίας σε δημόσια σχολεία, ενώ τα τελευταία 9 χρόνια γίνονται μαθήματα στους χώρους του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και υπάρχουν και πολλοί ιδιωτικοί χώροι, όπως είναι και αυτός της Πόρτας. «Η προσέλευση των μαθητών ήταν πολύ μεγάλη κατά τα πρώτα χρόνια της κρίσης, όταν και πολύ γονείς σκέφτονταν να γυρίσουν πίσω στην Αλβανία. Είχαμε φτάσει να έχουμε 120-140 μαθητές πολλές φορές. Τώρα τα νούμερα έχουν πέσει και όσο μεγαλώνουν τα παιδιά και αυξάνουν τα διαβάσματα και οι υποχρεώσεις που έχουν στο ελληνικό σχολείο, τόσο λιγότερο έρχονται στα μαθήματα αλβανικών, κάτι που είναι απολύτως κατανοητό και φυσιολογικό».
Στην συνέχεια της συζήτησης με την κυρία Κίλα, μάθαμε και άλλες λεπτομέρειες για τον ζήλο που επιδεικνύουν οι εθελοντές-δάσκαλοι. «Κάθε χρόνο περνάμε από εκπαίδευση και τα υπουργεία Παιδείας Αλβανίας και Κοσσόβου, πραγματοποιούν συχνά σεμινάρια ειδικά για δασκάλους σαν κι εμάς».
Μαθητής της «πρώτης τάξης».
Η δασκάλα Χριστίνα Ρόσι με τους μαθητές της «πρώτης τάξης».
Τέτοιου είδους μαθήματα όμως δεν πραγματοποιούνται μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλες τις χώρες τις Ευρώπης όπου υπάρχουν Αλβανοί μετανάστες. «Πολύ καλή δουλειά γίνεται στην Σουηδία και γενικά στις σκανδιναβικές χώρες αφού εκεί τα μαθήματα γίνονται από το κράτος και οι δάσκαλοι πληρώνονται κανονικά, ενώ τα τελευταία χρόνια γίνεται μια μεγάλη προσπάθεια και στο Λονδίνο, όπου ανοίγουν συνεχώς νέα σχολεία», μας εκμυστηρεύεται η Ανίλα Κίλα.
Η γνώση είναι δικαίωμα και τα παιδιά αυτά έχουν δικαίωμα να μάθουν την γλώσσα των γονιών τους, χωρίς να πρέπει αυτό να εξαρτάται από ενέργειες εθελοντών και ιδιωτικές πρωτοβουλίες. Είναι τα κράτη που πρέπει να φροντίσουν να έρθουν τα παιδιά αυτά σε επαφή με τον τόπο καταγωγής τους. Με τον τρόπο αυτό τους δίνεται η ευκαιρία να κατανοήσουν ότι το γεγονός πως είναι μετανάστες δεν τους κάνει κατώτερους, αντιθέτως τους κάνει πιο ξεχωριστούς. Με τον τρόπο αυτό τα παιδιά αυτά θα μπορέσουν να αντιληφθούν την μοναδικότητα του να έχεις δυο πατρίδες, τις οποίες μπορείς να αγαπάς εξίσου.
