Αγίου Kωνσταντίνου, Σωκράτους, Μενάνδρου, Σατωμβριάνδου. Oι δρόμοι του κέντρου γίνονται με ένα μπόγο από κουβέρτες και χάρτινα κιβώτια το κατάλυμα κάποιων, με λιγοστά ρούχα αποτελούν το χώρο εργασίας ορισμένων γυναικών, με μια σειρά στυλό και αναπτήρες σε μια τσάντα γίνονται τροχοπέδη στην σχολική ζωή μερικών παιδιών. Μια ομάδα εθελοντών φορώντας λευκά μπλουζάκια με την ένδειξη Emfasis περπατά καθημερινά σε αυτά τα σημεία της πόλης, με ένα μπλοκάκι ανά χείρας, καταγράφοντας τις ανάγκες όσων συνανθρώπων μας αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα επιβίωσης.
Η απαρχή αυτού που αποκαλείται social street work οφείλεται σε δύο ψυχολόγους στην Αμερική και στόχευε στο να καλύψει τις κοινωνικές ανάγκες που δημιουργήθηκαν μετά το μεγάλο κραχ του 1929. Σήμερα αναγνωρίζεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες σαν επάγγελμα, χωρίς η Ελλάδα να συμπεριλαμβάνεται σε αυτές. Η ιδέα για μια εγχώρια ομάδα κοινωνικής εργασίας δρόμου προέκυψε όταν o Τάσος Σμετόπουλος μαζί με τα άλλα δύο ιδρυτικά μέλη έχοντας διαφορετικές διαδρομές αλλά εξίσου έντονη ενασχόληση με τον εθελοντισμό, ένιωσαν πως πρέπει να δράσουν ως αρωγοί για να διορθώσουν όσο μπορούν την κατάσταση στους δρόμους που γινόταν ολοένα και πιο δύσκολη το 2013 όταν ξεκίνησαν τη δράση τους. «Αρχικά, σκεφτήκαμε να λειτουργήσουμε επιπρόσθετα σε άλλες δομές και οργανώσεις που ήδη υπήρχαν, η αλήθεια είναι πως όταν το δοκιμάσαμε μας δημιουργήθηκαν απορίες και ερωτηματικά για τον τρόπο λειτουργίας τους. Συνεπώς, καταλήξαμε στο να δράσουμε μόνοι μας», εξηγεί ο επικεφαλής της ομάδας καθώς μία από τις εθελόντριες βγάζει από την τσάντα του τα προφυλακτικά που διανέμουν διακριτικά σε εκδιδόμενες γυναίκες σε συνεργασία με την Α21 Campaign και περιέχουν ένα μήνυμα σε πολλές γλώσσες και έναν τετραψήφιο αριθμό στον οποίο τα θύματα trafficking μπορούν να κάνουν έκκληση βοήθειας.
Ο κ. Δημήτρης μένει σήμερα στην Ομόνοια ενώ κάποτε υπήρξε μηχανικός στα καράβια.
Συναντήσαμε τον κ. Σμετόπουλο στο info point του συνΑθηνά απέναντι από τη Βαρβάκειο αγορά, εκεί όπου κάθε τελευταία Τετάρτη του μήνα η Εmfasis προσφέρει είδη πρώτης ανάγκης σε άτομα και οικογένειες που προσπαθούν να ορθοποδήσουν. Επιπλέον παρέχει ενημέρωση σχετικά με κάρτες υγείας που προσφέρουν πακέτα ιατρικών εξετάσεων σε ανασφάλιστους (άνδρες, γυναίκες και παιδιά), ενημέρωση για δωρεάν εκδηλώσεις με εκπαιδευτικό και ψυχαγωγικό περιεχόμενο, συμβουλευτική σε νομικά και εργασιακά ζητήματα, καθώς και βοήθεια με γραφειοκρατικές διαδικασίες όπως αιτήσεις για επιδόματα και επανέκδοση ταυτότητας. Λίγο πριν ξεκινήσουμε την εξόρμησή μας στου δρόμους του κέντρου, μια κοινωνική λειτουργός και μια ψυχολόγος εξηγούσαν σε μια οικογένεια Ρομά γιατί τα παιδιά δεν πρέπει να παραμελούν τη στοιχειώδη εκπαίδευσή τους βγάζοντας τα προς το ζην. «Πρόσφατα βάλαμε δύο αδέρφια στην πέμπτη και στην έκτη δημοτικού και έκτοτε ελέγχουμε συνεχώς αν παρακολουθούν όντως τα μαθήματά τους. Τα βρήκαμε να εργάζονται στο δρόμο, ζωγραφίσαμε μαζί τους και τους δείξαμε πως να γράφουν τ’ όνομά τους προκειμένου να καταλάβουν πόσο ενδιαφέρον έχει το να πηγαίνεις σχολείο. Η διαδικασία αυτή κράτησε πέντε μήνες και αφού τα ίδια μας ζήτησαν να γραφτούν καταφέραμε να φτάσουμε ως την οικογένειά τους. Δεν ερχόμαστε σε κόντρα με κουλτούρες, προσπαθούμε με λογικά επιχειρήματα να βρούμε τη λύση».
Κάθε Τετάρτη, στο info point του συνΑθηνά, είδη ρουχισμού, τρόφιμα, απορρυπαντικά και παιδικά παιχνίδια παρέχονται σε άτομα και οικογένειες που προσπαθούν να ορθοποδήσουν.
Ο Τάσος Σμετόπουλος.
Εκτός του Σαββάτου, η ομάδα της Emfasis που αυτή τη στιγμή μετρά 45 εθελοντές περπατά καθημερινά στο κέντρο της Αθήνας και του Πειραιά σε δύο ή τρεις βάρδιες. Ο κ. Σμετόπουλος εξηγεί πως η ιδιαιτερότητα του δρόμου είναι πως πρόκειται για μια ζωντανή ιστορία που αλλάζει εικόνα μέσα σε λίγες ώρες. «Το κέντρο μια μεγαλούπολης είναι πιο απρόσωπο και σε διευκολύνει να εξαφανιστείς από ότι σε μια συνοικία ή σε μια περιοχή στην επαρχία, από όπου συχνά κατάγονται όσοι συναντάμε. Όσο καλύτερα ξέρουμε πως αλλάζει μια περιοχή και οι άνθρωποι της από το πρωί μέχρι το βράδυ, τόσο καλύτερα μπορούμε να δράσουμε. Η κατάσταση στο δρόμο δεν έχει σταθεροποιηθεί και ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν έξω είναι ολοένα αυξανόμενος. Ωστόσο, δε μπορούμε να έχουμε ακριβή στατιστικά από τη στιγμή που δε γνωρίζουμε τι συμβαίνει σε όλα τα εγκαταλελειμμένα κτίρια που κατοικούνται και γι’ αυτό το λόγο εκπαιδεύουμε μια ομάδα που θα είναι σε θέση εισέλθει σε ένα τέτοιου είδους περιβάλλον».
Στα παγκάκια της Βουκουρεστίου, ο Τάσος Σμετόπουλος προσπαθεί να προσεγγίσει τον λιγόλογο κ. Γιάννη.
Φάρμακα, ρούχα, κουβέρτες και τροφή είναι κατά κύριο λόγο η βοήθεια που προσφέρουν οι εθελοντές σε όσους προσπαθούν να επιβιώσουν στις γωνιές της πόλης. «Συμβαίνει το εξής παράδοξο, οι άνθρωποι ζητάνε αυτό που ξέρουν ότι θα πάρουν χωρίς απαραίτητα να είναι αυτή η άμεση ανάγκη τους. Γνωρίζουν δηλαδή πως θα τους παρασχεθούν ευκολότερα ρούχα και φαγητό και δε ζητάνε στέγη, προσπαθώντας προφανώς να γλιτώσουν μια ακόμη απογοήτευση». Στόχος της ομάδας είναι να κινητοποιήσει τους ανθρώπους αυτούς να ξαναπάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους ώστε να μη χρειάζονται εφ’ όρου ζωής τη στήριξη της Emfasis ή του οποιουδήποτε. «Ό,τι τους προσφέρουμε είναι ένα εργαλείο για να τους αποδείξουμε πως κάποιος ενδιαφέρεται γι ’αυτούς, πως αξίζουν σαν ύπαρξη και οφείλουν να αναζητήσουν μόνοι τους τη λύση στο πρόβλημα τους. Προφανώς είναι δύσκολο να πατήσουν στα πόδια τους προχωρώντας παρακάτω και δεν υπάρχει συγκεκριμένο χρονικό διάστημα που περιμένουμε να δούμε αποτελέσματα. Για κάποιους συμβαίνει σύντομα, για άλλους η διαδρομή είναι πιο αργή, για μερικούς δεν συμβαίνει ποτέ. Σημασία για εμάς είναι να είμαστε παρόντες, να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε δεν θέλουμε όμως να πραγματοποιούμε εμείς τα βήματα για εκείνους. Είμαστε εκεί έξω για να στηρίζουμε τα δικά τους».
Φάρμακα, ρούχα, κουβέρτες και τροφή είναι κατά κύριο λόγο η βοήθεια που προσφέρουν οι εθελοντές σε όσους προσπαθούν να επιβιώσουν στις γωνιές της πόλης.
Στην είσοδο του ξενοδοχείου Ιonis, που χρησιμοποιείται από το δήμο Αθήνας για την φιλοξενία πρώην αστέγων βρίσκουμε έναν χαμογελαστό άντρα που φορά ένα καλοσιδερωμένο γαλάζιο πουκάμισο. Ο Σπύρος, που έμενε μέχρι τα Χριστούγεννα στο δρόμο χτυπά φιλικά τον επικεφαλής της ομάδας στον ώμο και σήμερα ζητά από τους εθελοντές που του παρείχαν συμβουλές επαγγελματικής υποστήριξης ένα λάπτοπ και ακουστικά καθώς κατάφερε μέσα στους έξι αυτούς μήνες να βρει μια δουλειά που απαιτεί αυτά τα εργαλεία. «Είναι από τους τυχερούς που κατάφεραν να μείνουν εδώ. Δεν υπάρχει κάποια πρόβλεψη, ένα πρόγραμμα στέγασης γι’ αυτούς τους ανθρώπους σε όλη την χώρα. Υπάρχουν κάποια διαθέσιμα κρεβάτια, ξενώνες αλλά πάντα στη λογική της ιδρυματοποίησης. Επιπλέον, για να φιλοξενηθείς κάπου χρειάζεται μια απίστευτη γραφειοκρατική διαδικασία και ζητούνται από τους ανθρώπους έγγραφα στα οποία ενδεχομένως δεν έχουν πρόσβαση. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, σε έκτακτες καιρικές συνθήκες, παραχωρήθηκαν από το δήμο δύο χώροι, στη Γκράβα και στα Σεπόλια. Έχοντας βιώσει την απώλεια της ασφάλειας, της θαλπωρής, της ζέστης, πολλοί μας έλεγαν πως δεν θέλουν να ξαναθυμηθούν για δυο μέρες πως είναι να έχουν όλα αυτά πάλι και έπειτα να ξαναγυρίσουν στο δρόμο. Και σ’ αυτό δυστυχώς δεν έχεις απάντηση.»
Η ομάδα της Emfasis περπατά και καταγράφει τους άστεγους στην οδό Πραξιτέλους.
Ενώ περπατάμε στην οδό Πανεπιστημίου οι τρεις εθελόντριες της απογευματινής βάρδιας κοιτάζουν συνεχώς γύρω τους προκειμένου να καταγράψουν τα σημεία όπου συναντούν όσους θέλουν να προσεγγίσουν. Δεν πλησιάζουν όμως όποιον εκείνη τη στιγμή κοιμάται, γευματίζει, ή είναι μέλος μιας μεγάλης παρέας. «Λειτουργούμε στη βάση ότι το σημείο του δρόμου που βρίσκεται κάποιος είναι ένα κανονικό σπίτι με μια εξώπορτα, σκεφτόμαστε σα να τους χτυπάμε το κουδούνι. Τους χαιρετάμε και στεκόμαστε στο ύψος που βρίσκονται, όπως θα κάναμε αν θέλαμε να πιάσουμε φιλίες με έναν άνθρωπο που θα γνωρίζαμε σε ένα μαγαζί που βρεθήκαμε για καφέ». Έξω από το παλιό Μετρόπολις, η Λήδα και η Ηρώ συνομιλούν με έναν επαίτη καθισμένες στα γόνατα, ενώ ο κ. Σμετόπουλος και η Σήλια στέκονται μερικά μέτρα πιο πίσω επιβλέποντας το περιβάλλον. Λίγα μέτρα πιο κάτω μια ομάδα ΔΙΑΣ έχει βάρδια στην πλατεία Ομονοίας. «Κατά καιρούς υπήρξαν καταγγελίες πως αστυνομικοί πήγαιναν νύχτα άστεγους για εξακρίβωση στοιχείων σε τμήματα στην Κόρινθο, στην Ανάβυσσο, στην Αμυγδαλέζα υπό την απειλή πως κάθε φορά που θα τους πετυχαίνουν θα τους μεταφέρουν μέχρι εκεί και θα τους εγκαταλείπουν σαν τιμωρία για το γεγονός πως κοιμούνται έξω. Την ίδια στιγμή, τα συνεργεία καθαρισμού του δήμου μάζευαν τις δυο κουβέρτες που είχαν βρει με κόπο δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο στην αστεγία τους».
Μια κοινωνική λειτουργός και μια ψυχολόγος της Emfasis εξηγούν σε μια οικογένεια Ρομά γιατί τα παιδιά δεν πρέπει να παραμελούν τη στοιχειώδη εκπαίδευσή τους
Ένα από τα τελευταία προγράμματα που τρέχει η αστική μη κερδοσκοπική εταιρία, γέννημα ιδιωτικής πρωτοβουλίας είναι η δωρεάν οδοντιατρική προσθετική σε πρώην χρήστες. Το πρόγραμμα αυτό ξεκίνησε όταν συναντούσαν ανθρώπους στο δρόμο που ενώ γνώριζαν πως είχαν ολοκληρώσει θεραπευτικά προγράμματα, τους έβλεπαν να επιστρέφουν πίσω στην "πιάτσα". «Μας έλεγαν πως παρότι είχαν αποτοξινωθεί δεν είχαν τα χρήματα ν’ αλλάξουν τη ζωή τους με την εικόνα του παρελθόντος. Μη μπορώντας λοιπόν να κάνουν ένα νέο ξεκίνημα κατέληγαν μοιραία στο μοναδικό περιβάλλον που γινόντουσαν αποδεκτοί με αυτή την εμφάνιση». Ωστόσο, η ομάδα της Emfasis δεν έχει την πεποίθηση πως οφείλει να λειτουργεί ανασταλτικά ή υποκαθιστώντας το κράτος και τη μέριμνα που το ίδιο πρέπει να προσφέρει σε ευπαθείς ομάδες.
Στη συμβολή των οδών Βουκουρεστίου και Σταδίου ένας άντρας καθισμένος στα παγκάκια του πολυτελή πεζόδρομου αντιμετωπίζει κάπως καχύποπτα την προσέγγιση της ομάδας. Εκτός από το ότι κατάγεται από την ορεινή Αρκαδία αρνείται πεισματικά να δώσει περαιτέρω πληροφορίες για τον εαυτό του και εξηγεί πως δεν θέλει να συναναστραφεί άλλους που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση με αυτόν θεωρώντας τους τεμπέληδες. «Δεν πιέζουμε όποιον δεν είναι πρόθυμος να βοηθηθεί, απλά περνάμε μπροστά του δηλώνοντας την παρουσία μας μέχρι εκείνος να νιώσει την ανάγκη να μας μιλήσει. Συχνά αυτοί οι άνθρωποι νιώθουν πως το γεγονός ότι δεν έχουν μια δουλειά που να τους αμείβει τους καθιστά αυτόματα ανίκανους. Το ζήτημα είναι πως στην πραγματικότητα μπορούν με κατάλληλη εκπαίδευση να επιστρέψουν στην αγορά εργασίας και ακόμα και μεγάλης ηλικίας άτομα που βρίσκονται πολλά χρόνια στο δρόμο μπορούν να προσφέρουν κοινωφελή εργασία στηρίζοντας τη δομή που τους φιλοξενεί. Το ζήτημα είναι τι κάνει η πολιτεία γι΄αυτό και ποια είναι η κοινωνική πολιτική που επιζητούμε» τονίζει ο κ. Σμετόπουλος καθώς απομακρύνεται από τον λιγόλογο κύριο Γιάννη και τον ρωτά αν μπορεί να περνάει κατά διαστήματα και να ανταλλάσσουν μια «καλησπέρα».
