Οι Απέναντι, του Γιώργου Πανουσόπουλου, 1981
Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος συνεργάζεται με την Εθνική Πινακοθήκη στην έκθεση Αστυγραφία, που διερευνά εκδοχές του αστικού βιώματος στην ελληνική τέχνη κατά τις δεκαετίες 1950-1970 μέσα από το βλέμμα εικαστικών δημιουργών και κινηματογραφιστών (διάρκεια έκθεσης έως 12 Μαΐου). Η σύλληψη της έκθεσης, την οποία επιμελείται η διευθύντρια της ΕΠΜΑΣ, Συραγώ Τσιάρα, αντιμετωπίζει την πόλη ως εμπειρία και εξετάζει την αστικοποίηση, την ανοικοδόμηση και τη μετανάστευση στο πλαίσιο των ραγδαίων αλλαγών που συνέβησαν μεταπολεμικά στην ελληνική κοινωνία.
Συμπληρώνοντας και εμπλουτίζοντας την εμπειρία της έκθεσης στην Πινακοθήκη, η Ταινιοθήκη θα παρουσιάσει στον χώρο της ένα πλούσιο κινηματογραφικό πρόγραμμα στο οποίο θα προβληθούν ολόκληρες κάποιες από τις ταινίες, αποσπάσματα των οποίων παίζονται στην έκθεση, ενώ θα παρουσιαστούν και κάποιες επιπλέον, ελληνικές αλλά και ξένες, μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ - ορισμένες μάλιστα πρόσφατης παραγωγής.
Τις προβολές θα προλογίσουν εκλεκτοί προσκεκλημένοι, ενώ θα διοργανωθούν, επίσης, μία συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με θέμα την αναπαράσταση του αστικού βιώματος μέσα από τη ματιά σημαντικών Ελλήνων αρχιτεκτόνων και δημιουργών, καθώς και δύο συναυλίες σε συνεργασία με τα Μουσικά Σύνολα της ΕΡΤ που θα παρουσιάσουν δημοφιλή μουσικά θέματα από ταινίες.
Θα προβληθούν οι ταινίες μεγάλου μήκους:
Ο δράκος (Ν. Κούνδουρος), Πικρό ψωμί (Γ. Γρηγορίου), Συνοικία το όνειρο (Α. Αλεξανδράκης), Πρόσωπο με πρόσωπο (Ρ. Μανθούλης), Ο θησαυρός του μακαρίτη (Ν. Τσιφόρος), Ιωάννης ο Βίαιος (Τ. Μαρκετάκη), Οι απέναντι (Γ. Πανουσόπουλος), Ανοιχτή επιστολή (Γ. Σταμπουλόπουλος), Ναι μεν, αλλά… (Π. Τάσιος), Τα χρώματα της ίριδος (Ν. Παναγιωτόπουλος), Τα χέρια πάνω από την πόλη (Φρ. Ρόσι), 2 ή 3 πράγματα που ξέρω γι' αυτήν (Ζ. Λ. Γκοντάρ), Υπό κατασκευή (Χ. Λ. Γκερίν) και Ο τελευταίος μαύρος άντρας στο Σαν Φρανσίσκο (Τζ. Τάλμποτ)
Τα χέρια πάνω από την πόλη του Francesco Rosi, 1963
Επίσης τα ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους:
Χτίστες, νοικοκυρές και η οικοδόμηση της σύγχρονης Αθήνας (Τ. Λάγγης, Γ. Γαϊτανίδης), ΚΟΝΤΡΑΜΠΑΝΤΟ - Αναζητώντας τη Μέλπω (Β. Σκούρα), Για πέντε διαμερίσματα και ένα μαγαζί (Γ. Σκοπετέας) και Sinfonietta-πόλης, συνομιλία με τον Dziga Vertov (Δ. Θεοδωρόπουλος)
Και μικρού μήκους ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ:
Εκπομπή (Θ. Αγγελόπουλος), Τζίμης ο τίγρης (Π. Βούλγαρης), Η ρόδα (Θ. Αδαμόπουλος), Ακρόπολις (Ευ. Στεφανή), Από μπουζούκια σε μπουζούκια (Π. Κουτρουμπούσης) και Αθήνα, αγάπη μου (Δ. Κεχρής).
Τζίμης ο τίγρης, του Παντελή Βούλγαρη, 1965
Οι ταινίες αυτές, κάποιες από τις οποίες αποτελούν σταθμούς στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, πέρα από την κινηματογραφική τους αξία, φωτίζουν το αστικό τοπίο της δεκαετίας του ’50 στην Ελλάδα, αλλά καταγράφουν και τις αλλαγές που συντελέστηκαν στα τέλη του ΄60, τον μετασχηματισμό του κέντρου της Αθήνας, την διαμόρφωση νέων, ακριβών συνοικιών, το χάσμα ανάμεσά στις φτωχές και πλούσιες γειτονιές, ενώ παράλληλα θίγουν και το ζήτημα της άναρχης αστικής ανάπτυξης. Μίας ανάπτυξης που όμως έδωσε διέξοδο και εργασία στους αποκλεισμένους του εμφυλίου και στις λαϊκές τάξεις που είχαν συγκεντρωθεί στην Αθήνα.
Δεν χάνουμε με τίποτα (ενδεικτικά):
Ο Δράκος
του Νίκου Κούνδουρου, 1956
Ένας τραπεζικός υπάλληλος ετοιμάζεται να περάσει μόνος τις γιορτές, όταν, τρομοκρατημένος, συνειδητοποιεί ότι μοιάζει με έναν κακοποιό που οι εφημερίδες αποκαλούν «Ο Δράκος της Αθήνας». Λόγω της παρεξήγησης, η αστυνομία τον καταδιώκει και αυτός βρίσκει καταφύγιο σ’ ένα λαϊκό καμπαρέ όπου υιοθετεί τον ρόλο του πραγματικού κακού και γίνεται αποδεκτός από τα μέλη μιας συμμορίας του υποκόσμου.
‘Ένα σχόλιο στη μετεμφυλιακή Ελλάδα. Εμβληματική ταινία του ελληνικού κινηματογράφου, και για πολλούς η καλύτερη του Νίκου Κούνδουρου. Απέσπασε Ειδική Μνεία στο Φεστιβάλ Βενετίας το 1956, συγκεντρώνοντας μυθικούς συντελεστές: από τον Ιάκωβο Καμπανέλλη μέχρι τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Θανάση Βέγγο, και βέβαια τον Ντίνο Ηλιόπουλο σε έναν αξέχαστο κόντρα ρόλο.
Πικρό Ψωμί
του Γρηγόρη Γρηγορίου, 1951
Λίγο μετά τον πόλεμο, ένας οικοδόμος ζει φτωχικά σε μια αυλή με τη γυναίκα του και τρεις γιους. Ο μεγάλος γιος έχει χάσει και τα δύο του χέρια από μια χειροβομβίδα στην Κατοχή, ο μεσαίος δεν βρίσκει δουλειά και ο μικρός είναι αριστούχος μαθητής. Όταν ο πατέρας σκοτώνεται στην οικοδομή, ο μεσαίος γιος αναγκάζεται να δουλέψει στην οικοδομή για να επιβιώσουν, αλλά ο μεγάλος γιος νιώθει ότι αποτελεί βάρος και η μάνα αρρωσταίνει. Ο μικρός γιος θα μπορέσει να συνεχίσει το σχολείο;
Η ταινία του Γρηγόρη Γρηγορίου που καθιέρωσε την Ελένη Ζαφειρίου στον ρόλο της μάνας του ελληνικού σινεμά. Το Πικρό ψωμί θεωρείται σταθμός στον ελληνικό κινηματογράφο, ως η πρώτη ελληνική νεορεαλιστική ταινία για την σκληρή ελληνική πραγματικότητα που ασκεί κριτική στην εξουσία (αν και ο ίδιος ο Γρηγόρης Γρηγορίου ισχυρίζεται ότι επηρεάστηκε περισσότερο από το γαλλικό κινηματογράφο του μεσοπολέμου). Η ταινία αντιμετώπισε προβλήματα με τη λογοκρισία, η οποία, όταν το φιλμ ζητήθηκε από τη Σοβιετική Ένωση, απαίτησε να αλλάξει το σενάριο προκειμένου "να μην εκτεθεί η Ελλάδα στους κομμουνιστές". Τελικά οι Σοβιετικοί δεν την πρόβαλαν και οι πρόσθετες σκηνές αφαιρέθηκαν από τον σκηνοθέτη.
Συνοικία Το Όνειρο
του Αλέκου Αλεξανδράκη, 1961
Σε μια φτωχογειτονιά της Αθήνας, στον Ασύρματο, την παραγκούπολη στα Άνω Πετράλωνα, οι άνθρωποι προσπαθούν με κάθε τρόπο να ξεφύγουν από τη φτώχεια και την ανέχεια. Ο μικροκομπιναδόρος Ρίκος προσπαθεί να πιάσει την καλή, την ίδια στιγμή που η αγαπημένη του φλερτάρει με πλούσιους και ο αδερφός της προσπαθεί να συνεισφέρει στα οικονομικά της οικογένειας. Στην πορεία, οι δυσκολίες θα τους φέρουν αντιμέτωπους με την ωμή πραγματικότητα.
Η θρυλική ταινία του Αλέκου Αλεξανδράκη (και η μόνη που σκηνοθέτησε), σε σενάριο του σπουδαίου ποιητή Τάσου Λειβαδίτη και του Κώστα Κοτζιά, πέρασε μεγάλες περιπέτειες με τη λογοκρισία. Αρχικά απαγορεύθηκε καθώς κατακρίθηκε για τις κομμουνιστικές ιδέες της, την εικόνα της εξαθλίωσης των Ελλήνων που προέβαλλε, αλλά και τη συμμετοχή του Μάνου Κατράκη και του Μίκη Θεοδωράκη. Ύστερα από διαμαρτυρίες του Τύπου και ανθρώπων της τέχνης, η κυβέρνηση επέτρεψε την προβολή μιας λογοκριμένης εκδοχής της. Η πρεμιέρα της, τον Οκτώβριο του 1961, ήταν επεισοδιακή. Η προβολή της διεκόπη βίαια από αστυνομικούς και παρακρατικούς, που εισέβαλαν στην κινηματογραφική αίθουσα και κατέβασαν τον γενικό διακόπτη. Το φιλμ είχε κοστίσει μια μικρή περιουσία στον Αλέκο Αλεξανδράκη και προβλήθηκε πετσοκομμένο, με αποτέλεσμα, όπως έχει πει, να μην τον εκφράζει πλήρως.
Ιωάννης ο Βίαιος
της Τώνιας Μαρκετάκη, 1973
Αθήνα, μεσάνυχτα. Σε κάποιο απόμερο δρομάκι στη Μεταμόρφωση, μια όμορφη κοπέλα, η Ελένη Χαλκιά, μαχαιρώνεται θανάσιμα από έναν άγνωστο που αμέσως εξαφανίζεται τρέχοντας μέσα στο σκοτάδι. Ο νεαρός Ιωάννης Ζάχος, χωρίς ψυχική και σεξουαλική ισορροπία, φαντασιώνεται συχνά ότι σκοτώνει όμορφες γυναίκες, σε μια προσπάθεια να επιβεβαιώσει τον ελλειμματικό ανδρισμό του και το πάθος του για εξουσία. Όταν συλλαμβάνεται, ομολογεί τα εγκλήματά του, προς μεγάλη ανακούφιση της Αστυνομίας που έχει κατηγορηθεί από τον Τύπο για αναποτελεσματικότητα. Στη δίκη που ακολουθεί, ο δράστης αναπαριστά με αντιφάσεις ό,τι έχει ήδη διαβάσει από τον Τύπο και η προσπάθεια για αναζήτηση της αλήθειας μένει μετέωρη, αποκαλύπτοντας όμως ανάγλυφα τη σύγκρουση του ατόμου με την κοινωνία.
Ταινία-ορόσημο για το Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο, που η Τώνια Μαρκετάκη (η οποία στη διάρκεια της δικτατορίας διέφυγε στο εξωτερικό) σκηνοθέτησε το 1973, αφού επέστρεψε από την Αλγερία. Η σκηνοθέτρια εμπνεύστηκε την ιστορία από την αληθινή περίπτωση της δολοφονίας της Μαρίας Μπαβέα από τον Δημήτρη Ζάγκα το 1963, αναδεικνύοντας τη γυναικοκτονία ως καθρέφτη της ελληνικής κοινωνίας, μεγεθύνοντας τις βαθιές ρίζες της πατριαρχίας και του μισογυνισμού στη χώρα μας και παραμένοντας τραγικά επίκαιρη.
Οι Απέναντι
του Γιώργου Πανουσόπουλου, 1981
Ένας φοιτητής και μέλος μιας παρέας μηχανόβιων, ο Χάρης, ζει με τη χήρα μητέρα του σε ένα αθηναϊκό διαμέρισμα. Μ’ ένα τηλεσκόπιο παρακολουθεί μανιωδώς μια μεγαλύτερη γυναίκα, τη Στέλλα, που ζει με τον άνδρα της και την κόρη της σ’ ένα παρόμοιο διαμέρισμα, στην απέναντι πλευρά του δρόμου. Μέρα τη μέρα, όλο και περισσότερο μπαίνει στη ζωή και στις καθημερινές της συνήθειες ώσπου την ερωτεύεται.
Μία ηδονοβλεπτική ταινία για την Αθήνα το καλοκαίρι, που αγαπήθηκε πολύ (και) για την υπέροχη Μπέτυ Λιβανού αλλά και για την συνεργασία του Γιώργου Πανουσόπουλου με τον Άρη Ρέτσο, τον ηθοποιό - φαινόμενο που ήταν δική του κινηματογραφική ανακάλυψη.
Ο Πανουσόπουλος μας παρασύρει σε μια Αθήνα όπου τα ανοιχτά παράθυρα πυροδοτούν φαντασιώσεις και τα τηλεσκόπια εκμηδενίζουν τις αποστάσεις μεταξύ των διαμερισμάτων, καταργώντας την κατ΄επίφαση ιδιωτικότητα της πολυκατοικίας. Μας ταξιδεύει σε μια Αθήνα ετερόκλητων ήχων, πολύβουων δρόμων και λεωφόρων, στην Αθήνα του ’80 με τα φλιπεράκια, τις κόντρες με μηχανές και τους καμικάζι. Και καταφέρνει να προσδώσει έναν ερωτισμό στο αστικό αθηναϊκό καλοκαίρι του καύσωνα μέσα στο ασφυκτικό, μικροαστικό διαμέρισμα, και μια ποίηση ακόμα και στην πιο απλή και τετριμμένη σκηνή όπου μια γυναίκα μαζεύει τα πλυμένα ρούχα της στην ταράτσα.
ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ
Εισιτήριο: 5€. Tρεις προβολές: 10 ευρώ
Ηλεκτρονική προπώληση: https://tickets.tainiothiki.gr/
