Υπάρχουν ηθοποιοί που επιλέγουν τη σιωπή, την ασφάλεια, τη διακριτικότητα στη ζωή και το έργο τους. Και υπάρχουν κι εκείνοι που έχουν πάντα την ανάγκη να πουν κάτι -χωρίς φωνές- με τρόπο καθαρό και ανθρώπινο, και εντέλει βαθιά πολιτικό. Τους τρώει, τους καίει, το αποζητούν. Ο Ορέστης Τζιόβας ανήκει σε αυτή τη δεύτερη κατηγορία. Δεν ξέρω πως τα κατάφερε -ίσως ούτε και ο ίδιος- αλλά μοιάζει να έχει αποφύγει τον εγκλωβισμό στην εικόνα του. Το θεατρικό του αποτύπωμα παραμένει ισχυρό, παρά τις τρικυμίες, τις εναλλαγές και τα άλματα στα δεκάδες είδη της σκηνής. Κι ας έχουν περάσει χρόνια από τότε που μαθητούδι ακόμη στη σχολή του Εθνικού εμφανίστηκε στους «Αχαρνείς» του Αριστοφάνη με τον Λάκη Λαζόπουλο, σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου. Τρία χρόνια μετά θα βρισκόταν επίσημα στον χορό του «Αγαμέμνονα» της Άντζελα Μπρούσκου με τον Μηνά Χατζησάββα και την Αμαλία Μουτούση. Τι έξοχος τρόπος να πεις «καλημέρα» στο θέατρο.
«Η πρώτη μου δουλειά με ρόλο», θυμάται, «ήταν Στο Σφαγείο του Θέατρου του Νέου Κόσμου σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου. Έργο Ισραηλινού συγγραφέα, του Ιλάν Χατσόρ, για τρεις Παλαιστίνιους αδερφούς μέσα στον πόλεμο. Τρεις διαφορετικοί χαρακτήρες. Ο ένας που είχε οικογένεια, ψιλοχαφιές των Ισραηλινών, ο μεσαίος είχε γίνει αντάρτης και ο μικρότερος στη μέση. Τότε είχε γραφτεί για την κατοχή στην Παλαιστίνη. Τώρα κοιτάμε την εξαφάνιση της. Εγώ ήμουν ο μικρός - παίζαμε τρεις συμμαθητές από τη σχολή. Ο Μιχάλης Οικονόμου ( που τιμήθηκε με το Βραβείο «Δημήτρης Χορν» γι' αυτή την παράσταση), ο Γιώργος Παπαγεωργίου κι εγώ».
Σχεδόν δύο δεκαετίες μετά, ο βηματισμός του τον φέρνει στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, σε ένα ρόλο κλασικό, κυρίως μέσα από την κινηματογραφική εκδοχή του. Ο Ρετ Μπάτλερ με τη μορφή του Κλάρκ Γκέιμπλ και το αθάνατο Frankly, my dear, I don’t give a damn. Γιατί αυτός ο ρόλος -όπως και ολόκληρο το έργο- ζητά σήμερα επαναπροσδιορισμό μέσα από το φίλτρο των σύγχρονων κοινωνικών και ιστορικών αναγνώσεων.
Πόσο απαραίτητο είναι για το θέατρο να επανεξετάζει τα κλασικά έργα μέσα από τον καθρέφτη της κάθε εποχής; Στο θεατρικό αυτό έργο που βασίζεται στο μυθιστόρημα της Μάργκαρετ Μίτσελ, η Ιόλη Ανδρέαδη και ο Άρης Ασπρούλης, οι υπεύθυνοι της διασκευής -η πρώτη έχει αναλάβει και την εικαστική σκηνοθεσία- απαντούν με ένα ξεκάθαρο ηχηρό «Πολύ». Το κλασικό, λένε, όχι μόνο μπορεί αλλά και πρέπει να επανεφευρίσκεται.
Τον συναντώ ένα Σάββατο πριν από τη διπλή παράσταση. Επιλέγουμε το καφέ δίπλα στο θέατρο - εκείνο με τις ωραίες oldies μουσικές και τις ωραίες επιγραφές στους τοίχους που λένε αλήθειες με αστείο τρόπο. Διαλέγουμε τραπέζι στη σκιά, και αφήνω τις ερωτήσεις μου να ανταγωνιστούν τη μεσημεριανή ζέστη. Το Όσα Παίρνει ο Άνεμος έτσι όπως παρουσιάζεται στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά έρχεται μέσα από μια τολμηρή και επανανοηματοδοτημένη διασκευή. Για να είμαι ειλικρινής, δεν θυμάμαι ακριβώς τον χαρακτήρα του Ρετ Μπάτλερ στην ταινία - περισσότερο μου έχει μείνει η κυνική του πλευρά στη φάση του πολέμου και η βαθιά συναισθηματική του στην απώλεια. Δεν θυμάμαι τι μεσολαβεί, πέρα από μια διαρκή ερωτική σύγκρουση με τη Σκάρλετ Ο ‘Χάρα. Αναρωτιέμαι πόσο «κουμπώνει» αυτός ο ρόλος με το ένστικτο -πολιτικό και συναισθηματικό- του Τζιόβα. «Δεν ξέρω γιατί ήρθε σε αυτή τη στιγμή στη ζωή μου», θα μου πει, «αλλά μπορώ να πω πως μου ταιριάζει στη φάση που βρίσκομαι τώρα. Λίγο πιο ώριμος σε όλα τα επίπεδα - και προσωπικά και επαγγελματικά».
Η συζήτηση κυλά όπως κι ο ίδιος στη σκηνή; αβίαστα, χωρίς φίλτρο. Μιλάμε για την πολιτική διάσταση του έργου, για το βάρος της ιστορίας: «Αν δούμε το έργο σαν ντοκιμαντέρ, βλέπουμε πραγματικά τον άνθρωπο σε πολύ μεγάλη κλίμακα, σε όλο του το εύρος. Την προσπάθεια του να επιβιώσει, να βρει μια νέα ταυτότητα. Οι εργάτες του σήμερα είναι οι σκλάβοι του τότε».
Μιλάμε γι' αυτή τη διαρκή ανθρώπινη ανάγκη να ανήκεις κάπου, να αγαπηθείς, να επιβιώσεις. Για την αποδόμηση των ιδεολογικών απομειναριών. Για το τι σημαίνει τελικά να σκουπίζεις την κρυμμένη κάτω από το χαλί σκόνη. Και φυσικά, για αυτόν τον διάσημο χαρακτήρα με τα νέα ρούχα. «Οι συγγραφείς της διασκευής συστήνουν τον Ρετ ως έναν απόκληρο από το σπίτι του», εξηγεί, «Έναν άνθρωπο που δεν ανήκει πουθενά. Είναι φιλελεύθερος. Δεν είναι καιροσκόπος - λέει την άποψη του ξεκάθαρα, είναι ενάντια στον πόλεμο. Στον μονόλογο του -ένα είδος μανιφέστου- το λέει καθαρά: Οι Βόρειοι και οι Νότιοι δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα. Κι αυτό, ξέρεις, ισχύει και σήμερα. Οι απλοί πολίτες των κρατών που πολεμούν σπάνια έχουν πραγματικά κάτι να χωρίσουν». Του ζητάω να συνεχίσει. Το κάνει: «Σε μια φιλανθρωπική συγκέντρωση για να μαζευτούν χρήματα για τον στρατό, κάποιος λέει ότι όλα γίνονται για έναν ιερό σκοπό, για μια ιερή υπόθεση. Ο Μπάτλερ απαντά ότι τέτοιο πράγμα δεν υπάρχει. Ότι οι εξουσίες, οι άρχοντες και οι πολιτικοί χρησιμοποιούν αυτές τις έννοιες για να στείλουν άλλους να πολεμήσουν. Και να σκοτωθούν. Κι όμως, κι εκείνος τελικά πηγαίνει να πολεμήσει. Και αυτό είναι ένα περίεργο δίπολο. Ως απόκληρος, έχει ανάγκη να ανήκει κάπου. Και αυτή η ανάγκη εκφράζεται και στον παθιασμένο του έρωτα για την Σκάρλετ».
Ξαναπιάνω με τη μνήμη μου ό,τι έχει διασωθεί. Τον ρωτώ για τον κυνισμό αυτού του χαρακτήρα. «Είναι κυνικός; Ναι», μου λέει, «αλλά είναι και ευαίσθητος, ρομαντικός. Δεν πιστεύει στον πόλεμο, αλλά αφού γίνεται, συμμετέχει με τον δικό του τρόπο. Και ξέρει κάτι; Αυτός βλέπει πολύ μπροστά, σχεδόν προφητικά, είναι ένας εξαιρετικός πολιτικός αναλυτής, διαβάζει μπροστά από όλους τις εξελίξεις».
Πού ακούμπησες για να τον καταλάβεις; Στην πρακτικότητα του. Έχω θετικό μυαλό. Στο σχολείο δεν ήμουν καλός στα θεωρητικά, μου ταίριαζαν τα μαθηματικά, η φυσική. Ένα, δύο, τρία.
Σε άγχωσε ίσως κάποια στιγμή; Πάντα σκέφτομαι πως αν δεν μπορείς να αποφύγεις κάτι, απόλαυσε το ή γύρισε το υπέρ σου. Εδώ με ηρέμησε ο ρομαντισμός του. Αυτή η ανάγκη του να δει κάτι καλό μέσα στο σκοτάδι.
Όταν σου έγινε η πρόταση, ήξερες για την επικαιροποίηση που είχε γίνει στο κείμενο ή είπες το ναι έχοντας στο νου την κλασική παρουσίαση; Όχι, ένας φίλος μου κινηματογραφιστής μου είπε όταν το άκουσε "μα καλά αυτό δεν είχε φάει cancel"; Το πρόβλημα ήταν κυρίως με την ταινία, που σε σχέση με το μυθιστόρημα παρουσίαζε τη δουλεία σχεδόν…εξωραϊσμένη. Στη διασκευή των παιδιών, όμως, η προσέγγιση ήταν καθαρά αντιρατσιστική. Η σκλαβιά παρουσιάζεται όπως πραγματικά ήταν. Και ο ρατσισμός όπως πραγματικά λειτουργούσε, με τα τέρατα και σημεία που τον ακολουθούσαν. Να μην ξεχνάμε πως η μαύρη ηθοποιός που κέρδισε το όσκαρ δεν μπορούσε να καθίσει στην αίθουσα, της επιτρέψανε μόνο να ανέβει και να το παραλάβει. Στο δικό μου ρόλο, υπάρχει ένα μανιφέστο - δεν ξέρω αν υπάρχει στο βιβλίο, νομίζω πως όχι με αυτόν τον τρόπο. Έχει έντονο αντιπολεμικό τόνο. Και στον ρόλο της Μάμμυ γίνεται μια παράβαση: δίνονται στοιχεία για την Κου-Κλουξ-Κλαν, αριθμοί, νεκροί, πόσοι μαύροι σκοτώθηκαν σε κάθε πολιτεία, πότε ακριβώς. Και μετά σπάνε τον χρονικό τοίχο και σχολιάζουν για τα γεγονότα από τότε μέχρι τον Τζόρτζ Φλόιντ και το Black Lives Matter. Μια σημαντική θεατρολόγος από τη Νέα Υόρκη έγραψε πως αυτό δεν είναι απλώς διασκευή - είναι μια ιστορική διόρθωση.
Το cancel culture είναι κάτι που κατανοείς; Το αποδέχεσαι; Ας κάνουμε μια απλή σκέψη. Έχουμε ένα καλλιτέχνη ο οποίος έχει γράψει ένα αριστούργημα, αλλά ο ίδιος ως άνθρωπος είναι ένας μπάσταρδος. Έχει κάνει τραγικά λάθη, έχει στηρίξει τον φασισμό. Ας πάρουμε για παράδειγμα τον Νταλί που κάποια στιγμή στήριξε τον Μουσολίνι. Θα αγόραζες πίνακα του; Εγώ λέω όχι. Θα απολάμβανες το καλλιτεχνικό έργο του; Λέω ναι. Κρατάμε το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα αλλά δεν στηρίζουμε το οικονομικό όφελος από αυτό.
Ποιο είναι το αγαπημένο σου συγκρότημα; Οι Iron Maiden.
Αν προέκυπτε κάτι τέτοιο και με αυτούς; Θα πήγαινες να τους δεις; Όχι, γιατί με αυτόν τον τρόπο θα τους στήριζα οικονομικά. Θα λάμβαναν χρήματα από μένα.
Δεν αναιρείς όμως όλα αυτά που έχεις περάσει μαζί τους; Όχι βέβαια. Και θα συνεχίσω να ακούω και τη μουσική τους. Κάπως όμως πρέπει να δείξεις την αντίθεση σου. Ούτως ή άλλως, αυτό είναι κάτι που απαιτεί και παραπάνω σκέψη. Και παιδεία. Δεν μπορεί, για παράδειγμα, επειδή η Ρωσία μπήκε σε πόλεμο με την Ουκρανία να ακυρώνουμε τον Ντοστογιέφσκι και τον Τολστόι. Θέλει μια παραπάνω σκέψη, πρέπει να καταλάβεις τι σημαίνει κράτος σήμερα. Τι σχέση έχει ο Πούτιν με τον Ντοστογιέφσκι; Πόσο πραγματικά οι σημερινοί άρχοντες εκπροσωπούν τους πολίτες; Είναι πολύπλοκο. Η σκέψη χρειάζεται διόρθωση- όχι απολυτότητα.
Η ταχύτητα των εξελίξεων σε απασχολεί; Τη βλέπω, την αντιλαμβάνομαι και την κατανοώ. Όχι, δεν με φοβίζει. Υπήρχε πάντα. Από το 1800 έως στο 1850 μπορεί κανείς να δει τεράστιες αλλαγές. Απλώς τώρα δεν χρειάζεσαι πενήντα χρόνια. Μέσα σε μια πενταετία αλλάζει ο κόσμος. Ναι, με ξενίζει αλλά το βλέπω και στον εαυτό μου. Ο Ορέστης παιδί, ο Ορέστης έφηβος, στη δραματική σχολή, ο Ορέστης νέος επαγγελματίας, πιο ώριμος επαγγελματίας… πολύ μεγάλες αλλαγές. Στον τρόπο που αντιλαμβάνομαι τους άλλους. Στην ευαισθητοποίηση μου. Ακονίζομαι συνεχώς σε πολλές γωνίες.
Πώς ήταν η εφηβεία σου; Το έχω ξαναπεί - στο σχολείο ήμουν και bully. Κορόιδευα παιδιά. Μεγαλώνοντας όμως κατάλαβα τι δεν πρέπει να κάνεις και ποιο είναι το σωστό. Και όχι επειδή το επιτάσσει η κοινωνία. Τελικά, όμως, αυτά που επιτάσσει το political correct είναι όντως σωστά. Δεν είναι ωραίο να κοροϊδεύεις κανέναν.
Το χιούμορ κοροϊδεύει; Η αλήθεια είναι ότι μπορείς να δεις τα πάντα με χιούμορ. Έχω δει ανθρώπους να κάνουν χιούμορ χωρίς να προσβάλουν κανέναν, και παρ’ όλα αυτά να είναι και πολύ αστείοι και να σχολιάζουν σοβαρά θέματα. Και φυσικά έχω δει και το αντίθετο.
Γι' αυτό όμως το χιούμορ τόσο αγόγγυστα βασανίζει; Είναι ευκολία να κοροϊδέψεις μια ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα. Για να κάνεις καλό χιούμορ, χωρίς να προσβάλεις, θέλει κόπο. Ακόμη και σε μια παρέα φαίνεται - αυτός που έχει πραγματικά καλό χιούμορ είναι πιο προσεκτικός, πιο έξυπνος, πιο ποιοτικός. Το θέμα είναι όμως το δημόσιο πεδίο, εκεί που διαμορφώνονται συνειδήσεις. Κι αυτό, αν το καλοσκεφτείς, είναι δείγμα απαιδευσιάς. Το ότι διαμορφώνεται έτσι εύκολα μια συνείδηση. Το political correct δεν ήρθε από το πουθενά- προέκυψε επειδή υπάρχει αμορφωσιά και απαιδευσιά. Αν δεν υπήρχε, δε θα υπήρχε λόγος να κάνουμε διόρθωση. Θα γνωρίζαμε όλοι τα όρια μας. Τώρα πρέπει να τα οριοθετήσουμε εκ των υστέρων, να τα τοποθετήσουμε στον κόσμο.
Πώς τα πήγες με τα δικά σου όρια; Η μετάβαση από την εφηβεία στην ενηλικίωση ήρθε γρήγορα. Αντιλαμβανόμουν τα λάθη μου, δεν κόλλαγα σε αυτά, η σκέψη μου ήταν ανοιχτή, έτοιμη να διαμορφωθεί, να εμπλουτιστεί. Και έτσι γίνεσαι καλύτερος.
Γιατί οι περισσότεροι εμμένουν; Φόβος της αλλαγής. Εγώ ευτυχώς ήμουν πάντα ανοικτός σε αυτή. Και αυτό με έχει βοηθήσει πολύ και στη ζωή μου και στο επάγγελμα. Γιατί για να προσεγγίσεις ένα ρόλο, να κατανοήσεις ένα χαρακτήρα, πρέπει πρώτα να τον έχεις δει μέσα σου, ή σε κάποιον κοντά σου. Αν δεν έχεις κάνει μια καλή διαδρομή με τον εαυτό σου και δεν είσαι ανοιχτός στους γύρω σου, να τους δεχτείς, δεν μπορείς να κάνεις τίποτα. Δεν ξέρω αν με βοήθησε η οικογένεια ή το dna. Το περιβάλλον όπου μεγάλωσα ήταν συντηρητικό. Ούτε σε καλλιτεχνικό σχολείο πήγα, ούτε σχέση με την τέχνη είχα από μικρός. Δεν είχα έτοιμα ερεθίσματα, τα έψαξα μετά μόνος μου.
Ποιος ήσουν τότε; Ποιος είσαι τώρα; Το μυαλό μου τότε ήταν λίγο… κατά που φυσάει ο άνεμος. Δεν είχα πολύ καλή δομή. Δεν ήταν ακόμη η στιγμή. Πέρασα πολλά από τότε, και με τις ουσίες είχα ένα μπλέξιμο. Στο επάγγελμά μου έκανα πολλές στροφές. Πέρασα από διαφορετικά είδη εμπορικό θέατρο, επιθεώρηση, τραγούδι, live εμφανίσεις. Δοκιμαζόμουν, κι ακόμη το κάνω.
Έχω την αίσθηση πως υπήρχαν εποχές που εμφανιζόσουν πολύ μπροστά και εποχές που τραβιόσουν πολύ πίσω. Η αλήθεια είναι ότι πάντα ήμουν ενάντια στο να έχω καλές σχέσεις με ανθρώπους που θα μπορούσαν ενδεχομένως να με βοηθήσουν και να με κρατήσουν ψηλά. Πάντα έκανα την αντίστροφη κίνηση με αυτούς τους ανθρώπους, απομακρυνόμουν. Και συνήθως οι άνθρωποι με εξουσία στα χέρια τους δεν το αγαπούν αυτό. Θέλουν τους αυλικούς τους. Και εγώ δεν υπήρξα ποτέ αυλικός.
Πόσο εύκολο ήταν τελικά αυτό; Αυτόματα γίνονταν, χωρίς σκέψη. Θεωρώ την διαδρομή μου πολύ απολαυστική. Και καταλυτική για το ποιος είμαι σήμερα Με κάνει χαρούμενο που έχω μια πορεία που εγώ επέλεξα. Ακόμη και τα λάθη, τα δύσκολα και τα στραβά τα αγκαλιάζω, γιατί με έκαναν αυτό που είμαι σήμερα.
Έχεις μιλήσει για τον εθισμό σου στις ουσίες, έχεις κάνει come out για τη fluid σεξουαλικότητα σου. Πώς τολμάει κάποιος να μιλήσει γι' αυτά σε μια χώρα που φοβάται να μιλήσει για οτιδήποτε; Νομίζω πως όσοι δεν το κάνουν στηρίζονται σε μια ψευδή αίσθηση της ασφάλειας. Αλλά η ίδια η ζωή είναι το πιο ανασφαλές που υπάρχει- βιολογικά και μόνο να το δεις, μπορείς να φύγεις ανά πάσα στιγμή. Το να δημιουργείς γύρω σου πεδία ψευδούς ασφάλειας είναι κατά τη γνώμη μου τρομερά ματαιόδοξο. Αντίθετα, ως άνθρωπος και δη ως καλλιτέχνης, είναι ωραίο να έχεις ανησυχία για τον κόσμο και να προσπαθείς με τον τρόπο σου να τον κάνεις λίγο καλύτερο, όπως μπορείς. Αυτό είναι που έχει αξία. Θεωρώ τεράστιο φάουλ, αν είσαι καλλιτέχνης, να κρατάς για τον εαυτό σου, τα πιστεύω σου. Να σε νοιάζει μόνο να διαφυλάξεις μια υποτιθέμενη καλή φήμη και όχι να βελτιώσεις τη δική σου ζωή και μέσα από αυτή και των άλλων.
Ακούγεται σαν αλτρουισμός… Ίσως αλλά η αλήθεια είναι πως εγώ λειτουργώ εν μέρει εκ του ασφαλούς. Έχω ανθρώπους κοντά μου να με δεχτούν, που καταλαβαίνουν, που με αποδέχονται. Η Ελλάδα είναι μια ιδιόμορφη περίπτωση: είναι Ανατολή, είναι Βαλκάνια και είναι και Ευρώπη. Δεν θεωρώ ότι πήρα μεγάλο ρίσκο μιλώντας ανοιχτά για κάποια πράγματα. Δεν θα έκανα κάτι που θα έβλαπτε τον εαυτό μου, αν δεν ένιωθα ότι υπάρχει ένα πεδίο να με στηρίξει. Δεν θα το έκανα ενδεχομένως σε μια ανατολική χώρα που μπορεί να με λιντσάρουν. Εδώ ξέρω ότι υπάρχει ένα κομμάτι της κοινωνίας που θα με καταλάβει. Και τελικά μετά από κάθε δήλωση που έχω κάνει, ένιωσα πως έχω βρεθεί πιο κοντά με ανθρώπους που με ενδιέφερε να είμαι εξαρχής κοντά τους. Οι συντηρητικοί άνθρωποι που με κρίνουν αρνητικά, δεν πειράζει, τους αγκαλιάζω και τους αγαπώ γιατί το λιθαράκι μπήκε μέσα και στη δική τους σκέψη. Εμένα πραγματικά μου φαίνεται εξωφρενικό ένας άνθρωπος να κρύβει τη σεξουαλική του ταυτότητα για να μη χάσει κάτι από την κοινωνική του αποδοχή. Δεν καταλαβαίνω τον άνθρωπο που δεν κάνει τίποτα καλό για τον εαυτό του.
Σου αρέσει να ξεσηκώνεσαι για τους άλλους; Καμιά φορά αναρωτιέμαι τι νόημα έχει να παλεύεις για ανθρώπους που δεν θέλουν να ξυπνήσουν, που δεν τους νοιάζει. Χάνει ο άνθρωπος την υπομονή του πια, να προσπαθεί ξανά και ξανά χωρίς αποτέλεσμα. Λες «αφού είναι έτσι ο κόσμος και δεν μπορώ να τον αλλάξω, πάσο». Όταν βλέπεις μια κοινωνία επί το πλείστον εργατικής τάξης να ψηφίζει δεξιά και μια κυβέρνηση τελείως καπιταλιστική που δεν την έχει προτεραιότητα και παρόλα αυτά την ξαναψηφίζει, τι να πεις, τι είδους κοινωνία είναι αυτή; Δεν θέλει το καλό της; Ο καπιταλισμός στηρίζει τη νάρκωση. Και φέρνει ένα αμέρικαν ντριμ, λάθος, ένα μπάλκαν ντριμ. Ότι όταν βρεθώ εγώ εκεί ψηλά που είσαι εσύ τώρα, θα σε ξεσκίσω. Αυτή είναι η νοοτροπία.
Γιατί ο άνθρωπος ξεχνάει; Όσο κλισέ κι αν ακούγεται, είναι σαν να μην μπορεί να κάνει αλλιώς. Ξεχνάει τι έχει συμβεί στον ίδιο. Πόσο δε και στη χώρα του. Όταν είσαι ηθοποιός και έχεις φάει μπούλινγκ από σκηνοθέτη σου, δεν γίνεται όταν είσαι εσύ μετά ο σκηνοθέτης να κάνεις το ίδιο. Αν το κάνεις σημαίνει πως δεν έχεις καμία προσωπική εξέλιξη και πορεία. Δεν ξέρω τι να πω, ο άνθρωπος είναι περίεργο ον.
Το MeToo ξεχάστηκε; Όχι, άφησε το στίγμα του. Έχει αλλάξει τα αντανακλαστικά όλης της εργατικής τάξης του θεάτρου, όχι μόνο στην κακοποίηση αλλά και στην εκμετάλλευση. Είμαστε πιο συσπειρωμένοι, δεν θα πάει απαραίτητα κάποιος να καταγγείλει, αλλά θα μιλήσει στον διπλανό του και αυτός θα τον στηρίξει. Οι αδικίες μειώνονται. Η οικονομική ανισότητα, βέβαια, είναι κάτι πολύ πιο βαθύ, δεν αφορά μόνο το θέατρο. Είναι κοινωνικό φαινόμενο, ειδικά σήμερα.
Η κοινωνία του θεάτρου επηρέασε τις άλλες τελικά; Η επιρροή αυτή λειτουργεί σε βάθος χρόνου. Η μια επαγγελματική ομάδα θα επηρεάσει την άλλη, αλλά θέλει χρόνο. Εμείς είμαστε τυχεροί γιατί έχουμε βήμα. Εγώ θα βγω να μιλήσω και ο κόσμος θα με ακούσει. Ένας εργάτης, μια κοπελίτσα που δουλεύει σε ένα καφέ και της πιάνει τον κώλο το αφεντικό, δεν έχουν δύναμη δυστυχώς.
Ποια είναι η μεγαλύτερη κατάκτηση που αναγνωρίζεις στον εαυτό σου; Η ενσυναίσθηση. Η οποία επιτυγχάνεται μέσα από παίδευση και… εκπαίδευση. Κοινωνική μόρφωση και προσωπική εξέλιξη. Θέλει να επιθυμείς κι εσύ να εξελιχθείς και να γίνεις καλύτερος. Θέλει να είσαι τολμηρός σε όλα τα επίπεδα - πρέπει να τολμάς για να αλλάξεις πράγματα. Σίγουρα και το θέατρο με έχει βοηθήσει πολύ σε αυτό, γιατί είδα άλλους χαρακτήρες και πως μπορώ να τους προσεγγίσω και να τους αγκαλιάσω, χαρακτήρες που δεν συμφωνώ μαζί τους καθόλου, που μου είναι ως και μισητοί.
Θα πολιτευόσουν; Το σκέφτομαι. Θα το ήθελα αλλά φοβάμαι αυτό τον χώρο. Θα έκανα και ριζοσπαστική αντιπολίτευση, δεν θα καθόμουν ήσυχος.
Τι φοβάσαι; Να με εξαφανίσουν από το χάρτη.
