Τομ Ρόμπινς, ο αναρχικός της λογοτεχνίας

Ο ιδιαίτερα δημοφιλής, και στην Ελλάδα, Αμερικανός συγγραφέας Τομ Ρόμπινς δεν είναι πια εδώ - πέθανε την Κυριακή, σε ηλικία 93 ετών. «Σε όλα αυτά τα δύσκολα τελευταία κεφάλαια, ήταν γενναίος, αστείος και γλυκός», έγραψε σε ανάρτησή της στο Facebook η σύζυγός του, Αλέξα Ρόμπινς, προσθέτοντας: «Ζήτησε οι άνθρωποι να τον θυμούνται διαβάζοντας τα βιβλία του». Όσο γι’ αυτό, μπορεί να θεωρείται βέβαιο!

Θα μπορούσε να ισχυρισθεί κανείς, χωρίς την παραμικρή διάθεση υπερβολής, ότι ο Τομ Ρόμπινς υπήρξε ένας αναρχικός της λογοτεχνίας, ένας συγγραφέας δηλαδή που ανατρέπει τα πάντα: τη γλώσσα, τις ιδέες, τις κοινωνικές συμβάσεις. Και, πράγματι, μέσα από τις εξωφρενικές, φιλοσοφικές και σουρεαλιστικές ιστορίες του, έφερε μια νέα μορφή αφήγησης στη σύγχρονη αμερικανική λογοτεχνία, συνδυάζοντας την ποπ κουλτούρα με μια (άνευ όρων και ορίων) αναζήτηση της αλήθειας.

Ανάμεσα στα βιβλία του που κυκλοφορούν στα ελληνικά, είναι τα «Ακόμα και οι καουμπόισσες μελαγχολούν», «Το άρωμα του ονείρου», «Αμάντα το κορίτσι της γης», «Ο χορός των εφτά πέπλων» και, φυσικά, ο «Τρυποκάρυδος» - το πλέον διάσημο από τα έργα του. Ουσιαστικά, πρόκειται για μυθιστορήματα που διαβάζονται σαν… λογοτεχνικό LSD, καθώς είναι γεμάτα φανταστικούς χαρακτήρες, μανιασμένες μεταφορές, ένα ανάλαφρο χιούμορ και μία αχαλίνωτη φαντασία. Το έργο του ξεχωρίζει για η θεματική του, που ακροβατεί μεταξύ μυστικισμού, αντικομφορμισμού και μιας ψυχεδελικής ανατροπής των καθιερωμένων αντιλήψεων.

Στο «Αμάντα το κορίτσι της γης» (1971), για παράδειγμα, η ιστορία του –μεταξύ άλλων- εστιάζει στο πώς το μουμιοποιημένο σώμα του Ιησού Χριστού κλάπηκε από το Βατικανό και κατέληξε σε έναν πάγκο χοτ ντογκ στις βορειοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ. Πέντε χρόνια αργότερα, το δεύτερο βιβλίο του «Ακόμα και οι καουμπόισσες μελαγχολούν» (το οποίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1993 από τον Γκας Βαν Σαντ), η πρωταγωνίστρια Σίσι κάνει ωτοστόπ σε έναν κόσμο γεμάτο σεξ, ναρκωτικά και μυστικισμό – ένα μυθιστόρημα που, αν μη τι άλλο, τον έκανε καλτ.

Η αλήθεια, πάντως, είναι ότι σαν τον Ρόμπινς δεν γράφει κανένας! Σε όλες του τις ιστορίες, δεν παύει να αποδομεί τον παραδοσιακό αφηγηματικό τρόπο, χρησιμοποιώντας λογοπαίγνια, εξαιρετικά ασυνήθιστες μεταφορές και μια έντονη μουσικότητα στον λόγο του. Οι προτάσεις του ήταν πάντοτε γεμάτες απρόβλεπτες εικόνες και φιλοσοφικές ανατροπές, με αναφορές από τον Βουδισμό, τον σουρεαλισμό και τη ροκ μουσική, μέχρι τα ναρκωτικά και τη σεξουαλική απελευθέρωση.

Αλλά και οι χαρακτήρες του, είναι –κατά κανόνα- υπερβολικοί, αντισυμβατικοί, παράξενοι, τρελούτσικοι. Ανάμεσά τους η Σίσι Χάνκσο, ένα κορίτσι με τεράστιους αντίχειρες που κάνει ωτοστόπ στο «Ακόμα και οι καουμπόισσες μελαγχολούν» και ο Σουίτερς, ο ειρηνιστής πράκτορας της CIA που είναι ερωτευμένος με μια μοναχή στο «Αγριεμένοι ανάπηροι επιστρέφουν από μοναχικά κλίματα». Στον «Χορό των εφτά πέπλων», πάλι, πρωταγωνιστούν ένα… κουτάκι χοιρινό με φασόλια που μιλάει, ένας παραστατικός καλλιτέχνης η τέχνη του οποίου συνίσταται στο να κινείται ανεπαίσθητα και μια βρώμικη κάλτσα.

«Αυτό που προσπαθώ να κάνω, είναι μια ανάμιξη φαντασίας και πνευματικότητας, χιούμορ και ποίησης, σε συνδυασμούς που ουσιαστικά δεν έχουμε ξαναδεί ποτέ στη λογοτεχνία», έλεγε ο Ρόμπινς σε μια συνέντευξη το 2000. Και, αυτή, είναι μία υπέροχη επιτομή όχι μόνο των προθέσεων πίσω από το έργο του, αλλά και του καλειδοσκοπικού, περίτεχνου, συχνά αλλοπρόσαλλου, αποτελέσματος. Πάνω απ’ όλα, όμως, η συνεισφορά του Τομ Ρόμπινς είναι ότι άλλαξε τους κανόνες του παιχνιδιού -τη σχέση συγγραφέα και αναγνώστη- προσφέροντας μια λογοτεχνία που δεν διαβάζεται μόνο, αλλά βιώνεται ως εμπειρία…