Μπορεί ακόμη να μην έχουμε αγγίξει τα μέσα του Απρίλη, οι θερμοκρασίες όμως στο κέντρο της Αθήνας αγγίζουν τους 28-30 βαθμούς. Παράλληλα, ήδη πριν την επίσημη έναρξη της αντιπυρικής περιόδου η οποία ορίζεται την 1η Μαΐου κάθε έτους, τις τελευταίες μέρες έχουν ξεσπάσει δύο μεγάλες πυρκαγιές, μία στα Πιέρια Όρη και μία στο Λασίθι της Κρήτης, ενώ οι συνολικά 71 αγροτοδασικές πυρκαγιές που εκδηλώθηκαν μέσα στο τελευταίο 24ωρο σε όλη τη χώρα, προμηνύουν πως η ανάγκη προετοιμασίας για το καλοκαίρι, είναι ασφυκτικά επιτακτική.
Η φωτιά που ξεκίνησε την προηγούμενη Κυριακή στην περιοχή «Σαρακατσάνα» και έκαιγε επί τέσσερις ημέρες μια δύσβατη παρθένα περιοχή στα Πιέρια Όρη, οριοθετήθηκε τελικά στις 3 Απριλίου. Σύμφωνα με τον δασάρχη Πιερίας, Πέτρο Παπαπέτρου, η φωτιά έχει κάψει 2.500 στρέμματα τα οποία είναι μεικτό δάσος: «Οι οξιές δεν έχουν πάθει ζημιές, στα πεύκα πέρασε η φωτιά έρπουσα, έχουν καεί κάποιες συστάδες πεύκων αλλά δεν έχουν γίνει τεράστιες καταστροφές όπως αυτές που είδαμε στο παρελθόν στην Εύβοια ή αλλού».
Στο Λασίθι, και συγκεκριμένα στον Μαύρο Κόλυμπο, η πυρκαγιά έχει λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, ενώ οικισμοί έχουν εκκενωθεί καθώς στην περιοχή πνέουν δυνατοί βοριάδες. Η Πολιτική Προστασία εξέδωσε προειδοποιητικά μηνύματα μέσω του 112 καλώντας όσους πολίτες βρίσκονται στις γύρω περιοχές να απομακρυνθούν και να κατευθυνθούν προς Κουτσουρά. Τέσσερα άτομα τραυματίστηκαν σε ανεμοστρόβιλο από τις φλόγες - ο ένας εκ των οποίων βρίσκεται σε σοβαρή κατάσταση.
Κι ενώ μετράμε ήδη απώλειες δασικών εκτάσεων για το 2024, το αποκαρδιωτικό αποτύπωμα των πυρκαγιών του περσινού καλοκαιριού μας προειδοποιεί πως τα περιθώρια για «σπατάλη» και πρασίνου στενεύουν.
Οι αριθμοί επισφραγίζουν το τεράστιο μέγεθος της οικολογικής καταστροφής
Από την 1η Ιανουαρίου έως και την 31η Αυγούστου του 2023, έλαβαν χώρα στην επικράτεια συνολικά 8.511 αγροτοδασικές πυρκαγιές, από τις οποίες αποτεφρώθηκαν συνολικά 1,72 εκατ. στρέμματα αγροτοδασικών εκτάσεων, εκ των οποίων τα σχεδόν 1,2 εκατομμύρια στην καταστροφική πυρκαγιά του Έβρου. Είναι γεγονός ότι έως την 15η Ιουλίου, οι καμένες εκτάσεις ήταν μόνο περίπου 7.000 στρέμματα. Έκτοτε και συγκεκριμένα στις 22 Ιουλίου, ανήλθαν σε περίπου 373.000 στρέμματα., ενώ στις 29 Ιουλίου ανήλθαν σε περίπου 527.000 - σημειώθηκε δηλαδή αύξηση 41,3%. Λόγω της πυρκαγιάς στον Έβρο, σημειώθηκε μεγάλη αύξηση καμένων εκτάσεων (περίπου 245.000 στρέμματα) το διάστημα 19/8-2/9.
Ο συνολικός αριθμός των καμένων εκτάσεων των κρατών της ΕΕ έως τις 2/9, όπως καταγράφεται από το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS), ανέρχεται σε 4.118.140 στρέμματα, ενώ ο ετήσιος μέσος αριθμός των καμένων εκτάσεων κατά το διάστημα των ετών 2006 - 2022 είναι 2.894.210 στρέμματα - παρατηρείται δηλαδή αύξηση καμένων εκτάσεων σε ποσοστό 142,3%. Η Ελλάδα, έχοντας καταγράψει 1.726.260 καμένα στρέμματα, κατατάσσεται στην 1η θέση μεταξύ των κρατών της ΕΕ και γενικώς της Ευρώπης, αλλά και των 20 κρατών της Μεσογείου. Στη 2η θέση κατατάσσεται η Ισπανία με 846.290 στρέμματα και στην 3η θέση η Ουκρανία με 784.330 στρέμματα.
Στην Ελλάδα το 2023 διαπιστώνεται η μεγαλύτερη αύξηση των καμένων εκτάσεων από όλα τα κράτη της Μεσογείου συγκριτικά με τον μέσο αριθμό καμένων εκτάσεων κατά τα έτη 2006 -2022, η οποία ανέρχεται σε ποσοστό +320%, όταν στην Ισπανία είναι +25%, στην Ιταλία είναι +35%, στην Γαλλία είναι +83%, ενώ στην Πορτογαλία παρατηρείται μείωση των καμένων εκτάσεων (-55%), όπως και στην Τουρκία (-33%), στην Αλγερία (-16%) και στη Συρία (-40%).
Μετρώντας (και) ανθρώπινες απώλειες
Οι εικόνες από τις περσινές πυρκαγιές ακόμη στοιχειώνουν. Έως τις 31 Αυγούστου του 2023 είχαν χάσει τη ζωή τους από τις φωτιές 28 άτομα. Δύο πιλότοι, αξιωματικοί της Π.Α. που μετείχαν σε επιχείρηση αεροπυρόσβεσης στο Πλατανιστό του Δήμου Καρύστου, είκοσι μετανάστες που απανθρακώθηκαν στις πυρκαγιές του Έβρου, ένας κτηνοτρόφος στην πυρκαγιά της Καρυστίας, ένας κτηνοτρόφος και μια γυναίκα σε τροχόσπιτο στην πυρκαγιά του Βελεστίνου Μαγνησίας, ένας κτηνοτρόφος στον Πρόδρομο Βοιωτίας, ένας εθελοντής πυροσβέστης στη Ρόδο και ένας μελισσοκόμος στην Τιθωρέα Φθιώτιδας.
Οι συλλήψεις για εμπρησμούς
Από τις συνολικά 8.511 πυρκαγιές που σημειώθηκαν το 2023, συνελήφθησαν στα όρια του αυτοφώρου συνολικά 162 εμπρηστές κατηγορούμενοι είτε για τα αδικήματα του εμπρησμού ή εμπρησμού δάσους με πρόφαση ή από αμέλεια. Από αυτούς, οι 122 εμπρηστές εμπλέκονται σε αδίκημα εμπρησμού ή εμπρησμού δάσους από αμέλεια, και οι 40 για εμπρησμό με πρόθεση. Ωστόσο, από τους 162 συλληφθέντες, μόνο οι 53 φέρονται να είναι κατηγορούμενοι για εμπρησμό δάσους (με πρόθεση ή από αμέλεια).
Πόσο προετοιμασμένοι είμαστε για το 2024;
Μιλώντας πριν από λίγες μέρες στο libre, ο πρόεδρος των εποχικών πυροσβεστών, Θανάσης Ψαρόπουλος, εστίασε στα κενά που υπάρχουν στο Πυροσβεστικό Σώμα: «Υπάρχουν αυτή τη στιγμή 3.500 οργανικά κενά στο ΠΣ. Έχουν παρθεί 650 δασοκομάντος. Μας λένε ότι έχουμε τους εθελοντές κάπου στις 5 με 6 χιλιάδες, αλλά μας διπλομετράνε γιατί πολλοί εποχικοί, όπως κι εγώ, είμαστε κι εθελοντές. Οι εποχικοί είμαστε έμπειροι, είμαστε περίπου 2.500 άτομα και θα έπρεπε να αξιοποιούμαστε όλο τον χρόνο. Δεν έχουμε μόνο το καλοκαίρι φωτιές, έχουμε και τον χειμώνα, έχουμε τα τροχαία, είναι πολλά… Οι μόνιμοι είναι 13.000 και υπάρχουν πολλά κενά. Εμάς δε μας παίρνουν όλο τον χρόνο γιατί μας θεωρούν μεγάλους ηλικιακά. Μεγάλος ηλικιακά είναι ο 35άρης λένε…». Πρόσθεσε ακόμα πως, «Οι εποχικοί φέτος θα πάνε με μισή καρδιά. Θα υπάρξει προκήρυξη για του χρόνου αλλά με νέες συνθήκες, δεν ξέρουμε τι προϋποθέσεις θα βάλει. Ίσως φέτος είναι η τελευταία μας χρονιά, θα πάμε με κατατροπωμένο το ηθικό μας. 2.000 άνθρωποι με μπλε στολές θα πάμε να δουλέψουμε με μισή καρδιά».
Από τη μεριά της, η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει με αισιοδοξία πως οι ασκήσεις για την αντιπυρική περίοδο έχουν ξεκινήσει, ώστε να είμαστε «απόλυτα προετοιμασμένοι». Οι πρώτες ασκήσεις πραγματοποιήθηκαν στα όρια του Δήμου Αγίας Παρασκευής, δίπλα στο μοναστήρι του Αι Γιάννη, υπό τη διοργάνωση της Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας Αττικής με τη συμμετοχή της Πολιτικής Προστασίας του Δήμου Αγίας Παρασκευής, της Πυροσβεστικής και άλλων φορέων.
Πέρα από τις ασκήσεις, προβλέπεται και μια σειρά αλλαγών στο σχέδιο δράσης της Πυροσβεστικής: Αρχικά, με την εκδήλωση μιας πυρκαγιάς, στο σημείο θα φτάνουν δύο (αντί για ένα) πυροσβεστικά και θα κινητοποιείται άμεσα αξιωματικός της Πυροσβεστικής ώστε να αξιολογείται καλύτερα ο κίνδυνος. Ακόμα, ανάλογα πάντα με την επικινδυνότητα της πυρκαγιάς, θα κινητοποιούνται σε πρώτο χρόνο εναέρια μέσα και εθελοντές πυροσβέστες και θα τηρείται αρχείο εντολών και αποφάσεων στο Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο, ώστε να υπάρξει σωστή απόδοση ευθυνών για τις αποφάσεις που λαμβάνονται.
Αναβαθμισμένα οχήματα και δίκτυο αισθητήρων καπνού με ΑΙ δεν αναμένεται να παραδοθούν πριν το 2025, ενώ 7 Canadair θα αρχίσουν να παραδίδονται το 2027.
Σε πρόσφατη συνέντευξή του, ο υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Δημήτρης Κικίλιας, ανέφερε σχετικά με το καλοκαίρι του 2024: «Η κλιματική κρίση είναι παρούσα, είδατε ότι σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Copernicus, o χειμώνας 2023 – 2024 ήταν ο θερμότερος χειμώνας στα χρονικά των καταγραφών για την Ελλάδα. Αποτελεί πλέον παγκόσμια παραδοχή ότι ακόμα και τα πιο σύγχρονα τεχνολογικά μέσα δεν αρκούν από μόνα τους να αντιμετωπίσουν τις πρωτόγνωρες ακραίες φυσικές καταστροφές που πλήττουν όλο τον πλανήτη. Επίσης, για πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια, πραγματοποιήθηκε κοινή επιμορφωτική εκπαίδευση όλων των στελεχών των Σωμάτων Ασφαλείας και της Δασικής Υπηρεσίας, ενώ τον Απρίλιο μαζί με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς θα κληθούν να φέρουν εις πέρας δύσκολα σενάρια σε κοινές ασκήσεις που θα πραγματοποιηθούν στο πεδίο, με στόχο την αποτελεσματική συνεργασία και το σωστό συντονισμό την ώρα της κρίσης. Επιπλέον, με τον Ποινικό Κώδικα που έφερε στη Βουλή το Υπουργείο Δικαιοσύνης, αυστηροποιούνται οι ποινές από πλημμέλημα σε κακούργημα για τους καθ’ έξιν εμπρηστές με τις ποινές να φτάνουν τα 10 έτη κάθειρξης και τα πρόστιμα τις 200.000 ευρώ. Ταυτόχρονα, ενισχύουμε το Πυροσβεστικό Σώμα με 990 προσλήψεις και υπερδιπλασιάζουμε τις Μονάδες Δασοκομάντος, συστήνοντας 10 επιπλέον ΕΜΟΔΕ σε όλη τη χώρα». Ο κ. Κικίλιας εστίασε και στο πρόγραμμα ΑΙΓΙΣ, ύψους 2,1 δισ. ευρώ, το οποίο αναμένεται τον Απρίλιο να προκηρυχθεί στο σύνολό του, «έτσι ώστε από το 2025 να αρχίσουν να έρχονται στη χώρα οι εξοπλιστικές προμήθειες που περιλαμβάνουν από πυροσβεστικά αεροσκάφη και ελικόπτερα, εναέρια κέντρα επιχειρήσεων, πλωτά μέσα και πάνω από 1.000 πυροσβεστικά οχήματα, μέχρι ραντάρ, μετεωρολογικούς σταθμούς, 112 με ενσωματωμένες τεχνολογίες νέας γενιάς και συστήματα για την πρόληψη και αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών».
