Όταν ήταν 12 χρονών, βρήκε τυχαία στη βιβλιοθήκη της μητέρας της ένα φυλλάδιο για το θάνατο μιας συνομήλικής της, της Majella O’Hare. Διάβασε σε αυτό λοιπόν ότι η μικρή Ιρλανδή είχε σκοτωθεί το 1976 όταν την είχε πυροβολήσει στο κεφάλι ένας Βρετανός στρατιώτης καθώς περνούσε μπροστά από φυλάκιο του στρατού. Το κορίτσι πέθανε στην αγκαλιά του πατέρα του, ο οποίος ακούγοντας τον πυροβολισμό, είχε τρέξει να τo βρει.
Διαβάζοντας την ιστορία, το πρώτο κορίτσι έτρεξε κλαίγοντας στη μητέρα της ρωτώντας τη πώς ήταν δυνατόν να συνέβη κάτι τόσο φρικτό. Η μητέρα της αρκέστηκε να της πει: «Κάνε κάτι γι’ αυτό».
Η μικρή αυτή, η Ιρλανδή Blinne Ní Ghrálaigh, μεγάλωσε. Και στις 11 Ιανουαρίου 2024 έκανε μια συγκλονιστική αγόρευση στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης υπέρ ενός άλλου καταπιεσμένου λαού, των Παλαιστινίων, υποστηρίζοντας την προσφυγή της Νότιας Αφρικής εναντίον του Ισραήλ με την κατηγορία της διεξαγωγής γενοκτονίας στη Γάζα.
Στην 84 σελίδων προσφυγή της, η Νότια Αφρική ισχυρίζεται ότι οι ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα είναι «γενοκτονικές ως προς τον χαρακτήρα τους, γιατί στοχεύουν στην καταστροφή σημαντικού τμήματος της Παλαιστινιακής εθνικής, φυλετικής και εθνοτικής ομάδας».
Η Ní Ghrálaigh δεν είναι τυχαία. Έχει εργαστεί στην υπόθεση της «Ματωμένης Κυριακής», ερευνώντας τα γεγονότα της 30ής Ιανουαρίου 1972, όταν Βρετανοί στρατιώτες πυροβόλησαν άοπλους πολίτες κατά τη διάρκεια διαδήλωσης στο Derry της Β. Ιρλανδίας. Συμμετείχε επίσης στην προσφυγή της Κροατίας εναντίον της Σερβίας το 1999 με την κατηγορία της γενοκτονίας (το Διεθνές Δικαστήριο απεφάνθη τότε ότι δεν υπήρχαν αρκετές αποδείξεις για γενοκτονία από καμία πλευρά και ότι η εθνοκάθαρση δεν είναι γενοκτονία). Και ήταν η μοναδική γυναίκα δικηγόρος που υπερασπίστηκε έναν από τους διαδηλωτές που είχαν ρίξει το άγαλμα του δουλεμπόρου Έντουαρντ Κόλστον κατά τη διάρκεια του κινήματος Black Lives Matter το 2020. Όλοι οι διαδηλωτές κρίθηκαν αθώοι.
Ο ρόλος της Ní Ghrálaigh στην παρουσίαση της υπόθεσης ήταν να τεκμηριώσει ότι εάν το Δικαστήριο δεν λάβει προληπτικά μέτρα, τότε οι Παλαιστίνιοι θα υποστούν ανεπανόρθωτη βλάβη. Γιατί αυτό ακριβώς χρειάζεται να τεκμηριωθεί για να αποφασίσει το δικαστήριο άμεσα προληπτικά μέτρα, καθώς θα πάρει χρόνια να αποφανθεί εάν έχει συντελεστεί γενοκτονία.
Η Ghrálaigh περιέγραψε τη γενοκτονία από το Ισραήλ ως την πρώτη στην ιστορία που τα θύματα μεταδίδουν την ίδια τους την καταστροφή σε πραγματικό χρόνο «σε μια απεγνωσμένη πλην μάταια ελπίδα ότι ο κόσμος ίσως κάνει κάτι». Τόνισε πώς επετράπη η συνέχιση του πολέμου παρά την «ανοιχτή γενοκτονική ρητορική από Ισραηλινούς κυβερνητικούς και στρατιωτικούς αξιωματούχους». Κάθε μέρα «πάνω από δέκα Παλαιστίνιοι θα υποστούν ακρωτηριασμό σε ένα ή περισσότερα μέλη τους, συχνά χωρίς αναισθητικό…» Και στα νοσοκομεία της Γάζας –είπε- το προσωπικό αναγκάστηκε να επινοήσει ένα νέο ακρωνύμιο: WCNSF - Wounded Child No Surviving Family, Τραυματισμένο Παιδί Χωρίς Επιβιώσασα Οικογένεια.
Και μια σημείωση: Την ημέρα που το Διεθνές Δικαστήριο ξεκινούσε τις εργασίες του για την υπόθεση, η οργάνωση Oxfam ανακοίνωνε ότι ο ημερήσιος αριθμός θανάτων στη Γάζα «είναι υψηλότερος από οποιοδήποτε άλλη μεγάλη σύγκρουση στον 21ο αιώνα» καθώς ο ισραηλινός στρατός «σκοτώνει κατά μέσο όρο 250 Παλαιστινίους την ημέρα…» Ο αντίστοιχος ημερήσιος αριθμός θυμάτων στον πόλεμο στη Συρία ήταν 96,5, στο Σουδάν 51,6, στο Ιράκ 50,8, στο Αφγανιστάν 23,8 και στην Υεμένη 15,8.
Οι άνθρωποι έχουν σημασία
Οι άνθρωποι αλλάζουν τον ρου της ιστορίας. Είναι σημαντικό το ποιος βρίσκεται σε ποια θέση, ειδικά την κρίσιμη στιγμή. Τα πρόσωπα της δίκης λοιπόν έχουν σημασία. Γι’ αυτό θα αναφερθούμε ενδεικτικά σε κάποια από αυτά.
Εκτός από τη Ní Ghrálaigh, ενδιαφέρον έχει η περίπτωση του Tembeka Ngcukaitobi, επίσης μέλος της νομικής ομάδας της Νότιας Αφρικής . Ο Ngcukaitobi έγινε ιδιαίτερα γνωστός μετά τη συμμετοχή του στη νομική ομάδα του δεύτερου μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης στη χώρα, των Economic Freedom Fighters. Το κόμμα προσέφυγε στο Ανώτατο Δικαστήριο, αιτούμενο να δοθεί στη δημοσιότητα η έκθεση «State of Capture», που αφορούσε σε έρευνα για πιθανή ανάρμοστη συμπεριφορά του πρώην προέδρου της χώρας Jacob Zuma και άλλων αξιωματούχων και εμπλοκή της ισχυρής οικογένειας Gupta στην απομάκρυνση και τον διορισμό υπουργών και διευθυντών δημοσίων επιχειρήσεων με αποτέλεσμα πιθανή διαφθορά σε κρατικές συμβάσεις και οφέλη για τους Gupta. Το αίτημα έγινε δεκτό, κι αυτό οδήγησε στη σύσταση δικαστικής επιτροπής για το θέμα και στη φυλάκιση του Zuma για περιφρόνηση του Συνταγματικού Δικαστηρίου.
Ξεχώρισα όμως τον Ngcukaitobi για έναν ακόμη λόγο. Για το βιβλίο του «The Land is Ours» («Η Γη είναι Δική Μας») όπου διηγείται την ιστορία των πρώτων μαύρων δικηγόρων της Νοτίου Αφρικής στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. «Σε μια εποχή επιθετικής αποικιακής επέκτασης, απαλλοτριώσεων γης και εξαναγκαστικής εργασίας, αυτοί οι άνθρωποι πίστευαν σε ένα συνταγματικό σύστημα που σεβόταν ατομικά δικαιώματα και ελευθερίες, και χρησιμοποίησαν τον νόμο ως όργανο κατά της αδικίας», σημειώνεται στην περιγραφή του βιβλίου. Όλοι οι δικηγόροι που αναφέρονται μέσα ήταν μέλη του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου που είχε επικεφαλής τον Νέλσον Μαντέλα. Εξετάζει πώς «συμφιλίωσαν τον νόμο με τις πολιτικές αναταραχές των ημερών» και «πώς διατήρησαν την πίστη τους στον νόμο όταν οι νομικές νίκες υποβαθμίζονταν από την πολιτική».
Στην προκειμένη περίπτωση, ενδεχόμενη νομική νίκη της Νότιας Αφρικής ενδέχεται να υποβαθμιστεί από την πολιτική, καθώς οι αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου είναι μεν αμετάκλητες και υποχρεωτικές, ωστόσο η εφαρμογή τους εξαρτάται από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, στο οποίο αρκεί ένα βέτο των ΗΠΑ για την αποτροπή κάθε δράσης. Ο Ngcukaitobi όμως δεν χάνει την πίστη του στον νόμο.
Στην παρουσίαση της υπόθεσης, ο Ngcukaitobi επιχειρηματολόγησε ως προς την πρόθεση γενοκτονίας από το Ισραήλ, παραθέτοντας σχετικές δηλώσεις Ισραηλινών αξιωματούχων.
Επικεφαλής της δικηγορικής ομάδας της Νοτίου Αφρικής είναι η Adila Jassim, μια φλογερή υπερασπίστρια ευάλωτων και περιθωριακών ομάδων στη χώρα. Συμμετείχε στην πολύκροτη δίκη του Συνταγματικού Δικαστηρίου το 1997, με την οποία ξεκαθαρίστηκε για πρώτη φορά ότι το κράτος ήταν υποχρεωμένο να τηρεί τις συνταγματικές υποχρεώσεις του αναφορικά με τα κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα. Η συγκεκριμένη υπόθεση αφορούσε στο δικαίωμα στην Υγεία – και δημιούργησε νομικό προηγούμενο.
Η Jassim συμμετείχε στη διαιτησία για την υπόθεση σχετικά με τους θανάτους τουλάχιστον 144 ψυχικά ασθενών – κερδίζοντάς τη. Εκπροσωπούσε μια ΜΚΟ και οικογένειες θανόντων. Συμμετείχε επίσης στην ομαδική αγωγή του 2015 ενάντια σε χρυσωρυχεία για υποθέσεις πνευμονιόκοκκου και φυματίωσης , η οποία κατέληξε σε εξωδικαστικό συμβιβασμό.
Στην παρουσίαση της υπόθεσης, η Jassim τεκμηρίωσε γιατί η Νότια Αφρική θεωρεί ότι το Ισραήλ παραβιάζει τη Συνθήκη Κατά της Γενοκτονίας.
Η ιδιαιτερότητα στη νομική ομάδα της Νότιας Αφρικής είναι ότι τα μέλη της δεν θα άλλαζαν πλευρά, ακόμα αν οι αντίπαλοι τούς πλήρωναν περισσότερα. Κι αυτό είναι συγκλονιστικό.
Ένας καθόλου αμερόληπτος δικαστής
Δεκαπέντε είναι οι δικαστές που εκλέγονται από τη Γενική Συνέλευση και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για εννεαετή θητεία στο Διεθνές Δικαστήριο. Δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στο να εκπροσωπούνται κατά κάποιον τρόπο όλες οι γωνιές της γης. Οι μόνιμοι 15 δικαστές είναι σήμερα από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, τη Σλοβακία, τη Γαλλία, το Μαρόκο, τη Σομαλία, την Κίνα, την Ουγκάντα, την Ινδία, την Τζαμάικα, το Λίβανο, την Ιαπωνία, τη Γερμανία, την Αυστραλία, και τη Βραζιλία.
Η Νότια Αφρική και το Ισραήλ ωστόσο άσκησαν το δικαίωμά τους να προτείνουν από έναν ακόμα δικαστή.
Το Ισραήλ πρότεινε τον πρώην δικαστή του ισραηλινού Ανωτάτου Δικαστηρίου Aharon Barak. Ο 87χρονος Barak, επιζών του Ολοκαυτώματος, έχει χτίσει προσεκτικά τη φήμη του δυτικότροπου υπερασπιστή ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, κατά τα 28 χρόνια της θητείας του στο ισραηλινό Ανώτατο Δικαστήριο, 11 εκ των οποίων προήδρευε σε αυτό, το Δικαστήριο αποφάσισε κόντρα στη γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου για το Τείχος που έχει ορθώσει το Ισραήλ στη Δυτική Όχθη, αποδεχόμενο στην ουσία το επιχείρημα της ισραηλινής κυβέρνησης ότι πρόκειται για «μέτρο ασφαλείας προκειμένου να αποτραπούν τρομοκρατικές επιθέσεις και δεν σηματοδοτεί πολιτικό σύνορο». Επιπλέον, το Ανώτατο Δικαστήριο περιόρισε κάποιες ακρότητες στους εποικισμούς, ωστόσο έχει κατηγορηθεί ότι οι κανόνες που έθεσε γι’ αυτούς συνέβαλαν τα μέγιστα στη νομιμοποίησή τους, τη στιγμή που ο ΟΗΕ με Ψηφίσματά του έχει ξεκαθαρίσει ότι παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο.
Σε κάθε περίπτωση, το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ έχει υπάρξει ο τελικός ρυθμιστής στην πολιτική της χώρας από την απαρχή της κατοχής των Παλαιστινιακών Εδαφών – το 1967. Είναι ο θεσμός που εγκρίνει ή απορρίπτει τα νομοθετήματα της κυβέρνησης – κάτι που ο Νετανιάχου προσπάθησε να αλλάξει, αντιμετωπίζοντας σφοδρές αντιδράσεις στο εσωτερικό.
Επίσης, ο Barak δεν έχει κρύψει τις θέσεις του για τον τωρινό πόλεμο: «Μπορεί να είναι αναλογικό να σκοτώσεις πέντε αθώα παιδιά προκειμένου να στοχοποιήσεις τον αρχηγό τους», είπε σε συνέντευξή του στην Globe and Mail τον περασμένο Νοέμβριο. «Συμφωνώ απόλυτα με όσα κάνει η κυβέρνηση», συμπλήρωνε. Το γεγονός πως έχει υπάρξει σφοδρός επικριτής του Νετανιάχου ίσως χρησιμοποιηθεί ως επίφαση αντικειμενικότητας.
Έδωσε ωστόσο όρκο –όπως προβλέπεται- ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου ότι θα είναι αμερόληπτος.
Πόσο αμερόληπτο είναι το Διεθνές Δικαστήριο;
Είναι σημαντικό να μην συγχέεται το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (International Court of Justice / ICJ) με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (International Criminal Court / ICC). Το Διεθνές Δικαστήριο αποτελεί ένα από τα έξι βασικά όργανα του ΟΗΕ και αρμοδιότητά του είναι η επίλυση διενέξεων μεταξύ κρατών στη βάση του Διεθνούς Δικαίου, ενώ διατηρεί συμβουλευτικό ρόλο σε διεθνή νομικά ζητήματα. Είναι το μόνο δικαστήριο που μπορεί να επιλύει διενέξεις μεταξύ κρατών και οι αποφάσεις και γνωμοδοτήσεις του παράγουν Διεθνές Δίκαιο.
Γενικά, το Διεθνές Δικαστήριο έχει μια παράδοση αμεροληψίας, κάτι που αμφισβητείται για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο το οποίο προσάγει άτομα για εγκλήματα πολέμου, διεθνή εγκλήματα, γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έχει συχνά κατηγορηθεί για ευρωκεντρισμό έως και για ρατσισμό.
Είναι χαρακτηριστικό ότι για την περίπτωση της Παλαιστίνης, το Διεθνές Δικαστήριο έχει αποφανθεί ότι το Τείχος του Ισραήλ στη Δυτική Όχθη είναι παράνομο και ότι το Ισραήλ δεν μπορεί να επικαλείται δικαίωμα αυτοάμυνας για την κατασκευή του. Έχει καλέσει το Τελ Αβίβ να το κατεδαφίσει και να αποζημιώσει τους Παλαιστινίους. Μέχρι σήμερα, το Τείχος βρίσκεται στη θέση του.
Είναι ενδιαφέρον ότι στην περίπτωση του Τείχους, ο σημερινός Γάλλος δικαστής του Διεθνούς Δικαστηρίου Ronny Abraham, με την προηγούμενη ιδιότητά του ως νομικός εκπρόσωπος της Γαλλίας, είχε παροτρύνει το Διεθνές Δικαστήριο να απέχει από αυτή την ακρόαση το 2004, γιατί δεν θα «ευνοούσε» τη συνέχιση του διαλόγου.
Μια πρόεδρος με μακρά θητεία στο αμερικανικό ΥΠΕΞ
Σε άλλη περίπτωση, το 1986, το Διεθνές Δικαστήριο έκρινε ότι οι ΗΠΑ παραβίασαν το Διεθνές Δίκαιο στηρίζοντας την ένοπλη ομάδα των Κόντρας ενάντια στη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση των Σαντινίστας στη Νικαράγουα – εκδίκασε και αποζημιώσεις για τη Νικαράγουα. Έχει ενδιαφέρον ότι η σημερινή πρόεδρος του Διεθνούς Δικαστηρίου Αμερικανή Joan Donogue ήταν τότε στη νομική ομάδα των ΗΠΑ που υπερασπιζόταν την υπόθεση ενάντια στη Νικαράγουα.
Η Πρόεδρος του Διεθνούς Δικαστηρίου Donogue έχει θητεύσει επί μακρόν στο υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ. «Μετά την αποφοίτησή της από τη νομική σχολή του Μπέρκλεϊ, η Donogue εργάστηκε για λίγο σε ιδιωτικό δικηγορικό γραφείο , σύντομα όμως μετακινήθηκε στο υπουργείο Εξωτερικών, όπου και θήτευσε στο μεγαλύτερο μέρος της καριέρας της», διαβάζουμε σε δημοσιεύματα. «Ήταν αναπληρώτρια νομική σύμβουλος της υπουργού Εξωτερικών Χίλαρι Ρόνταμ Κλίντον όταν… προτάθηκε από τις ΗΠΑ και εγκρίθηκε από τον ΟΗΕ για το Διεθνές Δικαστήριο των 15 δικαστών…»
Στην υπόθεση που το Διεθνές Δικαστήριο κλήθηκε να γνωμοδοτήσει στη διένεξη μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Μαυρίκιου για το Αρχιπέλαγος Τσάγκος, απεφάνθη το 2019 υπέρ του Μαυρικίου. Θεώρησε παράνομο ότι το ΗΒ είχε αποσπάσει τα Νησιά Τσάγκος από τον υπόλοιπο Μαυρίκιο το 1965, όταν και τα δύο μέρη ήταν αποικίες. Έχει κι εδώ ενδιαφέρον ότι η σημερινή πρόεδρος Donoghue διαφώνησε τότε με την πλειοψηφία των δικαστών στη βάση ότι το ΗΒ δεν είχε συναινέσει σε «δικαστική επίλυση» της διμερούς διαφωνίας του με τον Μαυρίκιο. Θα επικαλεστεί άραγε κάτι ανάλογο τώρα για το Ισραήλ;
Βλέπουμε, όμως, σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, ότι δικαστές ή εκπρόσωποι ισχυρών χωρών μειοψήφησαν, και το δικαστήριο τελικά αποφάσισε διαφορετικά.
Επίσης, μπορεί το Ηνωμένο Βασίλειο να αρνήθηκε να εφαρμόσει την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου να τερματίσει την «παράνομη διοίκησή» του στα Τσάγκος και να επιστρέψει τα νησιά στον Μαυρίκιο, ωστόσο αναγκάστηκε στη συνέχεια να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τον Μαυρίκιο για το θέμα. Κι αυτό δείχνει την πίεση που ασκεί μια απόφαση της Χάγης.
Γενικά, τα πράγματα δεν είναι άσπρα ή μαύρα. Για παράδειγμα, η Γερμανία αυτή τη στιγμή στηρίζει με θέρμη το Ισραήλ, αλλά δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες για να εξετάσουμε τη στάση του δικαστή της Georg Nolte στη Χάγη. Και μπορεί να υποθέσει κανείς πως άλλες αναπτυσσόμενες χώρες θα σταθούν στο πλευρό της Παλαιστίνης, όμως τίποτε δεν είναι βέβαιο. Όμως, η Ινδία δεν στηρίζει την προσφυγή της Ν. Αφρικής. Ίσως γιατί έχει μια υπερσυντηρητική ινδουιστική κυβέρνηση, επιρρεπή στην ισλαμοφοβία. Τι στάση θα κρατήσει ο δικαστής της Dalveer Bhandari;
Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρώτη περίπτωση γενοκτονίας που εξέτασε το Διεθνές Δικαστήριο ήταν το 1993, όταν η Βοσνία προσέφυγε με αυτή την κατηγορία εναντίον της Σερβίας, τότε ακόμα κρατίδιο της Γιουγκοσλαβίας. Το 2007 αποφάνθηκε ότι η Σερβία είχε παραβιάσει την υποχρέωσή της να αποτρέψει γενοκτονία στη Σεμπρένιτσα, το μουσουλμανικό τμήμα της Βοσνίας όπου το 1995 ο σερβοβοσνιακός στρατός σκότωσε 8.000 μουσουλμάνους, άντρες και αγόρια.
Άλλες περιπτώσεις που το δικαστήριο εξέτασε γενοκτονίες είναι της Μιανμάρ, που «εκκαθάριζε» τη μειονότητα των Ροχίνγκια, οπότε και εκδόθηκε εντολή για προληπτικά μέτρα. Το 2022, το δικαστήριο κάλεσε τη Ρωσία να παγώσει την επέμβαση στην Ουκρανία. Η Ρωσία αγνόησε την απόφαση, ενώ δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι τα προληπτικά μέτρα περιόρισαν τη βία στη Μιανμάρ.
Η Νότια Αφρική αμφισβητεί τη διεθνή τάξη πραγμάτων
Καμία χώρα της Δύσης δεν στηρίζει την προσφυγή της Δυτικής Αφρικής στο Διεθνές Δικαστήριο. Δηλώσεις στήριξης έχουν κάνει μέχρι στιγμής οι 57 χώρες του Οργανισμού Ισλαμικών Κρατών, η Μαλαισία, η Τουρκία, η Ιορδανία, η Βολιβία , η Μαλδίβες, η Ναμίμπια και το Πακιστάν, οι 22 χώρες της Αραβικής Συμμαχίας, η Κολομβία και η Βραζιλία.
Χωρίς να παραβλέπουμε επ’ ουδενί ότι κάποιες από τις χώρες που στηρίζουν την προσφυγή παραβιάζουν οι ίδιες τα ανθρώπινα δικαιώματα, η Νότια Αφρική αυτή τη στιγμή γράφει ιστορία.
Καταρχάς, έχει τεράστιο ειδικό βάρος η προσφυγή της χώρας που έζησε το Απαρτχάιντ εναντίον μιας άλλης χώρας η οποία έχει κατηγορηθεί επανειλημμένως ότι εφαρμόζει σύστημα Απαρτχάιντ.
Έπειτα, είναι τουλάχιστον τραγική ειρωνεία ότι το Ισραήλ κατηγορείται σήμερα για παραβίαση της Συνθήκης κατά της Γενοκτονίας, που υιοθετήθηκε το 1948 ακριβώς ως αντίδραση του ΟΗΕ στο Ολοκαύτωμα των Εβραίων – για να διασφαλιστεί το «Ποτέ ξανά». Το Ισραήλ μάλιστα δηλώνει διά στόματος του πρωθυπουργού Νετανιάχου ότι «κανείς δεν θα μας σταματήσει, ούτε η Χάγη ούτε ο Άξονας του Κακού ούτε κανένας άλλος».
Τέλος, η Νότια Αφρική δεν στέλνει απλώς το Ισραήλ σε δίκη, αλλά αμφισβητεί τη διεθνή τάξη πραγμάτων όπως διαμορφώθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, σύμφωνα με τον David Monyae, διευθυντή του Κέντρου Αφρο-κινεζικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Γιοχάνεσμπουργκ. Μια διεθνή τάξη με επικεφαλής τον ακλόνητο σύμμαχο του Ισραήλ, τις ΗΠΑ.
